Cách chăm sóc và xử trí phản ứng sau tiêm chủng

Mặc dù quá trình tiêm chủng thường diễn ra an toàn, nhưng phản ứng sau tiêm vẫn có thể xảy ra, từ những triệu chứng nhẹ cho đến những trường hợp nghiêm trọng cần xử trí kịp thời.

Việc nắm vững kiến thức về sơ cấp cứu cho trẻ và cách xử trí phản ứng sau tiêm chủng không chỉ giúp các bậc phụ huynh yên tâm hơn khi đưa con đi tiêm, mà còn đảm bảo sức khỏe và an toàn cho trẻ. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các phản ứng có thể gặp phải sau tiêm chủng, cách nhận biết và xử lý chúng, cũng như những lưu ý quan trọng mà cha mẹ cần biết để chăm sóc con một cách tốt nhất sau khi tiêm.

Các phản ứng thường gặp sau tiêm chủng

Trước hết, cha mẹ và người giám hộ cần hiểu rằng vắc xin rất an toàn. Hầu hết các phản ứng xảy ra sau khi tiêm chủng đều nhẹ và chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn mà không cần can thiệp điều trị. Dưới đây là một số phản ứng thường gặp mà cha mẹ có thể gặp phải và những cách chăm sóc trẻ phù hợp.

Phản ứng tại vị trí tiêm

Sau khi tiêm, nhiều trẻ sẽ gặp phải phản ứng tại vị trí tiêm như sưng, đỏ, hoặc có cảm giác đau. Đây là hiện tượng bình thường và thường tự khỏi trong vòng vài ngày. Cha mẹ chỉ cần chăm sóc trẻ theo hướng dẫn mà không cần quá lo lắng. Tuy nhiên, đối với một số loại vắc xin, tình trạng nổi cục cứng có thể kéo dài hơn một chút. Trong trường hợp hiếm gặp, nếu trẻ có dấu hiệu bầm tím tại vị trí tiêm, cha mẹ nên thông báo với bác sĩ, đặc biệt nếu trẻ có tiền sử mắc các bệnh về đông máu.

Sốt

Sốt là phản ứng phổ biến sau tiêm chủng. Cha mẹ cần theo dõi nhiệt độ cơ thể của trẻ thường xuyên, đặc biệt là vào ban đêm. Nếu trẻ sốt nhẹ (dưới 38,5 độ C), chỉ cần cho trẻ uống nhiều nước và nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát. Trong trường hợp sốt cao (trên 38,5 độ C), cha mẹ nên sử dụng Acetaminophen (Paracetamol) để hạ sốt cho trẻ theo liều lượng được bác sĩ khuyến cáo, dựa trên cân nặng của trẻ. Chỉ sử dụng Ibuprofen nếu được bác sĩ hướng dẫn.. Ngoài ra, cha mẹ có thể chườm khăn mát lên trán trẻ để giúp giảm cảm giác khó chịu.

Rối loạn tiêu hoá

Mặc dù hiếm gặp, nhưng một số trẻ có thể trải qua rối loạn tiêu hóa, đặc biệt sau khi tiêm vắc xin phòng bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus. Nếu trẻ đi ngoài nhiều lần, cha mẹ nên đảm bảo trẻ uống đủ nước và có thể bổ sung nước điện giải để tránh mất nước. Nếu tình trạng nôn nhiều hoặc đi ngoài phân lỏng nhiều lần, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế.

Triệu chứng giả cúm

Một số trẻ có thể xuất hiện triệu chứng như hắt hơi, sổ mũi, hoặc đau đầu sau khi tiêm. Đây thường là các triệu chứng nhẹ và sẽ tự hết trong 1 - 2 ngày. Cha mẹ có thể dùng nước muối sinh lý để vệ sinh mũi cho trẻ.

Phát ban

Một số trẻ có thể bị phát ban nhẹ sau khi tiêm, thường sẽ tự biến mất sau 12 - 24 giờ. Phản ứng này thường không nghiêm trọng, nhưng nếu cha mẹ thấy bất thường, nên tham khảo ý kiến bác sĩ.

Áp xe

Nếu thấy vị trí tiêm mềm hoặc có dịch chảy ra, có thể trẻ đang bị áp xe. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ cần can thiệp để xử lý.

Đau khớp

Trẻ có thể cảm thấy đau ở các khớp, có thể là tạm thời hoặc kéo dài. Thông thường, triệu chứng này sẽ tự khỏi, nhưng nếu cần, cha mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để được chỉ định thuốc giảm đau.

Viêm hạch bạch huyết

Viêm hạch bạch huyết có thể xảy ra sau khi tiêm vắc xin lao (BCG). Nếu thấy hạch sưng lớn hơn 1,5cm hoặc có dấu hiệu mủ, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám để được xử lý kịp thời.

5 phản ứng nguy hiểm cần lưu ý

Trong một số trường hợp hiếm gặp, trẻ có thể xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng sau khi tiêm vắc xin. Cha mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra và cấp cứu kịp thời.

• Tím tái: Nếu trẻ có dấu hiệu tím tái, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức, đặc biệt nếu trẻ gặp phải tình trạng ngưng thở tạm thời.

• Sốt cao kèm co giật: Đây là một phản ứng rất nguy hiểm và cần được xử lý ngay. Nếu trẻ sốt cao và có dấu hiệu co giật, cha mẹ nên nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế.

• Trẻ quấy khóc kéo dài: Nếu trẻ quấy khóc liên tục trên 3 giờ mà không có dấu hiệu thuyên giảm, cha mẹ nên liên hệ với bác sĩ.

• Phản ứng quá mẫn cấp tính: Nếu trẻ xuất hiện triệu chứng như thở khò khè, phát ban hoặc phù nề sau khi tiêm, đây có thể là phản ứng quá mẫn. Cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được xử lý kịp thời.

• Ngưng thở, sốc phản vệ: Nếu trẻ có biểu hiện sốc phản vệ sau khi tiêm, như đỏ bừng, nổi mày đay, khó thở hoặc bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng nào khác, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để được cấp cứu.

Phân loại phản ứng thường gặp sau tiêm chủng

Khi đưa trẻ đi tiêm chủng, nhiều bậc phụ huynh thường cảm thấy lo lắng về những phản ứng phụ có thể xảy ra. Tuy nhiên, các chuyên gia khẳng định rằng những phản ứng như sốt, quấy khóc, vết tiêm đỏ hay sưng nhẹ là hoàn toàn bình thường. Đây là dấu hiệu cho thấy hệ thống miễn dịch của trẻ đã được kích hoạt để bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh tật. Thông thường, những triệu chứng này có thể gây khó chịu cho trẻ trong một hoặc hai ngày nhưng sẽ dần thuyên giảm mà không cần phải can thiệp y tế.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có bốn nguyên nhân chính dẫn đến phản ứng phụ sau tiêm chủng ở trẻ:

Phản ứng phụ do vắc xin

Đây là những dấu hiệu tự nhiên cho thấy cơ thể trẻ đang phản ứng với các thành phần trong vắc xin. Các triệu chứng có thể bao gồm đau, sưng, đỏ ở vị trí tiêm, sốt, buồn nôn, mệt mỏi, hoặc bỏ bú. Mặc dù những phản ứng này thường nhẹ, nhưng mức độ nghiêm trọng có thể thay đổi tùy theo cơ địa của trẻ và loại vắc xin đã tiêm. Phản ứng nghiêm trọng rất hiếm khi xuất hiện, nhưng bố mẹ vẫn cần theo dõi trẻ cẩn thận. Nếu trẻ có dấu hiệu nặng như phát ban, khó thở, sốt cao kéo dài, hôn mê, hoặc co giật, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Phản ứng phụ do sai sót trong tiêm chủng

Những phản ứng này xảy ra khi quy trình bảo quản hoặc vận chuyển vắc xin không được thực hiện đúng cách, ảnh hưởng đến chất lượng của vắc xin. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng cách tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về bảo quản và tiêm chủng, như kiểm tra sức khỏe trước khi tiêm và theo dõi trẻ sau tiêm.

Phản ứng do tâm lý lo lắng

Một số trẻ có thể mắc hội chứng sợ kim tiêm, dẫn đến cảm giác lo lắng và căng thẳng trước khi tiêm. Biểu hiện của sự lo lắng này có thể là nhịp tim nhanh, huyết áp biến động, hay thậm chí là ngất xỉu. Một số trẻ có thể khóc lớn hoặc có hành vi hoảng loạn khi nhìn thấy kim tiêm, điều này có thể gây ra những tình huống khó khăn cho cả trẻ và phụ huynh.

Phản ứng do trùng hợp ngẫu nhiên

Đôi khi, phản ứng phụ xảy ra không phải do vắc xin mà là do trẻ đã có sẵn một số bệnh lý trong người. Nếu bác sĩ không phát hiện ra hoặc bố mẹ không cung cấp thông tin về bệnh lý của trẻ, có thể dẫn đến các phản ứng không mong muốn. Những phản ứng này thường xuất hiện trong các chiến dịch tiêm chủng quy mô lớn.

Cách chăm sóc và xử trí phản ứng sau tiêm chủng

Sau khi trẻ được tiêm vắc xin, nhân viên y tế sẽ hướng dẫn các bậc phụ huynh theo dõi trẻ tại cơ sở tiêm chủng ít nhất 30 phút. Điều này giúp phát hiện sớm bất kỳ phản ứng nào có thể xảy ra. Nếu trẻ không có dấu hiệu bất thường, bố mẹ có thể đưa trẻ về nhà nhưng cần tiếp tục theo dõi sức khỏe của trẻ trong ít nhất 48 giờ sau đó, đặc biệt là vào ban đêm.

Trước khi rời khỏi cơ sở tiêm chủng, bố mẹ cũng nên chủ động đặt câu hỏi với nhân viên y tế nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về các phản ứng có thể xảy ra sau tiêm. Đừng quên ghi nhớ địa chỉ của bệnh viện gần nhất có thể cấp cứu trong trường hợp cần thiết.

Phản ứng của trẻ sau khi tiêm chủng có thể khác nhau tùy thuộc vào cơ địa và loại vắc xin. Hầu hết trẻ sẽ chỉ có những phản ứng nhẹ và sẽ phục hồi trong vài ngày mà không cần điều trị. Tuy nhiên, một số trẻ có thể phản ứng mạnh hơn với vắc xin, dẫn đến sốt cao, quấy khóc, hoặc thậm chí có thể gặp phải các phản ứng nghiêm trọng như phản vệ.

Dưới đây là một số hướng dẫn chăm sóc trẻ tại nhà sau khi tiêm chủng:

Theo dõi tình trạng sức khoẻ: Bố mẹ cần thường xuyên quan sát tinh thần, ăn uống, giấc ngủ, và các triệu chứng như phát ban hoặc phản ứng tại chỗ tiêm. Đặc biệt, vào ban đêm, hãy chú ý đến tình trạng của trẻ để phát hiện kịp thời nếu có bất thường xảy ra.

Trang phục phù hợp: Mặc cho trẻ những bộ quần áo rộng rãi, nhẹ nhàng, thoáng mát và thấm hút mồ hôi tốt. Điều này giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn và tránh bị cọ xát vào vị trí tiêm.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Đảm bảo trẻ được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng bằng cách xây dựng một thực đơn đa dạng và cân bằng với đủ bốn nhóm chất: Protein, chất béo, chất bột đường, vitamin và khoáng chất. Nếu trẻ còn bú mẹ, hãy tăng cường cho trẻ bú và đảm bảo trẻ được cung cấp đủ nước.

Cách bế trẻ: Khi bế trẻ, bố mẹ cần cẩn thận, nhẹ nhàng và tránh chạm vào vị trí tiêm để không gây đau đớn. Nếu vết tiêm sưng đỏ, bố mẹ có thể chườm lạnh để giảm cảm giác đau.

Không sử dụng các phương pháp dân gian: Tránh áp dụng các phương pháp dân gian như xoa dầu gió hay chườm nóng lên vết tiêm, vì điều này có thể dẫn đến nhiễm trùng nghiêm trọng. Nếu vết tiêm vắc xin Lao bị mưng mủ, bố mẹ không cần phải quá lo lắng. Hãy vệ sinh vết tiêm nhẹ nhàng và sử dụng băng gạc vô trùng để lau khô mủ chảy ra. Tuyệt đối không sử dụng các chất sát khuẩn như cồn hay Betadine trên vết thương.

Theo dõi nhiệt độ: Nếu trẻ bị sốt dưới 38.5 độ C, bố mẹ có thể chườm khăn ướt mát lên trán, nách hoặc bẹn của trẻ để giúp hạ sốt. Nếu trẻ sốt trên 38.5 độ C, hãy cho trẻ sử dụng thuốc hạ sốt theo đúng liều lượng mà bác sĩ đã hướng dẫn.

Trong thời gian theo dõi trẻ tại nhà, bố mẹ hãy ghi lại các triệu chứng mà trẻ gặp phải để có thể cung cấp thông tin chính xác cho bác sĩ trong trường hợp cần thiết. Điều này không chỉ giúp bác sĩ đánh giá tình trạng sức khỏe của trẻ mà còn giúp tìm ra nguyên nhân nếu có phản ứng bất thường xảy ra.

Tiêm chủng là một trong những phương pháp hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe của trẻ em, giúp ngăn ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Mặc dù hầu hết các phản ứng sau tiêm chủng đều nhẹ và tạm thời, nhưng việc hiểu rõ cách sơ cấp cứu và xử trí kịp thời khi gặp phải các phản ứng nghiêm trọng là điều cần thiết.

Cha mẹ nên trang bị kiến thức về các triệu chứng có thể xảy ra và cách chăm sóc trẻ sau tiêm, từ đó có thể yên tâm hơn khi đưa trẻ đi tiêm. Ngoài ra, việc theo dõi sức khỏe của trẻ trong vài ngày sau khi tiêm và liên hệ ngay với bác sĩ nếu có dấu hiệu bất thường là rất quan trọng. Sự chủ động và nắm vững thông tin sẽ góp phần bảo vệ sức khỏe của trẻ, giúp trẻ phát triển khỏe mạnh và an toàn trong những năm tháng đầu đời.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu với đội ngũ y bác sĩ có tay nghề cao, được đào tạo về quy trình tiêm chủng và có khả năng xử lý các tình huống khẩn cấp sẽ giúp bạn cảm thấy an tâm hơn. Đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm sẽ tư vấn chu đáo, hỗ trợ chăm sóc trước và sau tiêm, đảm bảo trải nghiệm an toàn và thoải mái nhất. Hãy đến Tiêm chủng Long Châu để nhận được dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng, đảm bảo và đáng tin cậy cho bạn và gia đình.