Huyết áp tăng đột ngột: Nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí hiệu quả

Hiện nay rất nhiều người đang sống chung với bệnh tăng huyết áp mạn tính mà không hay biết, do bệnh tiến triển âm thầm và ít triệu chứng rõ ràng. Đặc biệt, tình trạng huyết áp tăng đột ngột là một cấp cứu nội khoa nghiêm trọng nhưng lại thường bị bỏ qua. Việc nắm rõ nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí kịp thời có thể giúp ngăn ngừa nhiều biến chứng nguy hiểm. 

Huyết áp tăng đột ngột là gì?

Huyết áp tăng đột ngột hay còn gọi là cơn tăng huyết áp cấp cứu, là tình trạng y khoa nghiêm trọng khi chỉ số huyết áp vượt ngưỡng 180/120mmHg. Lúc này, áp lực máu tăng cao đột ngột có thể gây tổn thương cấp tính lên các cơ quan quan trọng như tim, não, thận và mắt. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nếu không được xử trí kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến những biến chứng đe dọa tính mạng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc suy thận cấp.

Về mặt sinh lý, huyết áp tăng đột ngột thường xuất phát từ sự rối loạn cơ chế điều hòa huyết áp của cơ thể, khiến mạch máu bị căng giãn quá mức và dễ tổn thương. Điều này đặc biệt nguy hiểm ở những người mắc tăng huyết áp mạn nhưng không kiểm soát tốt. Theo số liệu từ Bộ Y tế Việt Nam, khoảng 25% người trưởng thành trong nước đang sống chung với bệnh tăng huyết áp và một tỷ lệ không nhỏ trong số đó có nguy cơ đối mặt với cơn tăng huyết áp cấp cứu mỗi năm.

Nguyên nhân khiến huyết áp tăng đột ngột

Có nhiều nguyên nhân khiến huyết áp tăng đột ngột trong đó có thể xuất phát từ vấn đề y tế hoặc thói quen sinh hoạt không lành mạnh, cụ thể: 

Nguyên nhân y tế thường gặp

Một số nguyên nhân y tế thường gặp dẫn đến tình trạng huyết áp tăng đột ngột bao gồm: 

• Ngưng thuốc đột ngột: Ngừng sử dụng thuốc hạ áp mà không có chỉ dẫn của bác sĩ có thể gây phản ứng tăng huyết áp.
• Nhồi máu cơ tim: Thiếu máu cơ tim làm tăng áp lực tuần hoàn, kích hoạt huyết áp tăng đột ngột.
• Bệnh lý thận cấp: Suy thận hoặc viêm cầu thận làm rối loạn cân bằng muối - nước, dẫn đến tăng huyết áp.
• U tủy thượng thận: U tuyến thượng thận hiếm gặp gây tiết adrenalin quá mức, làm huyết áp tăng vọt.
• Tăng thể tích máu: Giữ muối và nước, thường do bệnh lý thận hoặc nội tiết, là nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng tăng huyết áp đột ngột.

Nguyên nhân từ lối sống 

Các yếu tố lối sống không lành mạnh là nguyên nhân phổ biến làm huyết áp tăng đột ngột nhưng thường bị xem nhẹ, cụ thể: 

• Stress nặng đột ngột: Căng thẳng tâm lý kích hoạt hệ thần kinh giao cảm, làm tăng huyết áp.
• Chế độ ăn nhiều muối: Tiêu thụ quá nhiều muối gây giữ nước, tăng áp lực máu, từ đó khiến huyết áp tăng đột ngột.
• Sử dụng nhiều rượu bia hoặc chất kích thích: Rượu, bia, caffeine hoặc thuốc lá gây co mạch, làm huyết áp tăng đột ngột.
• Không tuân thủ điều trị: Bỏ thuốc hoặc không tái khám theo chỉ định của bác sĩ làm mất kiểm soát huyết áp.

Triệu chứng cảnh báo cần nhập viện ngay

Nếu bạn gặp phải bất kỳ dấu hiệu nào dưới đây, cần nhanh chóng tìm đến cơ sở y tế để được thăm khám và xử trí kịp thời, vì đây có thể là biểu hiện của các tình trạng y khoa nguy hiểm:

• Đau đầu dữ dội hoặc đau đột ngột: Cảm giác đầu đau như bị búa bổ thì có thể liên quan đến tăng áp lực nội sọ, u não hoặc xuất huyết não.
• Chóng mặt, buồn nôn, nôn: Thường là dấu hiệu rối loạn thần kinh trung ương, chẳng hạn như thiếu máu não hoặc viêm tai trong.
• Thị lực giảm, nhìn mờ hoặc nhìn đôi: Có thể do tổn thương võng mạc, thần kinh thị giác hoặc biến chứng của tăng huyết áp.
• Khó thở, đau thắt ngực, hồi hộp đánh trống ngực: Cảnh báo tổn thương tim hoặc phổi, bao gồm nhồi máu cơ tim, thuyên tắc phổi hoặc suy tim cấp.
• Yếu liệt tay chân, rối loạn ngôn ngữ, lú lẫn: Là những triệu chứng điển hình của đột quỵ não hoặc chấn thương sọ não.
• Chảy máu cam nhiều, ù tai, đau đầu âm ỉ: Có thể là hậu quả của cơn tăng huyết áp kịch phát.
• Ngất xỉu, co giật: Là biểu hiện nguy hiểm, cần được cấp cứu ngay để phòng ngừa biến chứng nặng.

