Lệch khớp cắn là gì? Khi nào cần can thiệp điều trị lệch khớp cắn?

Lệch khớp cắn thường diễn tiến âm thầm, nhiều trường hợp chỉ nhận ra khi đã lệch hàm, lệch mặt rõ rệt, hoặc có cảm giác nhai khó - há miệng lệch - nói ngọng. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu lệch khớp cắn là gì, các biểu hiện dễ bị bỏ qua, cũng như các giải pháp can thiệp phù hợp theo từng giai đoạn, đồng thời phân tích những yếu tố nguy cơ ít được nhắc tới như lệch do tư thế ngủ, thói quen ăn nhai lệch bên...

Lệch khớp cắn là gì? 

Lệch khớp cắn là tình trạng đường giữa của hai hàm răng không trùng với trục giữa khuôn mặt khi ngậm miệng tự nhiên. Đây là một dạng sai lệch khớp cắn, có thể xuất hiện riêng lẻ hoặc đi kèm với các vấn đề như khớp cắn sâu hay khớp cắn ngược. Nếu không điều trị, lệch khớp cắn có thể tác động lâu dài đến thẩm mỹ khuôn mặt, khả năng nhai và thậm chí gây áp lực lên khớp thái dương hàm.

Một số biểu hiện giúp phát hiện lệch khớp cắn tại nhà bao gồm:

• Răng mọc lệch, không đều: Răng hai bên hàm không cân xứng, có thể chen chúc hoặc thưa, tạo cảm giác mất cân đối rõ rệt khi nhìn trực diện. Tình trạng này đôi khi khiến nụ cười trông kém hài hòa.

• Mặt nghiêng về một bên: Khi soi gương hoặc xem ảnh, dễ nhận thấy cằm hoặc đường sống mũi bị lệch nhẹ so với trục dọc của khuôn mặt. Nếu không để ý, sự lệch này có thể ngày càng rõ hơn theo thời gian.

• Cung răng cao - thấp không đều: Khi cười, một bên răng hở nhiều hơn bên còn lại, làm mất sự cân đối tự nhiên của hàm răng và khuôn miệng. Điều này cũng có thể đi kèm cảm giác căng cơ mặt ở một bên.

• Cảm giác nhai không cân: Lực nhai chủ yếu tập trung về một phía, gây mỏi hàm hoặc khó nhai các loại thức ăn cứng. Lâu dài, tình trạng này còn có thể ảnh hưởng đến khớp thái dương hàm và men răng.

Lệch khớp cắn dễ bị nhầm với những tình trạng sai khớp cắn khác, nhưng vẫn có những điểm khác biệt rõ:

• So với khớp cắn sâu: Ở khớp cắn sâu, răng hàm trên phủ quá nhiều răng hàm dưới, trong khi lệch khớp cắn chủ yếu sai lệch theo chiều ngang của đường giữa.

• So với khớp cắn ngược: Khớp cắn ngược xảy ra khi hàm dưới đưa ra trước, còn lệch khớp cắn là sự lệch sang trái hoặc phải.

• Tình trạng kết hợp: Một số người vừa bị lệch khớp cắn, vừa mắc khớp cắn sâu hoặc ngược, khiến việc điều trị trở nên phức tạp hơn.

Các yếu tố có thể gây lệch khớp cắn

Ngoài các nguyên nhân phổ biến như di truyền hay răng mọc lệch, lệch khớp cắn còn có thể xuất phát từ những yếu tố cơ năng và thói quen sinh hoạt ít được chú ý. Hiểu rõ những yếu tố này giúp bạn phòng ngừa và điều chỉnh sớm để tránh hậu quả nghiêm trọng.

Các thói quen hàng ngày

Các thói quen hàng ngày dưới đây tưởng chừng vô hại có thể góp phần gây lệch khớp cắn:

• Ngủ lệch một bên lâu dài: Khi đầu nghiêng sang một phía trong nhiều giờ, xương hàm và cơ mặt có thể chịu áp lực không đều, dẫn tới lệch khớp cắn.
• Chống cằm khi đọc sách hoặc dùng điện thoại: Thói quen này gây lực ép bất đối xứng lên xương hàm, đặc biệt dễ ảnh hưởng đến trẻ em đang trong giai đoạn phát triển.
• Cắn vật cứng như bút, móng tay: Các thói quen này liên tục tác động vào răng có thể làm dịch chuyển răng và thay đổi khớp cắn theo thời gian.
• Nhai một bên thường xuyên: Khi lực nhai không phân bổ đều, cơ và xương hàm hai bên phát triển mất cân đối, dẫn đến lệch khớp cắn.
• Mất răng sữa sớm ở trẻ: Trẻ có xu hướng nhai sang bên còn răng, từ đó hình thành sự chênh lệch giữa hai bên hàm.

