Ối vỡ non: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và hướng xử lý giúp mẹ bầu an toàn

Ối đóng vai trò như “lá chắn sinh học” của thai nhi, giúp ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập và tạo môi trường phát triển lý tưởng. Khi túi ối rách sớm, mẹ bầu không chỉ mất lớp bảo vệ quan trọng mà còn đối mặt với nhiều biến chứng nặng nề nếu không được xử lý kịp thời.

Ối vỡ non là gì?

Ối vỡ non là tình trạng túi ối bao quanh thai nhi bị rách trước khi có dấu hiệu chuyển dạ và trước tuần thai thứ 37. Đây không phải là dấu hiệu bình thường của quá trình sinh mà là một biến chứng sản khoa cần theo dõi chặt chẽ.

Khác với hiện tượng vỡ ối đúng thời điểm (xảy ra khi chuyển dạ), ối vỡ non thường xuất hiện sớm hơn, có thể khiến mẹ bầu sinh non hoặc thai bị suy do nhiễm trùng. Theo thống kê, tỷ lệ xảy ra khoảng 2 - 3% tổng số thai kỳ.

Theo chuyên gia, ối vỡ non được chia thành 2 loại:

• Ối vỡ rất sớm: Trước 24 tuần thai.
• Ối vỡ sớm: Từ 24 - 36 tuần 6 ngày.

Ối vỡ non có thể ảnh hưởng đến cả thai kỳ:

• Mất môi trường vô trùng, tăng nguy cơ viêm màng ối.
• Thai chậm phát triển do thiếu nước ối.
• Sinh non, suy hô hấp sơ sinh hoặc thậm chí nguy cơ thai lưu nếu không can thiệp sớm.

Những ảnh hưởng này cho thấy ối vỡ non không chỉ là một biến chứng tạm thời mà có thể dẫn tới chuỗi vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu mẹ bầu chủ quan.

Nguyên nhân gây ối vỡ non

Ối vỡ non không phải do một nguyên nhân duy nhất gây ra mà thường là kết quả của nhiều yếu tố phối hợp. Có thể chia thành 3 nhóm nguyên nhân như sau:

Nguyên nhân từ mẹ bầu

Ối vỡ non có thể bắt nguồn từ sức khỏe sinh sản của mẹ. Các chuyên gia chỉ ra một số nguyên nhân thường gặp sau:

• Nhiễm trùng âm đạo hoặc cổ tử cung: Vi khuẩn tấn công màng ối làm mỏng và yếu, dễ dẫn tới rách sớm.
• Cổ tử cung yếu, từng can thiệp y khoa: Các thủ thuật như nạo hút thai, sinh mổ cũ hoặc cắt polyp có thể làm giảm độ bền thành tử cung.
• Hút thuốc lá, thiếu dinh dưỡng: Làm giảm collagen trong màng ối, khiến túi ối dễ rách hơn.
• Làm việc nặng hoặc căng thẳng kéo dài: Làm tăng áp lực lên tử cung và màng ối.

Nguyên nhân từ thai nhi và rau thai

Không chỉ sức khỏe của mẹ, mà tình trạng của thai và rau thai cũng có thể làm tăng nguy cơ ối vỡ non:

• Ngôi thai bất thường: Ngôi ngang hoặc ngôi mông khiến màng ối bị căng không đều, dễ rách.
• Nhiễm trùng bào thai: Vi sinh vật tấn công từ bên trong làm yếu cấu trúc túi ối.
• Bất thường rau thai: Như rau bong non hoặc bánh rau bám thấp cũng góp phần làm tăng nguy cơ vỡ ối.

Khi gặp các yếu tố này, bác sĩ thường sẽ chỉ định theo dõi sát thai kỳ và điều chỉnh chế độ sinh hoạt để hạn chế nguy cơ vỡ ối sớm.

Dấu hiệu nhận biết ối vỡ non

Ối vỡ non có thể xảy ra bất ngờ và dễ bị nhầm lẫn với rỉ tiểu hoặc tăng tiết dịch âm đạo. Tuy nhiên, mẹ bầu có thể nhận biết qua những đặc điểm đặc trưng sau:

• Nước chảy ra từ âm đạo không kiểm soát được: Dòng chảy có thể rỉ rả hoặc ào ạt.
• Dịch trong, không mùi hoặc hơi hồng nhạt: Nếu có mùi hôi hoặc chuyển màu vàng, xanh, đó có thể là dấu hiệu nhiễm trùng.
• Cảm giác bụng nhẹ bất thường: Do áp lực nước ối giảm.
• Thai máy yếu, co thắt tử cung nhẹ: Một số trường hợp còn có đau âm ỉ vùng bụng dưới.

