Hướng dẫn sơ cứu người bị co giật đúng cách và phòng ngừa tái phát

Sơ cứu người bị co giật là việc cấp thiết bởi cơn co giật có thể xảy ra bất ngờ ở trẻ em, người lớn hay người cao tuổi. Nếu không xử trí đúng cách, bệnh nhân dễ gặp nguy cơ ngạt thở, chấn thương hoặc tổn thương não nghiêm trọng. Trong bài viết này, Tiêm chủng Long Châu sẽ cùng bạn tìm hiểu nguyên nhân và hướng dẫn từng bước sơ cứu chuẩn y khoa để đảm bảo an toàn cho người bệnh.

Nguyên nhân thường gặp gây co giật

Co giật là hiện tượng xuất hiện do sự phóng điện bất thường và đồng loạt của các tế bào thần kinh vỏ não, dẫn đến rối loạn vận động và ý thức. Nguyên nhân gây co giật rất đa dạng, có thể liên quan đến bệnh lý thần kinh, rối loạn chuyển hóa hoặc yếu tố ngoại cảnh.

• Động kinh: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, người bệnh thường có các cơn co giật tái diễn không báo trước, do rối loạn hoạt động lâu dài của hệ thần kinh.
• Sốt cao ở trẻ em: Cơn co giật do sốt cao thường xảy ra ở trẻ nhỏ từ 6 tháng đến 5 tuổi. Nếu không được xử trí và hạ nhiệt kịp thời, tình trạng này có thể tái phát nhiều lần.
• Chấn thương sọ não, bệnh lý mạch máu não: Đột quỵ, xuất huyết não, dị dạng mạch máu não hoặc chấn thương sọ não đều có thể dẫn đến những cơn co giật nguy hiểm.
• Rối loạn chuyển hóa: Các tình trạng hạ đường huyết, hạ natri máu, hạ canxi máu, tăng ure máu hay suy thận giai đoạn nặng đều là yếu tố khởi phát co giật.
• Ngộ độc và tác động thuốc: Một số loại thuốc, rượu bia, chất kích thích hoặc phản ứng thuốc có thể gây co giật. Ngoài ra, việc đột ngột ngừng sử dụng rượu hoặc thuốc an thần cũng là yếu tố nguy cơ.
• Nguyên nhân khác: Sốc nhiệt, thiếu oxy não, nhiễm trùng thần kinh, u não hoặc dị tật bẩm sinh ở hệ thần kinh.

Sơ cứu người bị co giật như thế nào cho đúng?

Việc sơ cứu người bị co giật cần được thực hiện nhanh chóng và chính xác để đảm bảo an toàn tính mạng cho bệnh nhân, đồng thời giảm thiểu nguy cơ chấn thương hoặc biến chứng hô hấp. Các bước chuẩn y khoa nên được thực hiện theo trình tự sau:

Giữ bình tĩnh và đảm bảo không gian an toàn

Ngay khi phát hiện bệnh nhân co giật, người xung quanh cần giữ bình tĩnh, tránh hoảng loạn. Hãy nhanh chóng dọn dẹp khu vực xung quanh, loại bỏ vật cứng, vật sắc nhọn, nguồn điện hoặc những yếu tố có thể gây chấn thương. Nếu người bệnh đang đứng hoặc ngồi, cần nhẹ nhàng đỡ để họ nằm xuống sàn phẳng, rộng rãi và thông thoáng.

Bảo vệ đầu và cổ

Đặt một vật mềm như gối nhỏ, áo khoác hoặc khăn gấp dưới đầu bệnh nhân để giảm chấn thương. Tránh kê đầu quá cao hoặc làm gập cổ, vì có thể gây cản trở đường thở. Đồng thời, nới lỏng quần áo, thắt lưng, cà vạt hay khăn quàng quanh cổ để bệnh nhân dễ thở hơn.

Đặt bệnh nhân ở tư thế an toàn

Tư thế nằm nghiêng được xem là tư thế chuẩn trong sơ cứu người bị co giật. Việc nghiêng sang một bên giúp nước bọt, chất nôn hoặc dịch tiết dễ thoát ra ngoài, giảm nguy cơ sặc hoặc tắc nghẽn đường thở. Đây là bước rất quan trọng để bảo vệ hệ hô hấp cho người bệnh.

Không can thiệp vào miệng trong cơn co giật

Nhiều người thường nghĩ cần cho vật cứng vào miệng để tránh cắn lưỡi, nhưng điều này hoàn toàn sai lầm. Thực tế, nguy cơ cắn đứt lưỡi rất thấp, trong khi việc nhét vật lạ có thể gây gãy răng, tổn thương miệng hoặc làm bít đường thở. Do đó, tuyệt đối không cho bất kỳ vật gì vào miệng bệnh nhân khi đang co giật.

Theo dõi diễn tiến cơn co giật

Hầu hết các cơn co giật sẽ tự hết trong vòng 2 - 4 phút. Trong thời gian này, không được ghì giữ tay chân bệnh nhân, hãy để họ co giật tự nhiên. Khi cơn dừng lại, cần nhanh chóng kiểm tra tình trạng thở và ý thức:

• Nếu bệnh nhân vẫn thở, giữ tư thế nằm nghiêng và theo dõi sát.
• Nếu bệnh nhân không thở hoặc chỉ thở ngáp, cần tiến hành hồi sức tim phổi (ép tim - mở đường thở - thổi ngạt) theo hướng dẫn y khoa.

