Nước tiểu trẻ sơ sinh màu vàng có mùi khai do đâu? Màu nước tiểu cảnh báo gì?

Màu sắc và mùi của nước tiểu là những chỉ dấu quan trọng phản ánh tình trạng cân bằng nước, chế độ dinh dưỡng và sức khỏe hệ tiết niệu ở trẻ sơ sinh. Khi cha mẹ nhận thấy nước tiểu của trẻ sơ sinh có màu vàng kèm theo mùi khai, đây có thể là hiện tượng sinh lý bình thường do nước tiểu cô đặc, nhưng cũng có thể là dấu hiệu sớm của tình trạng mất nước hoặc nhiễm trùng đường tiểu cần được theo dõi và can thiệp kịp thời.

Tại sao nước tiểu trẻ sơ sinh màu vàng có mùi khai?

Tình trạng này có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số yếu tố phổ biến dẫn đến tình trạng nước tiểu vàng và có mùi khai ở trẻ sơ sinh.

Nguyên nhân khiến nước tiểu trẻ sơ sinh có màu vàng

Theo sinh lý của hệ tiết niệu ở trẻ em, thận bắt đầu có khả năng lọc từ khoảng tuần thứ 6 của thai kỳ, nhưng chức năng này vẫn chưa hoàn thiện. Sau khi sinh, khả năng lọc nước tiểu tiếp tục phát triển và đạt mức tương đương người lớn khi trẻ khoảng 3 tuổi. Trẻ dưới 1 tuổi có thể đi tiểu từ vài lần đến khoảng 20 lần mỗi ngày do lượng nước tiểu nhỏ và bàng quang chưa phát triển đầy đủ. 

Trong những tháng đầu đời, chức năng lọc của thận còn yếu và chưa đủ để cân bằng nước và điện giải khi trẻ bị bệnh. Trường hợp trẻ 2 tháng tuổi có nước tiểu màu vàng là một dấu hiệu cần tìm hiểu nguyên nhân để xử lý kịp thời. Các nguyên nhân khiến nước tiểu trẻ sơ sinh có màu vàng bao gồm:

Nguyên nhân dinh dưỡng

Nếu trẻ đi tiểu màu vàng nhưng không kèm các triệu chứng khác như vàng da, sốt, ói, tiêu chảy… có thể do:

• Trẻ bú chưa đủ sữa, làm nước tiểu trở nên cô đặc hơn.
• Đối với trẻ bú mẹ, một số chất trong thuốc mẹ uống hoặc thực phẩm mẹ ăn có màu vàng có thể truyền sang sữa và khiến nước tiểu trẻ vàng hơn bình thường.

Nguyên nhân bệnh lý

Nếu nước tiểu vàng kèm các dấu hiệu như vàng da, vàng mắt, sốt, tiêu chảy, ọc sữa dẫn đến mất nước, các nguyên nhân có thể bao gồm:

• Viêm gan do virus hoặc thuốc: Gan chịu trách nhiệm lọc và thải chất độc ra khỏi cơ thể. Khi gan bị tổn thương, trẻ có thể bị vàng da, nước tiểu sậm màu, xuất huyết, rối loạn đông máu…
• Bệnh tán huyết bẩm sinh: Liên quan đến hồng cầu và có tính di truyền, gồm thiếu men G6PD (ngăn hồng cầu vỡ) hoặc rối loạn hemoglobin như Thalassemia.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc có thể làm thay đổi màu sắc nước tiểu.
• Tắc nghẽn đường mật: Vàng da kéo dài sau sinh 2-3 tháng, nước tiểu sậm màu, phân bạc màu; trường hợp này cần phẫu thuật sớm để tránh suy gan và xơ gan.
• Mất nước do nhiễm trùng: Khi trẻ ói hoặc tiêu chảy, lượng nước cơ thể giảm, dẫn đến nước tiểu cô đặc, sậm màu. Nhiễm trùng đường tiểu cũng có thể gây sốt, quấy khóc, bỏ bú, và nước tiểu vàng hoặc đỏ.

Ngoài các nguyên nhân trên, còn nhiều yếu tố khác có thể khiến nước tiểu trẻ sơ sinh màu vàng và có mùi khai. Vì vậy, trẻ cần được làm xét nghiệm nước tiểu và máu để xác định chính xác tình trạng bệnh lý.

Nguyên nhân nước tiểu trẻ sơ sinh có mùi khai

Vì nước chiếm tới 95% thành phần nước tiểu, nên bình thường nước tiểu gần như không có mùi hoặc chỉ hơi mùi nhẹ, thường không gây khó chịu. Tuy nhiên, chế độ ăn uống, đồ uống và quá trình chuyển hóa của cơ thể có thể ảnh hưởng đến thành phần và mùi của nước tiểu. Khi nước tiểu bị cô đặc - tức nồng độ các chất thải cao - có thể xuất hiện mùi khai do khí amoniac. 

Nếu mẹ cho trẻ bú mẹ tiêu thụ một số loại thực phẩm như măng tây, sữa, thịt, tỏi… hoặc dùng thuốc, vitamin, nước tiểu của trẻ có thể có mùi ngay cả ở nồng độ thấp. Đôi khi, mùi bất thường của nước tiểu cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý như nhiễm trùng đường tiết niệu, suy thận, đái tháo đường hoặc các rối loạn chuyển hóa di truyền.

Màu nước tiểu cảnh báo tình trạng gì ở trẻ?