Ối vỡ non có nguy hiểm không?

Ối vỡ non là biến chứng sản khoa nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cả mẹ và thai nhi. Tùy vào tuổi thai và thời điểm phát hiện, mức độ nguy hiểm có thể khác nhau. Dưới đây là những rủi ro phổ biến cần lưu ý:

Ảnh hưởng đối với mẹ bầu

Trước khi nghĩ đến thai nhi, mẹ cần hiểu rằng chính cơ thể mình cũng chịu tác động không nhỏ khi ối vỡ non xảy ra:

• Nguy cơ nhiễm trùng tử cung và màng ối do mất lớp bảo vệ tự nhiên.
• Co bóp tử cung yếu hoặc kéo dài khiến quá trình sinh khó khăn hơn.
• Băng huyết sau sinh do nhiễm trùng hoặc rối loạn đông máu.

Nếu không được xử lý kịp thời, tình trạng nhiễm trùng máu có thể đe dọa đến tính mạng sản phụ.

Ảnh hưởng đối với thai nhi

Đối với bé, ối vỡ non có thể gây ra hàng loạt biến chứng nghiêm trọng:

• Suy thai hoặc thiếu oxy: Do nước ối ít khiến dây rốn bị chèn ép.
• Nguy cơ sinh non: Trẻ sinh trước 37 tuần có thể gặp các bệnh lý về hô hấp, thị giác và miễn dịch.
• Nhiễm trùng sơ sinh: Khi vi khuẩn xâm nhập từ đường sinh dục mẹ.

Trường hợp ối vỡ quá sớm (trước 24 tuần) thường có tiên lượng rất thận trọng vì phổi thai chưa phát triển hoàn chỉnh.

Cách xử lý và phòng ngừa ối vỡ non

Khi nghi ngờ ối vỡ non, việc xử lý đúng thời điểm là yếu tố then chốt giúp giảm nguy cơ biến chứng. Mẹ bầu nên thực hiện theo ba giai đoạn chính:

Khi nghi ngờ ối vỡ non tại nhà

Khi xuất hiện những dấu hiệu nghi ngờ ối vỡ non, mẹ bầu không nên hoang mang hay tự xử lý tại nhà, bởi mọi hành động sai có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Thay vào đó, hãy thực hiện đúng những bước cơ bản sau để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi:

• Bình tĩnh, nằm nghỉ và hạn chế di chuyển để tránh làm tăng áp lực lên tử cung.
• Dùng khăn sạch để thấm lượng nước rò ra, quan sát màu sắc và lượng dịch.
• Không thụt rửa âm đạo hoặc quan hệ tình dục vì có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
• Đến cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra và xử trí kịp thời.

Tại cơ sở y tế

Bác sĩ sẽ tiến hành các bước thăm khám ban đầu để xác định chính xác tình trạng ối vỡ non. Thông thường, sản phụ sẽ được thực hiện test Nitrazine hoặc Fern, đây là hai phương pháp giúp nhận biết chính xác dịch rò có phải là nước ối hay không. 

Bên cạnh đó, bác sĩ cũng siêu âm để đánh giá lượng ối còn lại, kiểm tra tình trạng thai nhi và độ mở cổ tử cung nhằm xác định mức độ ảnh hưởng của biến chứng.

Sau khi xác định được tuổi thai, hướng xử trí sẽ được cá thể hóa cho từng trường hợp. Cụ thể:

• Thai từ 34 tuần trở lên: Bác sĩ có thể khởi phát chuyển dạ để đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.
• Thai dưới 34 tuần: Ưu tiên hàng đầu là duy trì thai kỳ bằng cách dùng thuốc kháng sinh, corticoid giúp phổi thai trưởng thành, đồng thời thuốc giảm co để hạn chế sinh non và giảm nguy cơ biến chứng.

Phòng ngừa ối vỡ non

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Để giảm nguy cơ ối vỡ non, mẹ bầu nên:

• Khám thai định kỳ để phát hiện sớm nhiễm trùng phụ khoa.
• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý (vitamin C, E, kẽm) giúp tăng độ bền màng ối.
• Tránh làm việc nặng, nghỉ ngơi và giữ tinh thần thư giãn.
• Không hút thuốc lá hoặc sử dụng chất kích thích.

Ối vỡ non là một biến chứng sản khoa nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu phát hiện sớm và xử lý đúng cách. Mẹ bầu nên lắng nghe cơ thể, theo dõi định kỳ và tuân thủ chỉ định của bác sĩ. Giữ tinh thần thoải mái, chế độ sinh hoạt lành mạnh và khám thai thường xuyên chính là “lá chắn” tốt nhất để bảo vệ thai kỳ an toàn đến ngày mẹ tròn con vuông.