Gọi cấp cứu

Ngay sau cơn co giật, cần gọi cấp cứu (115) hoặc nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Đây là bước quan trọng nhằm tìm nguyên nhân chính xác gây co giật, từ đó có hướng điều trị và ngăn ngừa tái phát.

Biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa cơn co giật tái phát

Sau khi đã được sơ cứu và điều trị nguyên nhân, việc phòng ngừa co giật tái phát đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát bệnh lâu dài. Người bệnh và gia đình cần lưu ý những điểm sau:

• Tuân thủ điều trị: Với bệnh nhân động kinh hoặc có chỉ định điều trị, cần uống thuốc đều đặn theo đúng đơn của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý ngừng thuốc.
• Chăm sóc dinh dưỡng hợp lý: Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi và bổ sung thực phẩm giàu protein, canxi như thịt nạc, trứng, sữa, hải sản.
• Tránh các yếu tố nguy cơ: Hạn chế rượu bia, thuốc lá và chất kích thích; không thức khuya, tránh căng thẳng kéo dài.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Khám chuyên khoa thần kinh để đánh giá tình trạng bệnh, điều chỉnh thuốc khi cần thiết.
• Phòng ngừa ở trẻ nhỏ: Với trẻ từng có tiền sử co giật do sốt, cha mẹ cần chủ động hạ sốt khi trẻ sốt cao, giữ môi trường thoáng mát và theo dõi sát sao.
• Luyện tập thể dục: Các hoạt động nhẹ nhàng, phù hợp sẽ giúp nâng cao sức khỏe toàn diện, giảm căng thẳng và hạn chế tái phát cơn co giật.

Việc chủ động phòng ngừa không chỉ giảm tần suất và mức độ co giật mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống. Đồng thời, trang bị kiến thức về cách sơ cứu người bị co giật sẽ giúp gia đình và cộng đồng xử trí kịp thời khi cơn xảy ra.

Các câu hỏi thường gặp khi thực hiện sơ cứu người bị co giật

Trong thực tế, khi chứng kiến một người rơi vào cơn co giật, nhiều người xung quanh thường lúng túng, không biết nên xử trí thế nào cho đúng. Vì vậy, dưới đây là tập hợp những thắc mắc thường gặp cùng phần giải đáp cụ thể, giúp bạn hiểu rõ và thực hành sơ cứu một cách an toàn, khoa học.

Có nên giữ chặt tay chân để ngăn co giật?

Không. Hành động ghì chặt hay cố gắng kiềm giữ cử động sẽ không làm dừng cơn co giật mà còn gây chấn thương nặng như trật khớp, gãy xương. Cách đúng là để bệnh nhân co giật tự nhiên trong không gian an toàn, tránh va chạm với vật sắc nhọn hoặc nguy hiểm.

Sau khi hết cơn co giật, người bệnh còn hôn mê hoặc thở yếu phải làm gì?

Sau co giật, bệnh nhân có thể rơi vào tình trạng lú lẫn hoặc mất ý thức tạm thời. Nếu bệnh nhân thở yếu hoặc ngừng thở, người sơ cứu cần tiến hành hồi sức tim phổi (CPR): Ép tim ngoài lồng ngực, mở thông đường thở, thổi ngạt. Đồng thời, cần gọi cấp cứu khẩn cấp để được hỗ trợ kịp thời.

Có thể cho bệnh nhân uống nước hoặc thuốc ngay sau cơn không?

Không. Khi chưa tỉnh táo hoàn toàn, phản xạ nuốt của bệnh nhân chưa hồi phục, việc cho uống nước hoặc thuốc có thể gây sặc, ngạt thở. Người bệnh chỉ nên được uống hoặc dùng thuốc khi đã tỉnh hẳn và có chỉ định của bác sĩ.

Khi nào cần đưa người bệnh đi cấp cứu?

Cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế ngay trong các trường hợp:

• Cơn co giật kéo dài quá 5 phút hoặc tái phát nhiều lần trong ngày.
• Sau 10 phút bệnh nhân vẫn chưa tỉnh lại.
• Có bệnh nền như chấn thương sọ não, đột quỵ, đái tháo đường hoặc rối loạn chuyển hóa.
• Xuất hiện dấu hiệu nguy hiểm như khó thở, da tím tái, chấn thương nặng.

Trẻ em sốt cao co giật có cần xử trí khác với người lớn không?

Với trẻ em, ngoài các bước sơ cứu người bị co giật cơ bản, cần hạ thân nhiệt cho trẻ bằng cách cởi bớt quần áo, lau mát bằng nước ấm và sử dụng thuốc hạ sốt theo hướng dẫn của bác sĩ. Sau cơn co giật, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám để xác định nguyên nhân và ngăn ngừa tái phát.

Sơ cứu người bị co giật đúng cách không chỉ giúp bảo vệ tính mạng mà còn giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng cho người bệnh. Việc nhận biết dấu hiệu, biết khi nào cần cấp cứu và thực hiện các bước xử trí an toàn là kỹ năng quan trọng mà ai cũng nên nắm vững. Để phòng ngừa co giật tái phát, người bệnh cần tuân thủ phác đồ điều trị, duy trì lối sống lành mạnh và thường xuyên theo dõi sức khỏe tại cơ sở y tế uy tín.