Trật khớp khuỷu tay: Triệu chứng thường gặp và phương pháp điều trị

Trật khớp khuỷu tay là một chấn thương thường gặp do tai nạn sinh hoạt hoặc thể thao, gây đau đớn và hạn chế vận động cánh tay. Việc chẩn đoán và xử trí kịp thời đóng vai trò quan trọng trong phục hồi chức năng và phòng ngừa biến chứng lâu dài.

Trật khớp khuỷu tay là chấn thương như thế nào?

Trật khớp khuỷu tay là tình trạng khớp giữa xương cánh tay (xương cánh trên) và xương cẳng tay (xương trụ và xương quay) bị lệch ra khỏi vị trí giải phẫu bình thường do một lực tác động mạnh. Đây là một trong những loại trật khớp thường gặp nhất ở chi trên, đặc biệt trong các tình huống té ngã chống tay, tai nạn giao thông hoặc chấn thương thể thao. Trật khớp khuỷu tay không chỉ gây đau đớn dữ dội và mất khả năng vận động tạm thời, mà nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến biến chứng như cứng khớp, tổn thương thần kinh, hoặc trật khớp tái phát.

Những nguyên nhân nào có thể gây trật khuỷu tay?

Trật khớp khuỷu tay có thể xảy ra do nhiều cơ chế khác nhau, tùy thuộc vào hoàn cảnh và lực tác động đến khớp. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến thường gặp trong thực hành lâm sàng:

• Té chống tay khi ngã: Đây là nguyên nhân thường gặp nhất, đặc biệt ở trẻ em và người cao tuổi. Khi ngã về phía trước hoặc sau, phản xạ tự nhiên khiến nạn nhân chống tay để đỡ cơ thể, tạo ra lực dồn mạnh lên khớp khuỷu, dễ dẫn đến trật khớp.
• Tai nạn giao thông: Va chạm mạnh trong tai nạn xe máy hoặc ô tô có thể gây ra lực xoắn hoặc kéo giật đột ngột lên chi trên, làm trật khớp khuỷu tay. Trường hợp này thường đi kèm với các tổn thương mô mềm hoặc gãy xương kèm theo.
• Chấn thương khi chơi thể thao: Một số môn thể thao như bóng rổ, võ thuật, thể dục dụng cụ hoặc leo núi có nguy cơ cao gây trật khớp khuỷu tay do va đập trực tiếp, tiếp đất sai tư thế hoặc bị kéo giật mạnh đột ngột.
• Tai nạn lao động: Những người làm việc trong môi trường có nguy cơ cao như xây dựng, cơ khí hoặc vận chuyển vật nặng có thể bị trượt ngã hoặc chịu lực tác động mạnh lên cánh tay, dẫn đến trật khớp khuỷu.
• Yếu tố bệnh lý hoặc cấu trúc giải phẫu bất thường: Ở một số trường hợp, dây chằng quanh khớp khuỷu yếu hoặc cấu trúc giải phẫu không ổn định khiến khớp dễ bị trật ngay cả với lực tác động nhẹ. Tình trạng này có thể gặp ở những người có bệnh lý mô liên kết hoặc tiền sử trật khớp tái diễn.

Một số dấu hiệu trật khớp khuỷu tay cần lưu ý

Trật khớp khuỷu tay thường biểu hiện rõ ràng qua các triệu chứng lâm sàng, tuy nhiên việc nhận biết sớm và chính xác là yếu tố quan trọng để điều trị kịp thời và hạn chế di chứng. Dưới đây là một số dấu hiệu thường gặp cần lưu ý:

• Đau dữ dội vùng khuỷu tay: Ngay sau chấn thương, người bệnh thường cảm thấy đau nhói hoặc đau dữ dội tại khuỷu tay, đặc biệt khi cố gắng cử động tay hoặc khi có tác động vào vùng bị thương.
• Biến dạng khớp khuỷu: Khớp khuỷu có thể bị lệch rõ rệt so với vị trí bình thường, với hình dạng bất thường hoặc sưng to. Đây là dấu hiệu trực quan dễ nhận biết nhất của trật khớp.
• Giảm hoặc mất khả năng vận động: Người bệnh thường không thể duỗi hoặc gập tay tại khớp khuỷu như bình thường. Mọi cố gắng vận động đều gây đau hoặc cảm giác khớp bị kẹt.
• Sưng nề và bầm tím quanh khuỷu tay: Sau chấn thương, khu vực quanh khớp có thể sưng to và xuất hiện vết bầm do máu tụ dưới da, đôi khi lan xuống cẳng tay.
• Dị cảm hoặc tê yếu tay: Trật khớp khuỷu tay có thể gây chèn ép dây thần kinh hoặc mạch máu, dẫn đến cảm giác tê, châm chích hoặc yếu ở bàn tay và các ngón. Đây là dấu hiệu cảnh báo cần xử lý khẩn cấp.
• Nghe hoặc cảm nhận tiếng “rắc” lúc chấn thương: Một số bệnh nhân mô tả có âm thanh bất thường hoặc cảm giác khớp bị “trật ra ngoài” ngay thời điểm gặp chấn thương.

