Nên tiêm phế cầu 15 hay 20? Những điều cần biết trước khi tiêm

Trong thực hành lâm sàng, việc phòng ngừa các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp bằng vắc xin ngày càng được chú trọng, đặc biệt ở người trưởng thành có nguy cơ cao. Trong đó, phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae) là tác nhân hàng đầu gây viêm phổi cộng đồng, viêm màng não, nhiễm trùng huyết và nhiều thể bệnh xâm lấn nghiêm trọng. Với sự ra đời của các dòng vắc xin liên hợp mới như PCV15 và PCV20, câu hỏi nên tiêm phế cầu 15 hay 20 ngày càng trở nên quan trọng trong lộ trình tiêm chủng cá nhân hóa. Bài viết dưới đây sẽ trình bày chi tiết, dựa trên các khuyến cáo y khoa để giúp bạn có cơ sở khoa học rõ ràng hơn trong việc lựa chọn giữa hai vắc xin này.

Phế cầu khuẩn và nguy cơ bệnh lý nghiêm trọng ở người lớn

Streptococcus pneumoniae, thường gọi là phế cầu khuẩn, là một loại vi khuẩn gram dương có vỏ polysaccharide dày, cư trú chủ yếu ở vùng hầu họng và có khả năng xâm nhập sâu vào hệ hô hấp dưới, tuần hoàn và hệ thần kinh trung ương. Đây là tác nhân hàng đầu gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng, đặc biệt ở người già và người có bệnh lý nền.

• Viêm phổi thùy (lobar pneumonia);
• Viêm màng não mủ;
• Viêm tai giữa mạn tính;
• Nhiễm trùng huyết;
• Viêm xoang, viêm khớp nhiễm khuẩn thứ phát.

Đặc biệt, nhóm người ≥ 65 tuổi, người hút thuốc lá, người suy giảm miễn dịch, bệnh nhân ghép tạng, đái tháo đường, bệnh tim mạch và bệnh phổi mạn tính có nguy cơ tiến triển bệnh thể xâm lấn với tỷ lệ tử vong cao. Trong bối cảnh vi khuẩn kháng kháng sinh ngày càng phổ biến, tiêm phòng chủ động bằng vắc xin là phương pháp dự phòng hiệu quả, giảm gánh nặng điều trị và tỷ lệ tử vong.

Vắc xin PCV15 và PCV20: Những điểm khác biệt về miễn dịch học và lâm sàng

Hai dòng vắc xin đang được sử dụng phổ biến hiện nay là PCV15 (Vaxneuvance – Merck & Co) và PCV20 (Prevnar 20 – Pfizer). Cả hai đều là vắc xin liên hợp (conjugate vaccine), sử dụng protein mang để tăng khả năng sinh miễn dịch tế bào T, tạo đáp ứng miễn dịch bền vững hơn so với vắc xin polysaccharide truyền thống (PPSV23).

PCV15: Tăng cường hiệu quả miễn dịch nền

PCV15 bao gồm 15 chủng huyết thanh phế cầu, mở rộng thêm 2 chủng quan trọng (22F, 33F) so với tiền thân PCV13. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả bảo vệ tối đa ở người lớn, đặc biệt là chống lại các chủng không có trong PCV15, cần phối hợp với PPSV23 sau 1 năm.

Với cơ chế liên hợp, PCV15 tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh ở cả người cao tuổi và bệnh nhân có miễn dịch yếu, đồng thời kích hoạt tế bào T hỗ trợ chuyển đổi kháng thể từ IgM sang IgG, bảo vệ lâu dài và giúp giảm hiện tượng giảm hiệu giá kháng thể theo thời gian.

PCV20: Giải pháp toàn diện và thuận tiện

PCV20 được thiết kế để bảo vệ cùng lúc 20 chủng phế cầu, bao gồm toàn bộ các huyết thanh trong PCV13 và PPSV23 có tần suất gây bệnh cao. Đây là vắc xin liên hợp có phổ phòng bệnh rộng nhất hiện nay, được khuyến nghị sử dụng đơn độc cho người trưởng thành ≥19 tuổi chưa từng tiêm vắc xin phế cầu trước đó, không cần phối hợp thêm PPSV23.

Từ góc độ dịch tễ học, việc chỉ tiêm 1 liều PCV20 giúp giảm thiểu sự gián đoạn trong lộ trình tiêm chủng, tăng tỷ lệ tuân thủ, đồng thời duy trì khả năng miễn dịch tương đương hoặc vượt trội so với phác đồ tiêm phối hợp PCV13 + PPSV23 trước đây.

