Liệt dây thần kinh số 7 có tự khỏi không? Tiên lượng và phòng ngừa tái phát

Liệt dây thần kinh số 7 là một rối loạn thần kinh ngoại biên khá phổ biến, gây ảnh hưởng trực tiếp đến vận động cơ mặt. Người bệnh thường đột ngột gặp tình trạng méo miệng, sụp môi, không thể nhắm kín mắt hoặc biểu cảm khuôn mặt bị cứng đờ. Mặc dù bệnh không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng lại tác động mạnh đến tâm lý và thẩm mỹ, khiến người bệnh tự ti, ngại giao tiếp. Việc hiểu rõ nguyên nhân, khả năng phục hồi và hướng điều trị đúng cách sẽ giúp người bệnh sớm lấy lại chức năng khuôn mặt và hạn chế tối đa nguy cơ để lại di chứng lâu dài.

Liệt dây thần kinh số 7 có tự khỏi không?

Liệt dây thần kinh số 7 (hay còn gọi là liệt mặt ngoại biên) là tình trạng tổn thương dây thần kinh mặt - dây thần kinh chịu trách nhiệm điều khiển các cơ bám da mặt, giúp chúng ta biểu lộ cảm xúc như cười, nhăn mặt hay nhắm mắt. Khi dây thần kinh này bị viêm, chèn ép hoặc tổn thương, các tín hiệu thần kinh không thể truyền đến cơ mặt, dẫn đến hiện tượng liệt hoặc yếu cơ nửa mặt. Người bệnh thường nhận thấy miệng bị lệch sang một bên, mắt không thể nhắm kín, khó nói, khó ăn uống và có thể mất vị giác ở phần trước lưỡi. 

Một số trường hợp còn kèm theo đau vùng tai hoặc rối loạn tiết nước mắt, nước bọt. Liệt dây thần kinh số 7 có thể xuất hiện đột ngột, đặc biệt là sau khi nhiễm lạnh, nhiễm virus, chấn thương vùng đầu mặt hoặc do bệnh lý nền như tiểu đường, tăng huyết áp.

Trong phần lớn các trường hợp, liệt dây thần kinh số 7 do lạnh hoặc do virus (Bell’s palsy) có thể tự hồi phục trong vòng 3 - 6 tháng nếu được chăm sóc và điều trị sớm. Khoảng 70 - 85% người bệnh hồi phục gần như hoàn toàn mà không để lại di chứng.

Tuy nhiên, khả năng tự khỏi không áp dụng cho mọi nguyên nhân. Nếu liệt dây thần kinh số 7 xuất phát từ tai biến mạch máu não, u não, viêm tai giữa, chấn thương sọ não hoặc biến chứng sau phẫu thuật, việc tự phục hồi gần như không thể, và bệnh nhân cần điều trị chuyên khoa sớm để tránh tổn thương vĩnh viễn.

Ngoài ra, thời điểm điều trị đóng vai trò quan trọng. Nếu được can thiệp trong 72 giờ đầu, cơ hội hồi phục hoàn toàn cao hơn đáng kể so với điều trị muộn. Ngược lại, nếu dây thần kinh bị hoại tử hoặc xơ hóa, các cơ mặt sẽ yếu hoặc co cứng vĩnh viễn.

Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng hồi phục

Mức độ phục hồi của liệt dây thần kinh số 7 phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Trước hết, nguyên nhân gây bệnh đóng vai trò quan trọng: Những trường hợp liệt mặt do nhiễm lạnh hoặc virus như HSV, Varicella zoster thường có tiên lượng hồi phục tốt hơn so với tổn thương do chấn thương sọ não hay khối u chèn ép dây thần kinh. 

Mức độ tổn thương cũng là yếu tố then chốt - nếu dây thần kinh chỉ bị viêm hoặc phù nề thì khả năng hồi phục gần như hoàn toàn, trong khi tổn thương nặng như đứt, xơ hóa hoặc hoại tử sẽ làm giảm đáng kể cơ hội hồi phục. Ngoài ra, thời gian phát hiện và điều trị càng sớm thì kết quả càng khả quan; ngược lại, nếu để quá 3 tuần mới can thiệp, người bệnh dễ gặp các di chứng như co giật cơ mặt hoặc lệch miệng. 

Cuối cùng, tuổi tác và sức khỏe tổng quát cũng ảnh hưởng đáng kể đến khả năng phục hồi. Người trẻ, có nền sức khỏe tốt thường phục hồi nhanh và đầy đủ hơn so với người lớn tuổi hoặc mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp. Mặc dù một số trường hợp có thể tự khỏi, việc điều trị sớm vẫn rất cần thiết để thúc đẩy quá trình hồi phục và hạn chế biến chứng.

