Nguyên nhân gây nhồi máu cơ tim và các yếu tố nguy cơ cần biết

Nhồi máu cơ tim là một trong những cấp cứu tim mạch nguy hiểm nhất, có thể xảy ra đột ngột và để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không được xử trí kịp thời. Phần lớn các ca nhồi máu cơ tim bắt nguồn từ những tổn thương âm thầm trong động mạch vành suốt nhiều năm trước đó.

Nguyên nhân gây nhồi máu cơ tim

Nguyên nhân được chia thành ba nhóm chính:

Nhồi máu cơ tim do xơ vữa động mạch

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm phần lớn các ca nhồi máu cơ tim. Khi cơ thể tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, tăng cholesterol, tăng huyết áp, đái tháo đường, lối sống ít vận động… các chất như cholesterol, canxi, protein và tế bào viêm sẽ tích tụ trong thành mạch tạo thành mảng xơ vữa.

Mảng xơ vữa có cấu trúc bên ngoài cứng và bên trong mềm. Khi lớp vỏ bên ngoài bị nứt hoặc vỡ, cơ thể sẽ “vá” lại bằng cách huy động tiểu cầu đến kết tập, tạo nên cục máu đông. Cục máu đông lớn dần và gây tắc nghẽn lòng mạch vành. Khi dòng máu bị cắt đột ngột, cơ tim không được cung cấp oxy, dẫn đến hoại tử cơ tim và xuất hiện các triệu chứng điển hình của nhồi máu cơ tim.

Nhồi máu cơ tim không do xơ vữa

Nhóm nguyên nhân này tuy ít gặp nhưng vẫn có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Một số trường hợp xuất phát từ dị tật bẩm sinh động mạch vành như động mạch vành xuất phát sai vị trí hoặc rò mạch, khiến một phần cơ tim không được tưới máu đầy đủ.

Ngoài ra, các bệnh lý viêm động mạch vành như bệnh Kawasaki có thể thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa hoặc làm tổn thương thành mạch, dẫn đến hình thành cục máu đông. Co thắt động mạch vành cũng có thể xảy ra dù không có xơ vữa, khiến mạch vành co hẹp đột ngột và làm máu không thể lưu thông đến cơ tim.

Một số trường hợp khác, cục máu đông từ cơ quan khác như phổi, thận hoặc não có thể trôi theo dòng máu và mắc kẹt tại động mạch vành, gây ra nhồi máu.

Các nguyên nhân khác

Một số yếu tố ít gặp nhưng vẫn làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim gồm:

• Thuyên tắc động mạch vành thứ phát.
• Co thắt mạch vành nguyên phát.
• Dị dạng mạch vành bẩm sinh.
• Lạm dụng ma túy như cocaine, amphetamine gây co thắt mạnh mạch vành.
• Chấn thương vùng ngực ảnh hưởng đến động mạch vành.
• Tăng nhu cầu oxy của cơ thể trong cường giáp, gắng sức quá mức hoặc sốt cao.
• Giảm cung cấp oxy ở người thiếu máu nặng.
• Viêm động mạch làm tổn thương thành mạch.
• Bóc tách động mạch chủ gây cản trở dòng máu đến tim.
• Bệnh phổi cấp tính làm giảm oxy trong máu, khiến tim không được nuôi dưỡng đầy đủ.

Nhìn chung, nhồi máu cơ tim là bệnh lý nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm và thay đổi lối sống đúng cách. Nếu bạn muốn, mình có thể viết thêm phần triệu chứng, yếu tố nguy cơ hoặc cách xử trí khi nghi ngờ nhồi máu cơ tim nhé!

Yếu tố làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim

Các yếu tố gây nhồi máu cơ tim được chia thành hai nhóm chính: Có thể thay đổi được và không thể thay đổi được.

Các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được

Các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được là những yếu tố liên quan đến lối sống hoặc các thói quen hằng ngày, vì vậy hoàn toàn có thể tác động để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Căng thẳng tâm lý và các vấn đề tinh thần: Áp lực công việc, mâu thuẫn trong cuộc sống, stress kéo dài, lo âu hay trầm cảm đều có thể làm tăng hoạt động của hệ thần kinh giao cảm, khiến nhịp tim và huyết áp tăng cao. Tình trạng này duy trì lâu dài sẽ thúc đẩy xơ vữa động mạch và làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim. Những người ít nhận được sự hỗ trợ tâm lý từ gia đình và xã hội cũng dễ rơi vào nhóm nguy cơ cao hơn.

