Polyp mũi ở trẻ em: Những điều cha mẹ cần biết để bảo vệ sức khỏe hô hấp cho bé

Polyp mũi là khối u lành tính hình thành từ niêm mạc mũi hoặc xoang bị viêm mãn tính. Chúng thường có hình giọt nước, mềm, có thể xuất hiện ở một hoặc hai bên mũi. Mặc dù thịnh hành nhiều ở người trưởng thành, polyp mũi ở trẻ em vẫn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng hô hấp và chất lượng cuộc sống.

Polyp mũi ở trẻ em thường liên quan đến nhiều bệnh nền như viêm xoang mãn, hen suyễn, viêm mũi dị ứng hoặc xơ nang. Sự kết hợp giữa yếu tố viêm lâu dài và phản ứng dị ứng có thể khiến niêm mạc bị sưng phù, hình thành polyp.

Đặc biệt, ở trẻ nhỏ, hệ miễn dịch và cấu trúc xoang chưa hoàn thiện nên dễ bị tổn thương hơn trước các tác nhân kích thích. Việc phát hiện và điều trị sớm polyp mũi ở trẻ em có thể giúp tránh các biến chứng lâu dài và hỗ trợ sự phát triển toàn diện.

Những dấu hiệu và triệu chứng của polyp mũi ở trẻ em

Triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Nghẹt mũi mãn tính, thở bằng miệng.
• Chảy mũi dai dẳng, dịch màu vàng hoặc xanh.
• Giảm hoặc mất khứu giác.
• Ngáy to khi ngủ, thở khò khè.
• Ho vào ban đêm do dịch chảy xuống họng.
• Đau đầu, nặng mặt.
• Kém tập trung, mệt mỏi, biếng ăn.

Do triệu chứng thường mờ nhạt và dễ nhầm lẫn với viêm mũi xoang hay cảm cúm, cha mẹ cần theo dõi sát nếu các biểu hiện xảy ra liên tục trong nhiều tuần.

Biến chứng có thể gặp của polyp mũi ở trẻ em

Nếu không điều trị kịp thời, polyp mũi ở trẻ em có thể dẫn đến:

• Viêm xoang mãn do polyp chặn dòng chảy dịch xoang.
• Thiếu oxy trong khi ngủ dẫn đến rối loạn phát triển trí não.
• Ngưng thở khi ngủ, nguy cơ chậm phát triển thể chất và tinh thần.
• Biến dạng mũi nếu polyp lớn hoặc kéo dài.
• Viêm tai giữa do polyp làm tắc vòi nhĩ.

Những biến chứng này có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và kết quả học tập của trẻ nếu không được xử lý đúng cách.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám chuyên khoa tai – mũi – họng nếu:

• Triệu chứng nghẹt mũi, chảy mũi kéo dài >10 ngày.
• Trẻ ngủ ngáy to, thở bằng miệng, mệt mỏi sau khi thức dậy.
• Mất khứu giác hoặc ho kéo dài.
• Có tiền sử hen suyễn, viêm xoang, viêm mũi dị ứng.

Nội soi mũi xoang là phương pháp xác định chính xác sự hiện diện và vị trí của polyp.

Polyp mũi hình thành chủ yếu do phản ứng viêm kéo dài ở niêm mạc mũi và xoang. Ở trẻ em, quá trình này thường bắt nguồn từ một số nguyên nhân phổ biến như:

