Nước tiểu màu hồng nhạt ở trẻ em: Cảnh báo bệnh lý, cha mẹ chớ chủ quan!

Nước tiểu bình thường ở trẻ thường có màu vàng nhạt đến vàng đậm, thay đổi tùy theo lượng nước và chế độ ăn uống. Tuy nhiên, khi nước tiểu chuyển sang màu hồng nhạt, nhiều phụ huynh lo lắng con bị tiểu ra máu. Thực tế, nước tiểu màu hồng nhạt có thể chỉ là phản ứng tạm thời hoặc biểu hiện bệnh lý tiềm ẩn cần theo dõi kỹ. Cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu rõ hơn để biết khi nào hiện tượng này là bình thường, khi nào cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ.

Nước tiểu màu hồng nhạt ở trẻ em là gì? Có nguy hiểm không?

Nước tiểu bình thường của trẻ thường dao động từ màu vàng nhạt đến vàng đậm, phụ thuộc vào lượng nước nạp vào cơ thể, chế độ dinh dưỡng và tình trạng chuyển hóa. Khi nước tiểu xuất hiện màu hồng nhạt, nhiều cha mẹ lo lắng rằng con bị “tiểu ra máu”. Tuy nhiên, hiện tượng này không phải lúc nào cũng là dấu hiệu bệnh lý nghiêm trọng.

Trong một số trường hợp, màu hồng của nước tiểu có thể chỉ là hiện tượng lành tính, thường gặp ở trẻ sơ sinh trong những ngày đầu sau sinh - gọi là hội chứng tã hồng (urates diaper syndrome). Nguyên nhân là do tinh thể urat (acid uric) lắng đọng trong nước tiểu và để lại vệt hồng khi tiếp xúc với bỉm. Tình trạng này phổ biến ở trẻ bú mẹ chưa đủ sữa, dẫn đến nước tiểu cô đặc và sẽ tự hết khi trẻ được cung cấp đủ chất lỏng.

Tuy nhiên, nếu hiện tượng nước tiểu màu hồng nhạt kéo dài, kèm theo các dấu hiệu như sốt, đau bụng, đau vùng lưng, mệt mỏi, phù nề hoặc nước tiểu có mùi bất thường, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý tiết niệu hoặc thận. Khi đó, cần đưa trẻ đi khám để bác sĩ kiểm tra, xác định nguyên nhân chính xác bằng xét nghiệm nước tiểu, máu và chẩn đoán hình ảnh.

Nguyên nhân khiến nước tiểu trẻ có màu hồng nhạt

Hiện tượng nước tiểu có màu hồng nhạt ở trẻ có thể bắt nguồn từ nguyên nhân sinh lý (lành tính, tạm thời) hoặc nguyên nhân bệnh lý (liên quan đến thận, tiết niệu hoặc toàn thân).

Nguyên nhân sinh lý:

• Hội chứng tã hồng (do tinh thể urat): Thường gặp ở trẻ sơ sinh, đặc biệt trong 3 - 4 ngày đầu sau sinh. Khi cơ thể trẻ chưa được cung cấp đủ sữa, lượng nước tiểu giảm, dẫn đến cô đặc và hình thành tinh thể urat có màu hồng hoặc đỏ gạch trên bề mặt tã. Đây là hiện tượng vô hại và sẽ biến mất khi trẻ bú đủ sữa, đi tiểu nhiều hơn.
• Ảnh hưởng từ thực phẩm: Một số thực phẩm có chứa sắc tố tự nhiên như thanh long đỏ, củ dền, mâm xôi, dâu tây, cà rốt... có thể làm thay đổi màu sắc nước tiểu trong thời gian ngắn. Khi trẻ ngưng ăn, nước tiểu sẽ trở lại bình thường.
• Thuốc gây đổi màu nước tiểu: Một số loại thuốc như rifampicin, nitrofurantoin, phenazopyridine hoặc vitamin nhóm B liều cao có thể khiến nước tiểu chuyển sang màu hồng, cam hoặc đỏ mà không phải do máu.
• Thiếu nước hoặc bú ít: Trẻ uống ít nước, đặc biệt trong thời tiết nóng hoặc khi bị sốt, khiến nước tiểu cô đặc và chuyển sang màu sậm hoặc ánh hồng nhẹ.

Nguyên nhân bệnh lý:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI): Là nguyên nhân phổ biến khiến nước tiểu lẫn máu ở trẻ. Biểu hiện thường đi kèm đau buốt, sốt nhẹ, nước tiểu đục và mùi hôi.
• Viêm cầu thận cấp hoặc mạn: Khi các vi mạch cầu thận bị tổn thương, hồng cầu thoát ra ngoài, làm nước tiểu chuyển màu hồng hoặc nâu đỏ.
• Sỏi thận hoặc sỏi niệu quản: Cọ xát của sỏi trong đường niệu có thể gây chảy máu vi thể hoặc đại thể, khiến nước tiểu có màu hồng.
• Bệnh lý di truyền hoặc tự miễn: Một số hội chứng hiếm gặp như Alport, Goodpasture, IgA nephropathy có thể gây đái máu tái phát ở trẻ.
• Chấn thương vùng thận - bàng quang: Sau ngã, va đập hoặc vận động mạnh, máu có thể rò vào nước tiểu.
• Rối loạn đông máu hoặc bệnh huyết học: Trẻ mắc bệnh máu khó đông (Hemophilia) hoặc giảm tiểu cầu cũng có thể xuất hiện máu trong nước tiểu.