Nên tiêm phế cầu 15 hay 20? Phác đồ tiêm chủng cá nhân hóa dựa trên chỉ định y khoa

Căn cứ vào các khuyến cáo mới nhất từ ACIP (Advisory Committee on Immunization Practices), lộ trình tiêm chủng cần được cá thể hóa tùy theo tiền vắc xin, tuổi tác và nguy cơ bệnh lý. Dưới đây là các hướng dẫn cụ thể:

• Người ≥ 65 tuổi, chưa từng tiêm vắc xin phế cầu: Ưu tiên tiêm PCV20 một liều duy nhất.
• Người 19 – 64 tuổi có nguy cơ cao (bệnh tim, phổi mạn, đái tháo đường, rò dịch não tủy, ghép tạng, HIV...): Có thể chọn tiêm PCV20 đơn độc hoặc PCV15 phối hợp PPSV23 sau ≥ 1 năm.
• Người đã tiêm PPSV23 trước đây: Có thể tiêm bổ sung PCV20 sau tối thiểu 1 năm nếu chưa từng tiêm vắc xin liên hợp.
• Người đã tiêm PCV13 hoặc PCV15: Cân nhắc tiêm thêm PPSV23 hoặc PCV20 tùy vào tình trạng miễn dịch và nguy cơ.

Việc xác định nên tiêm phế cầu 15 hay 20 không đơn thuần là lựa chọn sản phẩm, mà là quyết định lâm sàng dựa trên đánh giá miễn dịch học, yếu tố nguy cơ và khả năng tiếp cận dịch vụ y tế.

Một số lưu ý lâm sàng khi tiêm vắc xin phế cầu

Trong thực hành tiêm chủng, cần lưu ý các vấn đề sau để đảm bảo hiệu quả và độ an toàn tối đa:

• Khoảng cách giữa các liều: Nếu tiêm PCV15 và PPSV23, cần cách nhau ít nhất 1 năm; nếu tiêm PCV20 sau khi đã tiêm PPSV23, cũng cần chờ ít nhất 1 năm.
• Chống chỉ định: Không tiêm vắc xin trong thời gian đang nhiễm trùng cấp tính nặng, sốt cao hoặc có tiền sử phản ứng phản vệ với bất kỳ thành phần nào của vắc xin.
• Phản ứng sau tiêm: Thường gặp là đau tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, mệt mỏi. Các phản ứng nghiêm trọng rất hiếm gặp nhưng cần theo dõi trong vòng 30 phút sau tiêm.
• Tư vấn trước tiêm: Người bệnh cần được giải thích rõ về mục tiêu tiêm chủng, hiệu quả bảo vệ và các lựa chọn vắc xin có thể.

Trong bối cảnh tỷ lệ mắc các bệnh do phế cầu khuẩn ngày càng cao, đặc biệt ở người lớn có nguy cơ, việc tiêm chủng không chỉ mang tính phòng bệnh cá nhân mà còn góp phần nâng cao miễn dịch cộng đồng. Lựa chọn giữa PCV15 và PCV20 cần dựa trên chỉ định cụ thể, lịch sử tiêm chủng và mức độ sẵn có của từng loại vắc xin. Từ góc nhìn chuyên môn, nếu người bệnh chưa từng tiêm phòng phế cầu, không có chống chỉ định và muốn lịch tiêm đơn giản – PCV20 là giải pháp lý tưởng. Ngược lại, trong các trường hợp có sẵn phác đồ phối hợp hoặc PCV20 chưa được phân phối rộng rãi, PCV15 phối hợp PPSV23 vẫn đảm bảo hiệu quả miễn dịch cao và đáng tin cậy. 

Việc lựa chọn đúng vắc xin phế cầu, như PCV15 hay PCV20, dưới sự tư vấn của nhân viên y tế, sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng, tiết kiệm chi phí điều trị và quan trọng hơn hết, bảo vệ sức khỏe và sự sống của bạn. Hy vọng bài viết này của Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đã giúp bạn có cái nhìn toàn diện về việc nên tiêm phế cầu 15 hay 20. Tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, chúng tôi cam kết mang đến dịch vụ tiêm chủng chuyên nghiệp, tận tâm, với đội ngũ chuyên gia luôn sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ bạn trong việc lựa chọn vắc xin phù hợp nhất.