Trật khớp khuỷu tay có thể được chẩn đoán bằng phương pháp nào?

Việc chẩn đoán trật khớp khuỷu tay cần kết hợp giữa khai thác bệnh sử, thăm khám lâm sàng và các phương tiện chẩn đoán hình ảnh. Dưới đây là các phương pháp thường được sử dụng:

• Khai thác bệnh sử và thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về cơ chế chấn thương, thời điểm xuất hiện triệu chứng và mức độ đau, kết hợp với việc quan sát hình dạng khớp, mức độ sưng nề, khả năng vận động và dấu hiệu thần kinh mạch máu đi kèm. Đây là bước đầu tiên quan trọng để định hướng chẩn đoán.
• X-quang khớp khuỷu: Chụp X-quang là phương tiện chẩn đoán cơ bản và phổ biến nhất. Hình ảnh X-quang giúp xác định rõ vị trí trật khớp, hướng trật (ra sau, ra ngoài, ra trước…), cũng như phát hiện các tổn thương phối hợp như gãy xương quanh khớp.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan): Trong những trường hợp phức tạp hoặc nghi ngờ có tổn thương xương nhỏ, chụp CT có thể được chỉ định để đánh giá chi tiết hơn cấu trúc xương và sự liên quan giữa các mảnh gãy với khớp.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI được sử dụng khi cần đánh giá tổn thương phần mềm quanh khớp như dây chằng, sụn khớp hoặc thần kinh. Phương pháp này đặc biệt hữu ích trong các trường hợp trật khớp kèm rách dây chằng hoặc nghi ngờ chèn ép thần kinh.
• Siêu âm khớp: Dù không phải là phương tiện chẩn đoán chính, siêu âm có thể hỗ trợ đánh giá dịch khớp, tụ máu và tình trạng mô mềm quanh khuỷu, đặc biệt trong môi trường cấp cứu hoặc khi khó tiếp cận các phương tiện chẩn đoán hình ảnh phức tạp hơn.

Cách điều trị trật khớp khuỷu tay

Điều trị trật khớp khuỷu tay cần được thực hiện sớm, đúng kỹ thuật và theo dõi chặt chẽ để phục hồi chức năng và phòng ngừa biến chứng lâu dài. Tùy vào mức độ tổn thương, có thể áp dụng các phương pháp điều trị sau:

• Nắn trật khớp (nắn chỉnh kín): Đây là phương pháp điều trị đầu tiên được áp dụng trong hầu hết các trường hợp trật khớp đơn thuần, không có gãy xương đi kèm. Bác sĩ sẽ tiến hành nắn khớp trở về vị trí bình thường dưới gây tê hoặc gây mê. Sau khi nắn, cần kiểm tra lại bằng X-quang để xác nhận khớp đã được nắn đúng.
• Bất động khớp tạm thời: Sau khi nắn khớp, tay thường được cố định bằng nẹp hoặc băng bột từ 1 đến 3 tuần, tùy theo mức độ tổn thương. Việc bất động giúp khớp ổn định và mô mềm có thời gian lành lại, nhưng không nên kéo dài để tránh cứng khớp.
• Phẫu thuật (nếu cần thiết): Phẫu thuật được chỉ định trong các trường hợp trật khớp phức tạp có kèm gãy xương, tổn thương dây chằng nặng, trật khớp không thể nắn kín hoặc có chèn ép mạch máu - thần kinh. Mục tiêu là tái lập lại giải phẫu khớp và phục hồi chức năng tối đa.
• Tập phục hồi chức năng: Sau giai đoạn bất động, người bệnh cần bắt đầu chương trình tập vận động sớm với hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu. Các bài tập giúp cải thiện biên độ vận động, tăng sức mạnh cơ quanh khớp và giảm nguy cơ cứng khớp hay trật khớp tái phát.
• Theo dõi và tái khám định kỳ: Bệnh nhân cần được theo dõi tiến triển lâm sàng và hình ảnh học để đánh giá hiệu quả điều trị, phát hiện sớm các biến chứng như cứng khớp, thoái hóa khớp hay tổn thương thần kinh muộn.

Trật khớp khuỷu tay, tuy không phải là chấn thương hiếm gặp, nhưng nếu không được xử trí đúng cách và kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng ảnh hưởng lâu dài đến chức năng vận động. Việc nâng cao nhận thức về nguyên nhân, dấu hiệu, phương pháp chẩn đoán và điều trị sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong phòng ngừa và hồi phục hiệu quả.