Việc điều chỉnh những thói quen này giúp giảm nguy cơ phát triển lệch khớp cắn.

Can thiệp nha khoa sai kỹ thuật

Một số can thiệp nha khoa không phù hợp có thể làm trầm trọng lệch khớp cắn:

• Trám răng sai độ cao: Miếng trám quá cao hoặc thấp sẽ làm thay đổi điểm tiếp xúc giữa răng trên - dưới, ảnh hưởng đến trục nhai.
• Nhổ răng không đúng chỉ định: Mất răng gây xô lệch các răng còn lại, từ đó dẫn đến lệch khớp cắn thứ phát.
• Niềng răng sai kế hoạch: Chỉnh nha không theo dõi sát tiến độ có thể làm sai trục hàm hoặc làm trầm trọng tình trạng lệch khớp cắn.

Khi nào cần can thiệp điều trị lệch khớp cắn?

Việc điều trị lệch khớp cắn cần dựa trên mức độ sai lệch và các triệu chứng đi kèm. Phát hiện sớm giúp giảm thiểu can thiệp phức tạp, đồng thời bảo vệ thẩm mỹ và chức năng hàm mặt.

Lệch nhẹ nhưng có dấu hiệu bất đối xứng khi cười hoặc nói

Lệch khớp cắn ở mức độ nhẹ có thể chưa gây khó chịu rõ rệt, nhưng vẫn cần chú ý theo dõi để tránh tiến triển nặng hơn:

• Đường giữa hàm lệch nhẹ: Tuy không gây cảm giác khó chịu, nhưng nếu đi kèm yếu tố thẩm mỹ kém, cần được theo dõi định kỳ để đảm bảo không trở nên rõ hơn theo thời gian.
• Nói ngọng nhẹ: Ở trẻ em, lệch khớp cắn có thể ảnh hưởng đến khả năng phát âm một số âm tiết, vì vậy cần được khám sớm để hỗ trợ phát triển ngôn ngữ và khả năng giao tiếp.

Nếu chỉ có dấu hiệu thẩm mỹ nhẹ, nên duy trì thói quen khám nha khoa định kỳ 6 tháng/lần. Tuy nhiên, nếu xuất hiện kèm tình trạng nói ngọng, cần đánh giá sớm để can thiệp kịp thời.

Lệch rõ kèm theo rối loạn nhai - phát âm

Khi lệch khớp cắn ảnh hưởng đến chức năng nhai hoặc nói, việc can thiệp sớm là rất cần thiết:

• Khó nhai thức ăn cứng: Lực nhai không đều khiến cơ hàm bị mỏi, thậm chí gây đau âm ỉ khi ăn uống lâu.
• Phát âm không chuẩn: Làm sai lệch các âm cần sự phối hợp chặt chẽ giữa răng và lưỡi, gây khó khăn trong giao tiếp hàng ngày.
• Mặt lệch rõ: Sự bất đối xứng được nhìn thấy rõ qua ảnh chụp hoặc khi soi gương, đặc biệt dễ nhận ra ở người trưởng thành vì cấu trúc xương đã ổn định.

Lệch khớp cắn là một dạng sai lệch khớp cắn dễ bị bỏ sót nhưng có thể ảnh hưởng rõ rệt đến khuôn mặt và chất lượng cuộc sống nếu không phát hiện sớm. Những thói quen tưởng như vô hại như chống cằm, ngủ lệch, nhai một bên… có thể là “thủ phạm gián tiếp” khiến lệch khớp cắn ngày càng rõ. Việc theo dõi và khám nha khoa định kỳ là bước quan trọng giúp phát hiện - xử lý đúng thời điểm để không phải phẫu thuật sau này. Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc con có dấu hiệu lệch khớp cắn, hãy đến cơ sở nha khoa uy tín để được tư vấn và điều trị kịp thời.