• Viêm mũi và viêm xoang mãn tính: Là nguyên nhân hàng đầu, gây kích ứng niêm mạc lâu ngày, dẫn đến sự tăng sinh bất thường và hình thành polyp.
• Hen suyễn: Đây là bệnh lý viêm mạn tính đường hô hấp dưới, thường đi kèm với viêm đường hô hấp trên và có liên quan chặt chẽ đến sự xuất hiện polyp mũi.
• Viêm mũi dị ứng kéo dài: Trẻ dị ứng với phấn hoa, lông vật nuôi, bụi mịn, hoặc thực phẩm dễ bị viêm mũi mãn tính – tiền đề cho polyp phát triển.
• Bệnh xơ nang (Cystic Fibrosis): Một bệnh di truyền ảnh hưởng đến tuyến tiết, gây ra chất nhầy đặc và dễ nhiễm trùng, làm tăng nguy cơ xuất hiện polyp ở mũi.
• Rối loạn miễn dịch hoặc yếu tố di truyền: Một số trẻ có hệ miễn dịch yếu bẩm sinh hoặc mang gen di truyền đặc biệt dễ mắc các bệnh viêm mũi mãn tính và hình thành polyp.
• Tiếp xúc thường xuyên với các tác nhân gây kích ứng: Môi trường sống ô nhiễm, nhiều khói bụi, nấm mốc, hóa chất hoặc khí lạnh đột ngột đều có thể khiến niêm mạc mũi viêm nhiễm kéo dài.

Những ai có nguy cơ mắc polyp mũi ở trẻ em?

Trẻ có nguy cơ cao bao gồm:

• Trẻ có tiền sử hen suyễn, viêm mũi dị ứng.
• Trẻ thường bị viêm xoang – viêm hô hấp tái phát.
• Trẻ sống trong môi trường ô nhiễm, ẩm thấp.
• Trẻ mắc bệnh lý di truyền liên quan đến chức năng tuyến tiết.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc polyp mũi ở trẻ em

Một số yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ hình thành polyp mũi ở trẻ em:

• Môi trường sống bẩn, nhiều khói bụi.
• Không điều trị triệt để viêm mũi xoang.
• Dị hình mũi bẩm sinh.
• Trẻ dị ứng với thực phẩm hay các yếu tố môi trường (lông vật nuôi, phấn hoa, mạt bụi…).

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán polyp mũi ở trẻ em

Chẩn đoán polyp mũi ở trẻ em thường được thực hiện qua nhiều bước kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng nhằm xác định vị trí, kích thước, mức độ ảnh hưởng của polyp, cũng như phát hiện các bệnh lý liên quan. Cụ thể như sau:

• Khám lâm sàng tai – mũi – họng: Bác sĩ sẽ kiểm tra hốc mũi bằng đèn đầu hoặc dụng cụ chuyên dụng để phát hiện dấu hiệu tắc nghẽn, viêm nhiễm hoặc nghi ngờ có polyp. Trẻ có thể được hỏi về triệu chứng kéo dài như nghẹt mũi, chảy nước mũi, ho về đêm, mất khứu giác, ngáy ngủ…
• Nội soi mũi xoang: Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất. Bác sĩ sử dụng ống nội soi mềm, nhỏ đưa vào hốc mũi giúp quan sát trực tiếp sự hiện diện, số lượng, vị trí và đặc điểm của polyp. Nội soi cũng hỗ trợ đánh giá mức độ viêm niêm mạc xoang đi kèm.
• Chụp CT xoang (cắt lớp vi tính): Chỉ định trong các trường hợp nghi ngờ polyp lớn, gây biến dạng cấu trúc mũi – xoang hoặc có biến chứng. Phim CT cung cấp hình ảnh chi tiết về xoang, mức độ tắc nghẽn, đồng thời hỗ trợ bác sĩ lên kế hoạch phẫu thuật nếu cần.
• Xét nghiệm test mồ hôi (sweat test): Được sử dụng để tầm soát bệnh xơ nang ở trẻ có biểu hiện đa hệ như polyp mũi, tiêu chảy mỡ, nhiễm trùng hô hấp tái phát.
• Xét nghiệm dị ứng hoặc đo chức năng hô hấp: Trong trường hợp nghi ngờ polyp liên quan đến viêm mũi dị ứng hoặc hen suyễn.

Phương pháp điều trị polyp mũi ở trẻ em hiệu quả

Việc điều trị polyp mũi ở trẻ em cần được cá thể hóa dựa trên độ tuổi, mức độ triệu chứng, kích thước polyp và các bệnh lý nền đi kèm. Có hai hướng điều trị chính: điều trị nội khoa (dùng thuốc) và điều trị ngoại khoa (phẫu thuật).

