Phân biệt cường giáp và suy giáp, dấu hiệu nhận biết và mức độ ảnh hưởng

Tuyến giáp là một tuyến nhỏ nằm ở cổ nhưng vai trò của nó vô cùng lớn. Tuyến giáp kiểm soát tốc độ trao đổi chất, ảnh hưởng đến tim mạch, cân nặng, khả năng sinh sản và nhiều hoạt động sống khác. Khi tuyến giáp hoạt động quá mức (gọi là cường giáp) hoặc kém hoạt động (gọi là suy giáp), cơ thể sẽ xuất hiện hàng loạt thay đổi bất thường. Việc hiểu đúng cũng như nhận biết sớm hai tình trạng cường giáp và suy giáp không chỉ giúp phòng tránh biến chứng mà còn giúp mỗi người chủ động chăm sóc sức khỏe lâu dài.

Cường giáp và suy giáp là gì?

Tuyến giáp là một tuyến nhỏ hình cánh bướm nằm ở vùng cổ trước nhưng lại đóng vai trò “đầu tàu” trong việc điều hòa nhiều hoạt động quan trọng của cơ thể. Tuyến giáp tiết ra hormone thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3), hai hormone giúp kiểm soát tốc độ trao đổi chất – tức là cách cơ thể sử dụng năng lượng. Khi tuyến giáp hoạt động bình thường, cơ thể sẽ giữ được sự cân bằng, duy trì nhiệt độ ổn định, cân nặng phù hợp, tim mạch và hệ thần kinh hoạt động trơn tru. Tuy nhiên, khi tuyến giáp rối loạn, cơ thể sẽ bị ảnh hưởng rõ rệt. Trong đó, hai tình trạng thường gặp nhất là cường giáp và suy giáp.

• Cường giáp: Là tình trạng tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3), khiến cơ thể rơi vào trạng thái “tăng tốc”. Người bệnh thường cảm thấy nóng nảy, khó ngủ, mất ngủ, tim đập nhanh và giảm cân không rõ nguyên nhân.
• Suy giáp: Xảy ra khi tuyến giáp không sản xuất đủ hormone cần thiết. Lúc này, cơ thể như bị “chậm lại”, dẫn đến cảm giác mệt mỏi, tăng cân, da khô và suy giảm trí nhớ.

Như vậy, cường giáp và suy giáp là hai trạng thái hoàn toàn trái ngược: Một bên quá nhiều hormone, một bên lại thiếu hụt. Cả hai đều gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần nếu không được phát hiện và điều trị sớm.

Phân biệt cường giáp và suy giáp qua triệu chứng

Nhiều người thắc mắc làm sao để phân biệt cường giáp và suy giáp khi cả hai đều gây ra tình trạng mệt mỏi, rối loạn tâm trạng và ảnh hưởng sức khỏe chung. Dưới đây là những dấu hiệu điển hình giúp nhận biết.

Triệu chứng điển hình của cường giáp

Người bị cường giáp thường rơi vào trạng thái dư thừa năng lượng. Các biểu hiện dễ nhận thấy là:

• Sụt cân nhanh chóng dù vẫn ăn uống như bình thường.
• Tim đập nhanh, đánh trống ngực, dễ hồi hộp khi gắng sức.
• Ra nhiều mồ hôi, thường xuyên khó chịu với thời tiết nóng.
• Run tay, bồn chồn, khó ngủ, dễ cáu gắt.

Triệu chứng điển hình của suy giáp

Khác với cường giáp, người bị suy giáp thường thấy thiếu năng lượng và chậm chạp trong sinh hoạt:

• Tăng cân dù khẩu phần ăn không thay đổi nhiều.
• Luôn cảm thấy mệt mỏi, uể oải, buồn ngủ nhiều giờ.
• Da khô, tóc rụng, móng tay giòn dễ gãy.
• Dễ bị táo bón, cơ thể chậm chạp, có thể kèm trầm cảm nhẹ.

Một số triệu chứng như rối loạn kinh nguyệt, thay đổi tâm trạng hay mệt mỏi có thể gặp ở cả hai tình trạng. Chính vì vậy, chỉ dựa vào biểu hiện bên ngoài thì khó xác định chính xác. Bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm hormone tuyến giáp để đưa ra kết luận cuối cùng.

