Mổ ruột thừa xong có được nằm nghiêng không? Hướng dẫn tư thế và lưu ý quan trọng

Phẫu thuật ruột thừa là một trong những ca mổ bụng phổ biến nhất, thường được thực hiện bằng phương pháp nội soi hoặc mổ mở. Sau khi rời phòng mổ, bệnh nhân thường lo lắng về cách nằm nghỉ để tránh đau đớn và biến chứng. Bài viết này sẽ trả lời chi tiết câu hỏi này, đồng thời hướng dẫn các tư thế phù hợp để bạn và gia đình có thể áp dụng an toàn, hỗ trợ quá trình hồi phục nhanh chóng.

Mổ ruột thừa xong có được nằm nghiêng không?

Câu trả lời là có thể nằm nghiêng, nhưng thời điểm và mức độ phụ thuộc vào loại phẫu thuật (nội soi hay mổ mở), mức độ đau và chỉ định của bác sĩ.

• Trong 24 giờ đầu: Thường ưu tiên nằm ngửa hoặc tư thế bán ngồi (Semi-Fowler’s ~30°) để dễ thở, giảm đau và hạn chế áp lực vùng bụng.
• Khi tình trạng ổn định hơn (thường từ ngày 1 - 3 với mổ nội soi, hoặc lâu hơn nếu mổ mở/đau nhiều): Người bệnh có thể nằm nghiêng nhẹ theo cảm giác thoải mái, miễn là không gây đau tăng.
• Nếu có ống dẫn lưu hoặc biến chứng: Tư thế nằm phải theo chỉ định của phẫu thuật viên.

Như vậy, bệnh nhân mổ ruột thừa xong có thể nằm nghiêng được, nhưng không nên cưỡng ép nằm nghiêng khi còn đau, và nên điều chỉnh theo hướng dẫn y tế. Việc nằm nghiêng đúng cách không chỉ mang lại sự thoải mái mà còn giúp giảm áp lực lên vết mổ, hỗ trợ hô hấp và tuần hoàn máu tốt hơn.

Tại sao tư thế nằm lại quan trọng sau mổ ruột thừa?

Tư thế nằm sau phẫu thuật ruột thừa không chỉ mang tính chất thoải mái mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hồi phục. Theo các hướng dẫn chăm sóc hậu phẫu từ các tổ chức y tế uy tín quốc tế, tư thế đúng mang lại nhiều lợi ích thiết thực.

• Tăng áp lực lên đường mổ làm bệnh nhân đau nhiều hơn, giãn vết mổ, thậm chí bung chỉ hoặc nhiễm trùng.
• Khó thở hoặc ứ đọng dịch/khí do nằm không đúng, tăng nguy cơ viêm phổi hít hoặc ứ khí trong ổ bụng.
• Chậm phục hồi đường tiêu hóa vì cơ bụng chưa vận động tốt, dẫn đến táo bón hoặc đầy hơi kéo dài.

Vì vậy, việc chọn tư thế nằm đúng là một phần quan trọng trong hồi phục. Tư thế đúng còn giúp:

• Giảm đau tự nhiên bằng cách phân bố trọng lượng cơ thể.
• Tăng tuần hoàn máu đến vết mổ, thúc đẩy lành vết thương.
• Ngăn ngừa huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) - biến chứng nguy hiểm sau mổ bụng.

Hướng dẫn tư thế nằm sau mổ ruột thừa

Mỗi giai đoạn sau phẫu thuật đòi hỏi tư thế nằm khác nhau. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết, được xây dựng dựa trên các khuyến cáo khoa học và thực hành lâm sàng phổ biến.

Giai đoạn 24 giờ đầu

Đây là thời điểm nhạy cảm nhất, khi cơ thể còn chịu tác động của gây mê và vết mổ chưa ổn định. Tư thế phù hợp bao gồm:

• Nằm ngửa trên giường phẳng, kê gối vừa phải dưới đầu và cổ để tránh mỏi. Gối không nên quá cao để tránh tăng áp lực bụng.
• Tư thế bán ngồi (Semi-Fowler’s khoảng 30°): Nâng đầu giường hoặc dùng gối kê lưng. Tư thế này hỗ trợ hô hấp tốt hơn, giảm căng cơ bụng và hạn chế trào ngược dạ dày.

Nếu muốn đổi tư thế, chỉ nên nghiêng nhẹ 10 - 20°, có gối kê sau lưng hoặc giữa hai đầu gối để giảm xoay hông. Tránh vặn xoắn bụng khi xoay người. Nguyên tắc chung: Thay đổi tư thế từ từ, dừng lại ngay nếu cảm thấy đau tăng hoặc chóng mặt. Chỉ nên nghiêng rất nhẹ và ngắn hạn, ưu tiên nằm ngửa để theo dõi sát sao.