Xử trí cấp cứu và biện pháp theo dõi tại nhà

Khi huyết áp tăng cao đột ngột, hãy giữ bình tĩnh và xử trí theo đúng hướng dẫn để hạn chế nguy cơ biến chứng tim mạch, não và các cơ quan quan trọng khác. Dưới đây là cách xử trí và biện pháp theo dõi tại nhà khi có người bị tăng huyết áp đột ngột mà bạn có thể tham khảo như sau:

• Giữ người bệnh nằm yên: Đặt ở tư thế nửa nằm, trong môi trường yên tĩnh, thoáng mát.
• Không tự ý dùng thuốc hạ áp: Dùng thuốc đột ngột có thể gây hạ huyết áp quá mức, càng gây nguy hiểm hơn cho người bệnh.
• Gọi cấp cứu ngay: Nếu huyết áp ≥180/120 mmHg kèm triệu chứng nặng như đau ngực, khó thở, hoặc co giật, hãy liên hệ 115 hoặc cơ sở y tế gần nhất.
• Theo dõi sát sao: Đo huyết áp mỗi 5 - 10 phút, ghi lại số liệu để cung cấp cho bác sĩ.
• Đo huyết áp định kỳ: Sử dụng máy đo tại nhà, đo ít nhất 2 lần/ngày (sáng và tối).
• Ghi nhật ký huyết áp: Ghi lại chỉ số và triệu chứng để báo cáo khi tái khám.
• Tái khám đều đặn: Tuân thủ lịch khám và điều chỉnh thuốc theo chỉ định.

Cách phòng ngừa tình trạng huyết áp tăng đột ngột

Để ngăn ngừa huyết áp tăng đột ngột tái phát và duy trì sức khỏe tim mạch ổn định, bạn cần áp dụng một kế hoạch kiểm soát huyết áp toàn diện như:

Tuân thủ điều trị y tế

Nhiều trường hợp huyết áp tăng đột ngột xảy ra do quên liều hoặc tự ý ngưng thuốc. Chính vì vậy việc uống thuốc hạ huyết áp đúng liều, đúng giờ theo chỉ định của bác sĩ là nền tảng để kiểm soát huyết áp ổn định. Ngoài ra, người bệnh cần tuân thủ lịch tái khám định kỳ để theo dõi hiệu quả điều trị và điều chỉnh kịp thời.

Điều chỉnh lối sống

Duy trì lối sống lành mạnh đóng vai trò then chốt trong việc ngăn ngừa tái phát cơn tăng huyết áp. Trước hết, người bệnh cần áp dụng chế độ ăn giảm muối, tăng cường thực phẩm giàu kali như chuối, rau xanh và hạn chế chất béo bão hòa. Bên cạnh đó, người bệnh nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần với các hoạt động phù hợp như đi bộ, yoga hoặc đạp xe. Việc giữ chỉ số BMI trong khoảng 18,5 - 24,9 giúp giảm tải cho tim mạch. Ngoài ra, người bệnh cũng cần kiểm soát tốt tình trạng căng thẳng bằng cách tập thiền, hít thở sâu và tránh xa các loại chất kích thích.

Theo dõi huyết áp định kỳ

Việc đo huyết áp tại nhà mỗi tuần là một thói quen đơn giản nhưng mang lại nhiều lợi ích. Thông qua theo dõi thường xuyên, người bệnh có thể sớm nhận biết những biến động bất thường, từ đó có hướng can thiệp kịp thời trước khi xảy ra các biến chứng nguy hiểm. Theo dõi huyết áp định kỳ đặc biệt quan trọng đối với người đã có tiền sử tăng huyết áp hoặc đang điều trị tăng huyết áp, giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng bệnh và điều chỉnh phác đồ điều trị hiệu quả hơn.

Huyết áp tăng đột ngột là tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được xử trí kịp thời. Khi gặp tình huống này, người bệnh cần giữ bình tĩnh, áp dụng các biện pháp xử trí nhanh và tuân theo hướng dẫn chuyên môn. Bên cạnh đó, để kiểm soát huyết áp hiệu quả và phòng ngừa tái phát, người bệnh cần duy trì lối sống lành mạnh, uống thuốc đúng theo chỉ định và thường xuyên theo dõi huyết áp tại nhà nhé.