Hướng xử lý và chăm sóc tại nhà cho trẻ bị tiểu nước hồng

Khi nhận thấy trẻ có hiện tượng tiểu nước hồng, việc đầu tiên cha mẹ cần làm là giữ bình tĩnh, quan sát kỹ đặc điểm nước tiểu, tần suất đi tiểu và các dấu hiệu toàn thân khác của trẻ. Không nên vội kết luận là trẻ bị “tiểu ra máu” hay tự ý điều trị. Dưới đây là hướng xử lý theo khuyến nghị của các bác sĩ nhi khoa và tiết niệu:

Đưa trẻ đi khám để xác định nguyên nhân chính xác

Mặc dù phần lớn các trường hợp nước tiểu hồng nhạt ở trẻ là lành tính, nhưng cũng có không ít trường hợp là biểu hiện ban đầu của nhiễm trùng tiết niệu, bệnh cầu thận hoặc sỏi thận. Vì vậy, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám tại cơ sở y tế nếu:

• Hiện tượng nước tiểu hồng kéo dài hơn 2 - 3 ngày hoặc tái diễn nhiều lần.
• Trẻ kèm theo triệu chứng như sốt, đau bụng, đau vùng hông lưng, phù mặt hoặc chân tay hoặc nước tiểu có mùi hôi, vẩn đục.
• Trẻ sơ sinh sau 4 - 5 ngày tuổi vẫn xuất hiện vệt hồng trên tã dù đã bú đủ sữa.

Hướng chăm sóc và hỗ trợ tại nhà cho trẻ

Nếu bác sĩ xác định nguyên nhân lành tính hoặc trong thời gian chờ kết quả xét nghiệm, cha mẹ có thể thực hiện một số biện pháp chăm sóc tại nhà để hỗ trợ:

Bổ sung đủ lượng nước hoặc sữa cho trẻ:

• Với trẻ sơ sinh: Đảm bảo bú mẹ thường xuyên, ít nhất 8 - 12 cữ/ngày; nếu sữa mẹ chưa đủ, nên tham khảo ý kiến bác sĩ về việc bổ sung sữa công thức.
• Với trẻ lớn: Khuyến khích trẻ uống đủ nước lọc, sữa và các loại nước canh, tránh để cơ thể mất nước khiến nước tiểu cô đặc, dễ xuất hiện tinh thể urat.

Theo dõi tần suất và đặc điểm nước tiểu:

• Quan sát số lượng tã ướt mỗi ngày (tối thiểu 6 - 8 tã ở trẻ sơ sinh bú đủ).
• Ghi nhận màu sắc, độ trong và mùi của nước tiểu. Nếu nước tiểu đậm, hồng kéo dài hoặc có cặn đục, cần tái khám sớm.

Duy trì vệ sinh vùng kín sạch sẽ:

• Giúp giảm nguy cơ nhiễm khuẩn ngược dòng - nguyên nhân thường gặp gây tiểu ra máu ở trẻ.
• Với bé gái, cha mẹ cần hướng dẫn vệ sinh đúng cách: Lau từ trước ra sau, tránh để vi khuẩn từ vùng hậu môn lan sang niệu đạo.

Hạn chế thực phẩm hoặc thuốc có thể làm đổi màu nước tiểu:

• Tạm thời ngừng cho trẻ ăn các thực phẩm có sắc tố mạnh như củ dền, thanh long đỏ, mâm xôi, cà rốt đỏ hoặc thuốc có màu (nếu không do bác sĩ kê).
• Không tự ý dùng thuốc kháng sinh, thuốc cầm máu hoặc thảo dược dân gian khi chưa có chỉ định chuyên môn.

Nghỉ ngơi hợp lý và tránh vận động quá sức:

• Trẻ đang trong giai đoạn nghi ngờ tiểu máu nên tránh vận động mạnh hoặc chơi thể thao cường độ cao để giảm áp lực lên thận và bàng quang.
• Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc, dinh dưỡng đầy đủ giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn.

Tái khám và theo dõi định kỳ

Ngay cả khi nước tiểu đã trở lại bình thường, trẻ vẫn cần được tái khám định kỳ nếu bác sĩ yêu cầu. Một số bệnh lý thận - tiết niệu mạn tính có thể diễn biến âm thầm, nên xét nghiệm nước tiểu định kỳ giúp phát hiện sớm bất thường tái phát.

Hiện tượng nước tiểu màu hồng nhạt ở trẻ em có thể chỉ là dấu hiệu sinh lý nhẹ nhưng cũng có thể là cảnh báo bệnh lý tiềm ẩn. Việc quan sát kỹ, không tự ý chẩn đoán và đưa trẻ đi khám sớm giúp phát hiện nguyên nhân chính xác, bảo vệ chức năng thận và sức khỏe lâu dài của trẻ. Cha mẹ nên duy trì thói quen theo dõi màu nước tiểu và lượng nước trẻ uống hằng ngày - một cách đơn giản nhưng hiệu quả để chăm sóc sức khỏe tiết niệu của con.