Giai đoạn từ ngày 2 đến ngày 7

Khi vết mổ giảm đau, bụng mềm hơn và không còn rỉ dịch nhiều, người bệnh có thể linh hoạt hơn. 

• Có thể nằm nghiêng thoải mái sang bên trái hoặc phải tùy cảm giác dễ chịu. Không có bằng chứng khoa học nào yêu cầu phải nằm nghiêng trái; lựa chọn dựa trên sự thoải mái của từng người.
• Sử dụng 1 - 2 gối hỗ trợ: kê giữa hai chân để giảm xoay hông, kê dưới bụng hoặc lưng để giảm căng cơ, kê cổ để giữ cột sống thẳng hàng.

Tuy nhiên, tuyệt đối không nằm sấp cho đến khi vết mổ lành hoàn toàn, vì tư thế này gây áp lực lớn lên bụng và có thể làm tổn thương chỉ khâu. Với mổ nội soi, giai đoạn này thường bắt đầu từ ngày 1 - 2; với mổ mở, có thể muộn hơn tùy mức độ đau.

Từ tuần thứ 2 trở đi

Hầu hết bệnh nhân mổ nội soi ruột thừa có thể nằm ở mọi tư thế, bao gồm nghiêng sâu hoặc xoay người tự do. Với mổ mở, thời gian cần dài hơn nhưng vẫn có thể nằm nghiêng sớm nếu không đau. Lúc này, tư thế nằm nghiêng không còn là vấn đề đáng lo, miễn là không có dấu hiệu bất thường. Bệnh nhân nên tiếp tục dùng gối hỗ trợ nếu cần và tăng dần mức độ vận động.

Lưu ý khi đổi tư thế và ra khỏi giường

Đổi tư thế không chỉ là nằm nghiêng hay ngửa mà còn bao gồm cách chuyển động an toàn. Dưới đây là các lưu ý quan trọng:

• Dùng tay chống và chuyển tư thế từng bước: Nằm nghiêng - ngồi dậy - đứng lên, không bật dậy đột ngột.
• Tránh dùng lực bụng để ngồi dậy: Dùng tay đẩy người lên, chân duỗi thẳng để giảm căng vết mổ.
• Đứng dậy và đi lại nhẹ nhàng càng sớm càng tốt, theo khuyến cáo của các hiệp hội phẫu thuật quốc tế. Vận động sớm giảm nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu và hỗ trợ nhu động ruột.

Ngoài ra, không nâng vật nặng trên 5 - 10 kg trong 2 - 6 tuần đầu. Tránh ho mạnh, rặn mạnh khi đi vệ sinh. Tăng vận động từ từ, như đi lại trong phòng hoặc đi bộ ngắn ngoài hành lang.

Khi nào không nên nằm nghiêng sau mổ ruột thừa?

Vẫn có những trường hợp cần tránh nằm nghiêng sau mổ ruột thừa:

• Vết mổ đau tăng, sưng nóng đỏ hoặc chảy dịch bất thường.
• Đau chói khi nghiêng một bên cụ thể.
• Có ống dẫn lưu: Cần duy trì tư thế tối ưu để dẫn lưu hiệu quả.
• Bệnh nhân có bệnh phổi mạn tính như COPD, hen suyễn: Ưu tiên tư thế bán ngồi để dễ thở.
• Chóng mặt, buồn nôn khi thay đổi tư thế.

Trong các trường hợp trên, hãy nằm ngửa hoặc bán ngồi và báo ngay cho điều dưỡng hoặc bác sĩ. Không tự ý nằm nghiêng nếu cảm thấy bất thường.

Các hoạt động khác cần lưu ý sau mổ

Ngoài tư thế nằm, một số hoạt động hàng ngày cũng ảnh hưởng đến quá trình hồi phục:

• Ăn uống: Bắt đầu bằng thức ăn lỏng, dễ tiêu, tăng dần thực phẩm giàu chất xơ để tránh táo bón.
• Vệ sinh: Tắm vòi sen nhẹ nhàng sau 48 giờ (nếu bác sĩ cho phép), tránh ngâm mình.
• Theo dõi dấu hiệu bất thường: Sốt, đau bụng tăng, nôn mửa kéo dài - cần đến cơ sở y tế ngay.

Câu trả lời cho câu hỏi “Mổ ruột thừa xong có được nằm nghiêng không?” là có thể, nhưng phải tuân theo thời điểm hồi phục và hướng dẫn của bác sĩ. Việc nằm đúng tư thế trong những ngày đầu (nằm ngửa hoặc nghiêng nhẹ) hỗ trợ hồi phục và giảm biến chứng. Khi vết mổ ổn định hơn (thường từ ngày 3 - 5), bạn có thể nằm nghiêng thoải mái hơn nhưng vẫn cần chú ý kỹ thuật và hỗ trợ bằng gối. Nếu xuất hiện bất thường như đau tăng, sưng hoặc sốt, hãy nằm ngửa và liên hệ bác sĩ ngay.