Nhiều bậc cha mẹ thường cảm thấy lo lắng khi thấy nước tiểu trẻ sơ sinh có màu vàng kèm theo mùi khai, đặc biệt là khi bé uống sữa công thức, đi tiểu ít hoặc nước tiểu có màu vàng đậm. Thực tế, ngoài màu vàng, nước tiểu của trẻ sơ sinh có thể xuất hiện với nhiều sắc độ khác nhau, phản ánh tình trạng sức khỏe của bé. Một số trường hợp phổ biến thường gặp bao gồm:

Vàng nhạt đến vàng đậm

Nước tiểu bình thường thường dao động từ trong suốt, vàng nhạt đến vàng hổ phách (vàng đậm). Sự thay đổi này phụ thuộc vào nồng độ sắc tố “urochrome” hòa tan trong nước tiểu. Khi trẻ bú đủ sữa hoặc được cung cấp đủ nước, sắc tố này bị pha loãng khiến nước tiểu có màu vàng nhạt. Ngược lại, nếu trẻ bú ít hoặc bị mất nước, nước tiểu sẽ trở nên cô đặc và có màu vàng sậm hơn.

Màu cam

Nước tiểu có thể chuyển sang màu cam khi trẻ dùng một số loại thuốc chống viêm, thuốc nhuận tràng hoặc thuốc hóa trị. Bên cạnh đó, tình trạng mất nước hoặc các bệnh lý về gan - mật cũng có thể khiến nước tiểu của trẻ đổi sang màu cam.

Màu hồng hoặc đỏ

Hiện tượng này thường do có hồng cầu trong nước tiểu. Nguyên nhân có thể là do nhiễm trùng đường tiểu, hoặc do mẹ ăn các thực phẩm có sắc tố đỏ như thanh long đỏ, củ dền, việt quất…; ngoài ra, một số loại thuốc cũng có thể gây ra hiện tượng tương tự.

Màu nâu đậm

Màu nước tiểu nâu sậm có thể xuất hiện sau khi ăn các loại thực phẩm như đậu tằm, lô hội; dùng thuốc nhuận tràng hoặc thuốc điều trị sốt rét; hoặc sau khi trẻ vận động quá sức gây tiêu hủy cơ. Ngoài ra, nhiễm trùng tiểu cũng có thể là nguyên nhân.

Màu xanh lam hoặc xanh lục

Trường hợp này hiếm gặp, thường liên quan đến nhiễm trùng đường tiết niệu do vi khuẩn Pseudomonas, do sử dụng thuốc nhuộm trong các xét nghiệm thận - bàng quang, hoặc do một số rối loạn di truyền hiếm gặp.

Màu trắng đục, có bọt

Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiễm trùng đường tiểu, hoặc là biểu hiện của các bệnh lý mạn tính tại thận như hội chứng thận hư.

Nên làm gì khi nước tiểu trẻ có màu vàng đậm, mùi khai?

Dựa trên các nguyên nhân đã nêu, nước tiểu trẻ sơ sinh có màu vàng nhạt đến vàng đậm thường xuất phát từ việc trẻ bú chưa đủ sữa hoặc gặp phải các vấn đề sức khỏe gây mất nước hoặc nhiễm trùng.

Để cải thiện tình trạng này, mẹ nên đảm bảo trẻ bú đầy đủ các cữ và quan sát kỹ các biểu hiện sau khi bé bú. Nếu trẻ đã bú đủ nhưng nước tiểu vẫn vàng đậm và xuất hiện thêm các dấu hiệu bất thường như vàng da, phân bạc màu, tiêu chảy, sốt, ọc sữa liên tục, bụng căng chướng hoặc mệt mỏi, lừ đừ, cha mẹ nên đưa bé đến bệnh viện nhi để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời, giúp xử lý các vấn đề sức khỏe sớm và hiệu quả.

Đối với trẻ bú mẹ, cha mẹ có thể nhận biết bé đã bú đủ thông qua một số dấu hiệu sau:

• Mỗi cữ bú thường kéo dài từ 15 đến 30 phút, sau đó bé ngủ yên giấc và khoảng 3 giờ sau sẽ tự thức dậy để bú tiếp.
• Trẻ trong giai đoạn 2 - 6 tháng tuổi tăng cân ổn định, khoảng 20 - 30g mỗi ngày, chứng tỏ bé đang bú đủ lượng sữa cần thiết.
• Khi bú no, bé tự nhả ti mẹ, ngủ ngoan, vẻ mặt thư thái, bàn tay buông lỏng.
• Bé bú đủ thường đi tiểu trên 6 lần/ngày, nước tiểu vàng trong, phân vàng sệt - đây là những dấu hiệu cho thấy hệ tiêu hóa hoạt động tốt.
• Nếu sau khi bú, bé vẫn mút tay, quấy khóc hoặc không chịu ngủ, có thể sữa mẹ chưa đáp ứng đủ nhu cầu; khi đó mẹ nên bổ sung thêm sữa công thức để đảm bảo dinh dưỡng cho trẻ.
• Để duy trì nguồn sữa dồi dào, mẹ nên ăn uống đầy đủ, cân đối dưỡng chất và nghỉ ngơi hợp lý.

Đối với trẻ bú bình, lượng sữa cần thiết trung bình là khoảng 150ml/kg cân nặng mỗi ngày, hoặc 120ml mỗi cữ, chia đều mỗi 5 - 6 giờ để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của bé.

Nước tiểu trẻ sơ sinh màu vàng có mùi khai có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả hiện tượng sinh lý bình thường lẫn dấu hiệu cảnh báo một số vấn đề sức khỏe. Cha mẹ nên thường xuyên quan sát màu sắc, mùi nước tiểu và các biểu hiện đi kèm của trẻ để nhận biết sớm những bất thường. 

Nếu tình trạng nước tiểu vàng đậm, có mùi khai kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng như sốt, quấy khóc, vàng da, bú kém, thì nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được bác sĩ kiểm tra và xử trí kịp thời, giúp bảo đảm sức khỏe cho bé.