Cường giáp khác gì với suy giáp?

Đây là câu hỏi phổ biến của nhiều người khi tìm hiểu về bệnh tuyến giáp. Về bản chất, sự khác biệt nằm ở cơ chế hoạt động và hệ quả sức khỏe mà hai tình trạng này gây ra. Khác biệt về cơ chế:

• Cường giáp: Lượng hormone quá nhiều, khiến cơ thể tiêu hao năng lượng nhanh, luôn trong tình trạng “quá tải”.
• Suy giáp: Lượng hormone quá ít, cơ thể tiêu hao năng lượng chậm, dẫn đến trì trệ.

Khác biệt về ảnh hưởng sức khỏe:

• Cường giáp có thể gây biến chứng tim mạch nghiêm trọng như nhịp tim nhanh kéo dài, rung nhĩ hoặc suy tim nếu không được kiểm soát.
• Suy giáp nếu kéo dài có thể dẫn đến phù niêm, giảm trí nhớ, trầm cảm và giảm khả năng sinh sản ở cả nam và nữ.

Như vậy, khi đặt câu hỏi “Cường giáp khác gì với suy giáp?”, câu trả lời nằm ở sự đối lập cả về nguyên nhân lẫn hậu quả mà hai bệnh gây ra.

Nguyên nhân thường gặp của cường giáp và suy giáp

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn tuyến giáp khá đa dạng, trong đó có cả yếu tố di truyền, chế độ dinh dưỡng và bệnh lý miễn dịch.

Cường giáp:

• Bệnh Basedow (Graves) – một dạng rối loạn tự miễn khiến tuyến giáp hoạt động quá mức.
• Bướu nhân độc – một hoặc nhiều nhân giáp tự tiết hormone không kiểm soát.
• Viêm tuyến giáp, có thể do nhiễm trùng hoặc sau sinh.

Suy giáp:

• Viêm tuyến giáp Hashimoto – bệnh tự miễn khiến tuyến giáp dần bị phá hủy.
• Thiếu i-ốt kéo dài – nguyên nhân thường gặp ở những vùng chưa được bổ sung muối i-ốt.
• Sau phẫu thuật cắt tuyến giáp hoặc sau điều trị iod phóng xạ cho bệnh cường giáp.

Hiểu rõ nguyên nhân giúp người bệnh có hướng phòng ngừa và theo dõi sức khỏe đúng cách.

Cần làm gì khi nghi ngờ mắc bệnh?

Nếu bạn nhận thấy các triệu chứng nghi ngờ, việc đầu tiên là nên đi khám bác sĩ chuyên khoa nội tiết. Các bước chẩn đoán phổ biến bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Kiểm tra các chỉ số TSH, FT3, FT4 để xác định tuyến giáp đang hoạt động quá mức hay kém.
• Siêu âm tuyến giáp: Giúp phát hiện bướu nhân hoặc cấu trúc bất thường.
• Xạ hình tuyến giáp: Được chỉ định khi cần đánh giá chức năng của các nhân giáp.

Về điều trị, tùy từng tình trạng mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp phù hợp:

• Cường giáp: Có thể dùng thuốc kháng giáp, iod phóng xạ hoặc phẫu thuật cắt một phần tuyến giáp.
• Suy giáp: Chủ yếu dùng hormone tuyến giáp tổng hợp (levothyroxin) thay thế suốt đời.

Điều quan trọng là người bệnh không nên tự ý mua thuốc hoặc ngưng thuốc khi chưa có chỉ định y khoa, bởi việc này có thể làm bệnh trầm trọng hơn.

Cường giáp và suy giáp là hai rối loạn tuyến giáp trái ngược nhau nhưng đều có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Việc phân biệt cường giáp và suy giáp dựa trên triệu chứng, kết hợp xét nghiệm hormone, là cách duy nhất để chẩn đoán chính xác. Nếu bạn nhận thấy cơ thể có những thay đổi bất thường về cân nặng, năng lượng, nhịp tim hoặc tâm trạng, đừng chần chừ mà hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn chuyên môn. Chủ động chăm sóc tuyến giáp chính là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe lâu dài.