Điều trị nội khoa

Phương pháp này thường là lựa chọn đầu tiên, đặc biệt khi polyp nhỏ hoặc triệu chứng chưa nghiêm trọng. Mục tiêu là giảm viêm, làm teo nhỏ hoặc ngăn ngừa sự phát triển của polyp:

• Thuốc xịt mũi corticoid: Giúp giảm viêm niêm mạc và làm nhỏ kích thước polyp. Đây là thuốc được sử dụng phổ biến và thường cần dùng liên tục trong nhiều tuần đến vài tháng.
• Thuốc kháng histamin: Hữu ích nếu polyp liên quan đến viêm mũi dị ứng, giúp giảm ngứa mũi, hắt hơi và nghẹt mũi.
• Thuốc kháng sinh: Được chỉ định nếu có dấu hiệu nhiễm trùng thứ phát như sốt, dịch mũi mủ, đau xoang.
• Thuốc kháng leukotriene: Có thể được sử dụng nếu trẻ bị hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng mạn tính, giúp kiểm soát tình trạng viêm.

Điều trị nội khoa cần theo dõi sát, tái khám định kỳ để đánh giá hiệu quả và tránh lạm dụng thuốc, đặc biệt là corticoid.

Điều trị ngoại khoa

Nếu sau thời gian điều trị nội khoa mà triệu chứng không cải thiện, hoặc polyp quá lớn gây tắc nghẽn nghiêm trọng đường thở, ảnh hưởng đến giấc ngủ và sự phát triển của trẻ, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật:

• Phẫu thuật nội soi chức năng xoang mũi (FESS): Là phương pháp phổ biến hiện nay. Qua ống nội soi, bác sĩ sẽ loại bỏ polyp và làm sạch xoang mũi. Ưu điểm là ít xâm lấn, phục hồi nhanh.
• Chỉnh hình cấu trúc mũi xoang (nếu cần): Trong một số trường hợp, cần kết hợp điều chỉnh vách ngăn hoặc cấu trúc xoang để ngăn tái phát.

Sau phẫu thuật, trẻ vẫn cần tiếp tục dùng thuốc xịt mũi và theo dõi định kỳ để ngăn nguy cơ polyp mọc trở lại.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của polyp mũi ở trẻ em

Chế độ sinh hoạt:

• Vệ sinh mũi hàng ngày bằng nước muối sinh lý.
• Cho trẻ mang khẩu trang khi ra ngoài.
• Tránh nuôi thú cưng trong nhà nếu trẻ dị ứng.
• Giữ ấm, sưởi ấm nhẹ khi trời lạnh.
• Giữ nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng, không ẩm mốc.
• Không cho trẻ dùng thuốc nhỏ mũi kéo dài nếu không có chỉ định bác sĩ.

Chế độ dinh dưỡng:

• Thực phẩm giàu vitamin C: Cam, chanh, ổi giúp tăng đề kháng.
• Thực phẩm chống viêm: Cá hồi, dầu oliu, nghệ.
• Probiotic: Sữa chua, men vi sinh giúp điều hòa miễn dịch.
• Hạn chế đồ ngọt, đồ ăn nhanh, sữa nếu gây kích ứng đường hô hấp.

Dinh dưỡng cân bằng không chỉ hỗ trợ điều trị mà còn giúp phòng ngừa polyp hiệu quả.

Phương pháp phòng ngừa polyp mũi ở trẻ em hiệu quả

Phòng bệnh là yếu tố then chốt giúp giảm tỷ lệ mắc và tái phát polyp mũi ở trẻ em. Một số biện pháp giúp phòng ngừa polyp mũi ở trẻ em hiệu quả:

• Điều trị dứt điểm viêm mũi xoang, dị ứng.
• Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, môi trường sống thông thoáng.
• Tăng sức đề kháng cho trẻ qua dinh dưỡng, vận động thường xuyên.
• Tái khám tai mũi họng định kỳ nếu trẻ có yếu tố nguy cơ.
• Tránh để trẻ tiếp xúc với tác nhân gây viêm kéo dài.