Khuỷu tay: Cấu tạo, chức năng và những vấn đề thường gặp

Khuỷu tay là bộ phận mà hầu hết chúng ta thường ít quan tâm, cho đến khi nó bắt đầu đau nhức hoặc gặp chấn thương. Thực tế, đây là một khớp quan trọng, giữ vai trò như bản lề giúp cánh tay có thể gập duỗi, xoay linh hoạt và thực hiện nhiều động tác phức tạp trong sinh hoạt hằng ngày. Bài viết này của Tiêm chủng Long Châu sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện về cấu tạo, chức năng cũng như các bệnh lý thường gặp ở khuỷu tay, từ đó biết cách chăm sóc và bảo vệ khớp quan trọng này tốt hơn.

Cấu tạo khuỷu tay

Khuỷu tay là một khớp phức hợp, được ví như chiếc bản lề sinh học, cho phép cẳng tay vận động linh hoạt theo nhiều hướng. Cấu trúc của khuỷu tay bao gồm xương, bao hoạt dịch, hệ cơ bắp và dây chằng. Sự phối hợp nhịp nhàng của các thành phần này vừa đảm bảo độ vững chắc, vừa duy trì tính linh hoạt trong vận động.

• Xương khuỷu tay: Khớp khuỷu tay được tạo thành từ ba xương chính: xương cánh tay, xương trụ và xương quay. Các đầu xương được bao phủ bởi lớp sụn khớp trơn láng, giúp giảm ma sát, hạn chế mài mòn và bảo vệ khớp trong quá trình vận động.
• Bao hoạt dịch: Bao hoạt dịch là một túi mỏng chứa dịch nhầy, có tác dụng như lớp đệm tự nhiên. Nó giúp bôi trơn khớp, giảm áp lực lên bề mặt tiếp xúc và bảo vệ đầu xương khỏi tổn thương khi khuỷu tay hoạt động liên tục.
• Hệ cơ bắp: Các cơ quanh khuỷu tay được chia thành nhiều nhóm, trong đó quan trọng nhất là cơ nhị đầu cánh tay, cơ cánh tay và cơ ngửa dài. Chúng phối hợp với nhau trong các động tác gập duỗi và xoay cẳng tay, cho phép con người thực hiện những thao tác tinh tế như cầm bút, xoay cổ tay hoặc mang vác vật nặng.
• Dây chằng: Dây chằng đóng vai trò giữ vững khớp, ngăn ngừa trật khớp và bảo đảm sự ổn định trong vận động. Đặc biệt, dây chằng bên trụ và dây chằng bên quay là hai cấu trúc then chốt giúp khớp khuỷu tay chịu lực tốt và duy trì độ chắc chắn.

Tóm lại, khuỷu tay là một cấu trúc phức hợp với sự kết hợp chặt chẽ của xương, cơ, dây chằng và bao hoạt dịch. Sự hài hòa này giúp khuỷu tay vừa bền vững, vừa linh hoạt, đóng vai trò trung tâm trong các hoạt động của chi trên.

Chức năng của khuỷu tay

Ngoài vai trò là một khớp vận động, khuỷu tay còn giữ nhiều chức năng quan trọng khác. Các chức năng chính của khuỷu tay gồm:

• Hỗ trợ vận động cẳng tay: Khuỷu tay cho phép gập, duỗi và xoay cẳng tay, giúp con người dễ dàng thực hiện các thao tác như cầm, nắm hay mang vác.
• Điều khiển bằng hệ thần kinh: Khớp khuỷu tay được chi phối bởi nhiều dây thần kinh quan trọng như thần kinh trụ, thần kinh quay và thần kinh giữa. Những dây này giúp truyền tín hiệu và điều khiển cử động chính xác.
• Cung cấp tuần hoàn máu: Hệ thống động mạch quanh khuỷu tay đảm bảo đưa oxy và dưỡng chất đến nuôi các mô, đồng thời duy trì sự dẻo dai của sụn và cơ bắp.

Các vấn đề thường gặp ở khuỷu tay

Do khuỷu tay phải hoạt động liên tục và thường xuyên chịu lực từ các cử động gập, duỗi, nâng đỡ hay xoay cánh tay, khớp này rất dễ bị tổn thương, từ đó phát sinh nhiều bệnh lý. Các vấn đề tại khuỷu tay không chỉ gây đau nhức, sưng viêm mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận động, làm suy giảm chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị đúng cách. 