Chế độ ăn uống kém lành mạnh: Một chế độ ăn nhiều dầu mỡ, thực phẩm chứa chất béo bão hòa, thức ăn nhanh, thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có gas hay nước ngọt là yếu tố thúc đẩy sự hình thành mảng xơ vữa động mạch. Ăn quá nhiều muối cũng gây tăng huyết áp, yếu tố hàng đầu dẫn đến bệnh tim mạch.

Hút thuốc lá: Thuốc lá được xem là “kẻ thù” lớn nhất của hệ tim mạch. Hút thuốc lá làm tăng tới 50% nguy cơ nhồi máu cơ tim, mô tim thiếu oxy, đồng thời tăng tỷ lệ tử vong lên hơn 60–85%. Khói thuốc gây tổn thương trực tiếp lên thành mạch, thúc đẩy xơ vữa và làm máu dễ đông hơn.

Thừa cân, béo phì: Béo phì làm tăng gánh nặng lên hệ tim mạch, đồng thời gây rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp và kháng insulin, tất cả đều là yếu tố nguy cơ cao gây nhồi máu cơ tim.

Lười vận động: Ít vận động khiến lưu thông máu kém, dễ dẫn đến tăng cân, rối loạn chuyển hóa và xơ vữa động mạch. Chỉ cần 30 phút tập nhẹ mỗi ngày cũng giúp giảm nguy cơ đáng kể.

Lạm dụng rượu bia: Uống nhiều rượu bia gây tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim và tổn thương cơ tim. Lạm dụng trong thời gian dài còn làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.

Các bệnh lý nền: Đái tháo đường, tăng huyết áp và rối loạn lipid máu là “bộ ba” làm tăng mạnh nguy cơ nhồi máu cơ tim. Những bệnh nhân này cần kiểm soát bệnh nghiêm ngặt để tránh biến chứng tim mạch.

Các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi được

Các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi được là những yếu tố tự nhiên, không thể tác động nhưng cần được theo dõi sát để có biện pháp phòng ngừa.

• Tuổi tác: Nguy cơ nhồi máu cơ tim tăng dần theo tuổi, đặc biệt sau 45 tuổi ở nam và sau 55 tuổi ở nữ.
• Giới tính: Nam giới có tỷ lệ bị nhồi máu cơ tim cao hơn do ít được bảo vệ bởi hormone estrogen giống nữ giới. Tuy nhiên, sau mãn kinh, phụ nữ cũng có nguy cơ tương đương hoặc cao hơn nếu có bệnh lý nền.
• Tiền sử gia đình: Những người có cha mẹ, anh chị em mắc bệnh tim mạch sớm (nam < 55 tuổi, nữ < 65 tuổi) có nguy cơ di truyền cao hơn.

Nhận biết và kiểm soát các yếu tố nguy cơ là bước đầu tiên để phòng ngừa nhồi máu cơ tim hiệu quả.

Đối tượng dễ mắc nhồi máu cơ tim

Nhồi máu cơ tim là bệnh lý nguy hiểm có thể xảy ra đột ngột và đe dọa tính mạng, đặc biệt ở những người thuộc nhóm nguy cơ cao.

• Ở nam giới trên 50 tuổi và phụ nữ sau mãn kinh, càng lớn tuổi, thành mạch càng dễ bị xơ vữa, làm tăng khả năng hình thành cục máu đông gây tắc nghẽn.
• Người mắc bệnh lý nền mạn tính.
• Người bị rối loạn lipid máu.
• Người hút thuốc lá, kể cả hút thụ động.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch.
• Phụ nữ từng bị tiền sản giật hoặc tiểu đường thai kỳ.
• Người đã từng mắc tai biến mạch máu não hoặc nhồi máu cơ tim.
• Người mắc các bệnh lý tự miễn.
• Người sử dụng chất kích thích.

Nhồi máu cơ tim có thể phòng tránh trong phần lớn trường hợp nếu người bệnh nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ và thực hiện thay đổi lối sống phù hợp. Hiểu rõ nguyên nhân gây tắc nghẽn động mạch vành, từ xơ vữa mạch máu đến các tình trạng sức khỏe tiềm ẩn, sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong việc bảo vệ trái tim của mình. Hy vọng những thông tin trong bài viết đã giúp bạn có cái nhìn đầy đủ hơn về nguyên nhân gây nhồi máu cơ tim. Đừng quên kiểm tra sức khỏe định kỳ và duy trì thói quen sống lành mạnh để giảm thiểu nguy cơ mắc nhồi máu cơ tim trong tương lai.