Các phương pháp thường được áp dụng gồm:

• Dùng thuốc: Corticoid (prednisolon) được kê trong 7–10 ngày đầu giúp giảm viêm, phù nề dây thần kinh. Thuốc kháng virus như acyclovir có thể dùng kèm nếu nghi do virus.
• Vật lý trị liệu: Xoa bóp, chườm ấm, tập co cơ mặt, điện châm giúp tăng lưu thông máu và phục hồi vận động cơ.
• Bảo vệ mắt: Do mắt bên liệt khó nhắm kín, cần nhỏ nước mắt nhân tạo và đeo kính khi ra ngoài để tránh khô giác mạc.
• Điều trị nguyên nhân nền: Nếu liệt mặt do u, viêm tai giữa hay chấn thương, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật hoặc điều trị đặc hiệu tương ứng.
• Một số bệnh nhân cũng được hỗ trợ bằng châm cứu, laser trị liệu hoặc sóng ngắn nhằm kích thích tái tạo sợi thần kinh.

Tiên lượng và phòng ngừa tái phát

Nếu bạn thấy một bên mặt yếu, méo miệng, chảy nước dãi, không nhắm được mắt hoặc rối loạn vị giác, hãy đến bệnh viện trong vòng 24 - 48 giờ đầu. Bác sĩ sẽ xác định nguyên nhân và loại trừ các bệnh nguy hiểm như đột quỵ.

Ngoài ra, nếu sau 3 tuần điều trị mà không cải thiện, hoặc có dấu hiệu co giật cơ, co cứng, khô mắt kéo dài, cần tái khám chuyên khoa thần kinh hoặc phục hồi chức năng để điều chỉnh phương pháp điều trị.

Phần lớn bệnh nhân liệt dây thần kinh số 7 có khả năng hồi phục hoàn toàn nếu được phát hiện và điều trị sớm, đặc biệt khi nguyên nhân là do lạnh, nhiễm virus hoặc viêm tạm thời. Với sự can thiệp đúng thời điểm - bao gồm dùng thuốc kháng viêm, vật lý trị liệu và chăm sóc tại nhà - các triệu chứng như méo miệng, sụp môi, không nhắm kín mắt thường cải thiện đáng kể sau vài tuần đến vài tháng. 

Tuy nhiên, vẫn có khoảng 10 - 15% trường hợp để lại di chứng lâu dài như co cứng cơ mặt, lệch miệng, co giật cơ quanh mắt hoặc mất cân xứng khi cười, nhất là ở những bệnh nhân điều trị muộn hoặc có tổn thương thần kinh nặng.

Để phòng ngừa tái phát và hỗ trợ phục hồi tốt hơn, người bệnh nên duy trì một lối sống lành mạnh. Cần giữ ấm vùng mặt khi ra gió, tắm nước lạnh hoặc sử dụng điều hòa; đặc biệt chú ý che kín vùng tai - má khi thời tiết thay đổi. 

Bên cạnh đó, tập luyện thể dục nhẹ nhàng như yoga, đi bộ, xoa bóp cơ mặt giúp tăng lưu thông máu và kích thích dẫn truyền thần kinh. Người bệnh cũng nên hạn chế căng thẳng, ngủ đủ giấc, ăn uống cân bằng với thực phẩm giàu vitamin nhóm B (B1, B6, B12) và omega-3 giúp nuôi dưỡng hệ thần kinh.

Ngoài ra, việc tái khám định kỳ sau điều trị là rất cần thiết. Bác sĩ sẽ đánh giá mức độ hồi phục cơ mặt, hướng dẫn các bài tập chuyên biệt hoặc chỉ định thêm liệu pháp điện xung, châm cứu nếu cần. Việc chủ động theo dõi giúp phát hiện sớm các dấu hiệu tái phát, ngăn ngừa biến chứng và duy trì nét mặt tự nhiên lâu dài.

Tóm lại, trả lời cho câu hỏi liệt dây thần kinh số 7 có tự khỏi không thì là có và trong phần lớn trường hợp do lạnh hoặc nhiễm virus. Tuy nhiên, người bệnh không nên chủ quan vì vẫn có nguy cơ di chứng nếu điều trị muộn. Việc thăm khám sớm, điều trị đúng hướng và tập phục hồi chức năng là yếu tố then chốt giúp người bệnh lấy lại nụ cười tự nhiên và chức năng cơ mặt.