Một số bệnh lý thường gặp có thể kể đến như:

• Viêm khớp khuỷu tay: Đây là tình trạng viêm và thoái hóa tại khớp khuỷu, gây đau âm ỉ hoặc dữ dội, kèm theo cứng khớp, hạn chế tầm vận động. Nguyên nhân có thể đến từ chấn thương cũ, quá trình lão hóa tự nhiên hoặc các bệnh lý tự miễn như viêm khớp dạng thấp. Nếu không kiểm soát kịp thời, viêm khớp có thể gây biến dạng khớp và suy giảm chức năng lâu dài.
• Viêm gân khuỷu tay: Thường gặp ở những người lao động nặng, vận động viên hoặc người sử dụng tay lặp đi lặp lại trong thời gian dài. Khi các gân nối cơ với xương bị viêm, bệnh nhân sẽ cảm thấy đau tăng lên rõ rệt khi gập, duỗi hoặc mang vác vật nặng. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất công việc mà còn dễ tái phát nếu không thay đổi thói quen vận động.
• Gãy xương khuỷu tay: Là chấn thương nặng thường do tai nạn, té ngã hoặc va đập mạnh trực tiếp vào khuỷu. Người bệnh thường biểu hiện đau dữ dội, sưng nhanh, hạn chế cử động và thậm chí biến dạng khớp. Đây là tình trạng cần cấp cứu và can thiệp y tế kịp thời để tránh biến chứng như lệch xương, dính khớp hoặc mất khả năng vận động.
• Bong gân và trật khớp khuỷu tay: Xảy ra khi dây chằng bị kéo căng quá mức hoặc đầu xương lệch khỏi vị trí bình thường. Triệu chứng thường gồm đau cấp tính, sưng to, bầm tím và khó hoặc không thể cử động khuỷu tay. Nếu xử trí không đúng cách, nguy cơ tổn thương mạn tính và giảm chức năng vận động là rất cao.

Các bệnh lý khuỷu tay kể trên tuy phổ biến nhưng hoàn toàn có thể được kiểm soát và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm, kết hợp với chế độ nghỉ ngơi, vật lý trị liệu và can thiệp y khoa phù hợp. Chính vì vậy, việc trang bị kiến thức và quan sát những dấu hiệu bất thường tại khuỷu tay là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe hệ vận động lâu dài.

Cách chăm sóc và bảo vệ khuỷu tay

Để duy trì sức khỏe khuỷu tay, bạn nên chú ý đến thói quen sinh hoạt và luyện tập hàng ngày. Một số biện pháp hữu ích gồm:

• Luyện tập thể dục đều đặn: Các bài tập kéo giãn và tăng cường cơ bắp quanh khuỷu tay giúp duy trì sự linh hoạt và sức mạnh cho khớp. Ví dụ: động tác kéo giãn cẳng tay, nâng tạ nhẹ hoặc chống đẩy với cường độ phù hợp.
• Tránh vận động lặp lại quá nhiều: Những động tác lặp đi lặp lại, như gõ bàn phím, bưng bê vật nặng hoặc sử dụng dụng cụ thể thao không đúng kỹ thuật, có thể làm gân và cơ quanh khuỷu tay bị quá tải. Điều này dễ dẫn đến viêm gân hoặc hội chứng tennis elbow. Vì vậy, bạn nên xen kẽ thời gian nghỉ ngơi hợp lý, thay đổi tư thế và tránh duy trì một động tác quá lâu.
• Bảo vệ khuỷu tay khi chơi thể thao: Trong các môn thể thao có va chạm mạnh như bóng rổ, bóng chuyền hay võ thuật, khuỷu tay dễ bị chấn thương do té ngã hoặc va đập. Việc sử dụng băng quấn, nẹp hoặc dụng cụ bảo hộ sẽ giúp giảm áp lực và hạn chế rủi ro trật khớp, bong gân hay gãy xương.
• Thăm khám y tế khi có dấu hiệu bất thường: Nếu khuỷu tay xuất hiện các triệu chứng như đau âm ỉ kéo dài, sưng đỏ, cứng khớp hoặc hạn chế vận động, bạn nên đi khám chuyên khoa cơ xương khớp. Việc phát hiện sớm giúp bác sĩ có hướng điều trị kịp thời, tránh để lại biến chứng hoặc ảnh hưởng đến khả năng vận động lâu dài.

Khuỷu tay là một phần nhỏ nhưng lại ảnh hưởng lớn đến sự linh hoạt của cơ thể. Khi khỏe mạnh, bạn có thể thoải mái làm việc, hay đơn giản là sinh hoạt hàng ngày mà không gặp trở ngại. Ngược lại, chỉ một chấn thương hay bệnh lý nhỏ ở khuỷu tay cũng đủ khiến cuộc sống trở nên bất tiện. Vì vậy, hãy chú ý bảo vệ khớp khuỷu tay bằng cách tập luyện hợp lý, tránh vận động quá sức và thăm khám khi có dấu hiệu bất thường. Hy vọng bài viết này của Trung tâm tiêm chủng Long Châu đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích.