Hiện tượng sưng lợi mọc răng ở trẻ: Những điều phụ huynh cần biết

Sưng lợi mọc răng là một trong những biểu hiện phổ biến ở trẻ nhỏ trong giai đoạn răng sữa bắt đầu phát triển. Tình trạng này không chỉ gây đau và khó chịu mà còn ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, khả năng ăn uống và tâm trạng của trẻ. Việc nhận biết các dấu hiệu, kết hợp những biện pháp chăm sóc phù hợp giúp gia đình chăm sóc bé tốt hơn. Cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu bản chất của hiện tượng sưng lợi do mọc răng để đưa ra hướng xử lý phù hợp và kịp thời qua bài viết sau.

Sưng lợi mọc răng ở trẻ là gì?

Hiện tượng sưng lợi mọc răng là quá trình sinh lý phổ biến, thường khởi phát vài ngày trước khi răng nhú lên khỏi nướu. Trong giai đoạn này, vùng lợi có thể đỏ, sưng nhẹ và mềm, gây cảm giác khó chịu cho trẻ. Các biểu hiện thường đi kèm bao gồm:

• Sốt nhẹ (dưới 38 °C);
• Chảy nước dãi nhiều;
• Tăng nhu cầu nhai hoặc gặm đồ vật;
• Trẻ cáu gắt, quấy khóc nhiều;
• Ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ;
• Trẻ bú ít hoặc bỏ bú tạm thời do đau tại vùng nướu.

Thông thường, triệu chứng sưng lợi kéo dài từ 3 - 5 ngày trước khi răng bắt đầu nhú lên và có thể tiếp tục trong vài ngày sau đó. Ở một số trẻ, hiện tượng này có thể duy trì đến 7 ngày. Tuy nhiên, nếu sưng lợi kéo dài trên 10 - 14 ngày hoặc kèm theo các dấu hiệu nghiêm trọng như chảy máu hoặc sưng to bất thường, phụ huynh nên đưa trẻ đến khám chuyên khoa để được đánh giá và xử trí kịp thời.

Cách giảm sưng lợi trong quá trình mọc răng

Khi trẻ quấy khóc và khó chịu do sưng lợi mọc răng, phụ huynh có thể áp dụng nhiều biện pháp chăm sóc tại nhà an toàn và hiệu quả giúp giảm nhẹ triệu chứng và hỗ trợ bé vượt qua giai đoạn này như:

Sử dụng vòng cao su hoặc dán nướu làm lạnh

Khi cho trẻ nhai vòng cao su mềm hoặc sử dụng dán nướu đã được làm lạnh có thể làm dịu vùng lợi bị sưng và giảm cảm giác đau. Các vật dụng này nên được bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh để hạn chế nguy cơ tổn thương mô nướu do nhiệt độ quá lạnh. Đối với trẻ đã có khả năng nhai, việc sử dụng vòng ngậm nướu lạnh là biện pháp hỗ trợ hiệu quả giúp giảm cảm giác khó chịu trong giai đoạn mọc răng.

Duy trì chế độ ăn mềm và đảm bảo giấc ngủ

Trong giai đoạn mọc răng, việc duy trì chế độ ăn mềm, dễ tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc giảm áp lực lên vùng lợi đang sưng, giúp trẻ ăn uống dễ dàng và thoải mái hơn. Bên cạnh đó, việc đảm bảo giấc ngủ đầy đủ và chất lượng sẽ hỗ trợ quá trình phục hồi thể trạng và giảm cảm giác khó chịu cho trẻ.

Xoa nướu nhẹ nhàng bằng ngón tay hoặc khăn mềm

Việc xoa nướu giúp giảm áp lực và tạo cảm giác dễ chịu cho trẻ. Phụ huynh nên dùng ngón tay sạch hoặc khăn mềm đã được vệ sinh kỹ, thực hiện thao tác nhẹ nhàng để tránh làm tổn thương vùng lợi đang sưng. Đây là phương pháp đơn giản, không gây tác dụng phụ và phù hợp với trẻ nhỏ.

Tránh tự ý sử dụng gel hoặc kem bôi

Phụ huynh không nên tự ý sử dụng các sản phẩm gel hoặc kem bôi có chứa Benzocaine hoặc Lidocaine, vì các hoạt chất này có thể làm tăng nguy cơ Methemoglobinemia - tình trạng rối loạn huyết sắc tố nguy hiểm, làm giảm khả năng vận chuyển oxy trong máu. Ngoài ra, bạn không nên cho trẻ đeo vòng cổ hạt hoặc sử dụng các vật dụng có nguy cơ gây nghẹn, có thể dẫn đến ngạt thở.

Trong trường hợp trẻ vẫn biểu hiện đau rõ rệt, phụ huynh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để cân nhắc sử dụng thuốc giảm đau như Paracetamol hoặc Ibuprofen, với liều lượng phù hợp theo cân nặng và độ tuổi. Việc sử dụng thuốc giảm đau cần tuân theo chỉ định bác sĩ và nên giới hạn trong 1 - 2 ngày nhằm giảm nguy cơ xảy ra tác dụng phụ.

Trẻ mọc răng thì nên và không nên ăn những gì?

Khi bị sưng lợi mọc răng, các biểu hiện thường gặp như trẻ bỏ bú quấy khóc do cảm giác đau và khó chịu tại vùng nướu. Trong giai đoạn này, phụ huynh nên chú trọng điều chỉnh khẩu phần ăn nhằm hạn chế nguy cơ sụt cân, đồng thời giúp bé cảm thấy thoải mái và dễ chịu hơn khi ăn uống.

Những thực phẩm nên dùng

Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp trong giai đoạn mọc răng không chỉ giúp trẻ dễ ăn, dễ nuốt mà còn hỗ trợ làm dịu cảm giác đau tại vùng lợi. Dưới đây là các nhóm thực phẩm mà phụ huynh có thể tham khảo và bổ sung trong các khẩu phần ăn hàng ngày.

• Món ăn mềm, dễ nuốt: Cháo loãng, súp hoặc bột nghiền từ rau củ như bí đỏ, khoai lang, cà rốt là lựa chọn phù hợp, giúp trẻ tiêu hóa tốt mà không gây kích ứng vùng lợi đang sưng.
• Thực phẩm mát dịu: Trái cây nghiền được làm lạnh nhẹ, sữa chua hoặc yogurt (áp dụng sau giai đoạn ăn dặm) có tác dụng làm dịu nướu và bổ sung dưỡng chất thiết yếu.
• Dụng cụ/thực phẩm hỗ trợ nhai: Vòng gặm nướu mềm hoặc bánh ăn dặm có khả năng tan nhanh trong miệng, phù hợp cho trẻ từ khoảng 6 tháng tuổi trở lên, giúp giảm cảm giác đau khi nhai.

Những thực phẩm cần tránh

Trong thời kỳ mọc răng, niêm mạc nướu của trẻ trở nên nhạy cảm và dễ tổn thương. Việc hạn chế một số nhóm thực phẩm không phù hợp nhằm hạn chế kích ứng và đảm bảo an toàn trong ăn uống:

• Đồ ăn cứng, giòn: Các loại thực phẩm như bánh mì cứng, rau sống hoặc trái cây cắt miếng lớn có thể gây đau, làm trầy xước mô lợi, thậm chí tăng nguy cơ hóc ở trẻ nhỏ.
• Thức ăn chứa nhiều đường hoặc muối: Kẹo, bánh ngọt hoặc thực phẩm chế biến sẵn có thể làm tăng nguy cơ sâu răng và gây kích ứng vùng nướu đang viêm sưng.
• Thức ăn cay, nóng hoặc quá lạnh: Các món ăn cay, quá nóng hoặc quá lạnh đều không phù hợp vì có thể làm tăng độ nhạy cảm tại vị trí mọc răng và gây khó chịu cho trẻ.

Ngoài việc lựa chọn thực phẩm phù hợp, cách cho trẻ ăn cũng cần được điều chỉnh linh hoạt để giảm áp lực lên vùng lợi sưng và đảm bảo dinh dưỡng:

• Chia nhỏ bữa ăn trong ngày: Việc chia bữa thành nhiều phần nhỏ giúp giảm tải cho vùng miệng đang đau và giúp bé dễ tiếp nhận thức ăn hơn. Phụ huynh không nên ép trẻ ăn khi đang có biểu hiện đau, mệt mỏi hoặc khó chịu.
• Theo dõi phản ứng của trẻ và điều chỉnh thực đơn linh hoạt: Phụ huynh nên quan sát cảm giác ngon miệng và khả năng ăn nhai của trẻ mỗi ngày để thay đổi khẩu phần, nhiệt độ và dạng thức ăn phù hợp với từng giai đoạn mọc răng.

Hiện tượng sưng lợi mọc răng là một phần trong quá trình phát triển răng sữa ở trẻ nhỏ. Tuy không phải là bệnh lý, tình trạng này vẫn có thể gây khó chịu, ảnh hưởng đến ăn uống, giấc ngủ và tâm trạng của trẻ. Việc nhận biết các dấu hiệu, áp dụng biện pháp chăm sóc phù hợp và theo dõi sát sao để phòng ngừa nguy cơ biến chứng. Nếu các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hoặc kéo dài bất thường, phụ huynh nên đưa trẻ đến khám để được đánh giá và hướng dẫn điều trị kịp thời.