Hẹp bao quy đầu là gì? Những vấn đề cần biết về hẹp bao quy đầu

Hẹp bao quy đầu là gì? 

Bao quy đầu là lớp da bảo vệ đầu dương vật. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, việc bao quy đầu không thể kéo tụt xuống là điều hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, người lớn cũng có thể bị ảnh hưởng bởi tình trạng này. Hẹp bao quy đầu chỉ thực sự trở thành vấn đề khi nó gây ra các triệu chứng hoặc biến chứng. Có hai loại hẹp bao quy đầu chính:

• Hẹp bao quy đầu sinh lý (Physiologic phimosis): Đây là loại phổ biến hơn ở trẻ em xảy ra do lớp biểu mô bên trong bao quy đầu và quy đầu dính liền với nhau. Tình trạng này thường tự cải thiện khi trẻ lớn lên mà không cần điều trị.
• Hẹp bao quy đầu bệnh lý (Pathologic phimosis): Loại này xảy ra do nhiễm trùng, viêm nhiễm hoặc sẹo hình thành ở bao quy đầu gây co rút bao quy đầu.

Những triệu chứng của hẹp bao quy đầu

Triệu chứng chính và rõ ràng nhất của hẹp bao quy đầu là khó khăn hoặc không thể kéo bao quy đầu về phía sau để lộ hoàn toàn đầu dương vật. Khi cố gắng kéo, có thể cảm thấy hoặc nhìn thấy một vòng co thắt ở bao quy đầu. Ngoài triệu chứng cơ bản này, hẹp bao quy đầu có thể gây ra nhiều dấu hiệu khác, đặc biệt là khi nó trở thành hẹp bệnh lý hoặc gây biến chứng:

• Thay đổi về hình dáng: Bao quy đầu có thể trông giống như có các vòng hoặc dây chun siết quanh đầu dương vật.
• Các vấn đề khi đi tiểu: Bao quy đầu có thể phồng lên hoặc "phình" ra như một quả bóng khi đi tiểu. Đi tiểu có thể gây đau, dòng nước tiểu có thể yếu, có thể thấy máu trong nước tiểu,...
• Dấu hiệu nhiễm trùng hoặc viêm: Chảy máu hoặc có dịch tiết dày, có mùi khó chịu từ dưới bao quy đầu. Cảm giác đau hoặc khó chịu ở bao quy đầu, màu sắc bao quy đầu có thể thay đổi (đỏ, tím, nâu sẫm hoặc đen) nếu có kích ứng hoặc nhiễm trùng. Các triệu chứng toàn thân của nhiễm trùng như sốt, ớn lạnh hoặc đau đầu cũng có thể xảy ra.
• Các vấn đề liên quan đến hoạt động tình dục: Cương cứng có thể gây đau, quan hệ tình dục có thể khó khăn hoặc đau đớn.

Việc phân biệt giữa hẹp bao quy đầu sinh lý và bệnh lý thường có thể được thực hiện rõ ràng qua khám thực thể. Trong hẹp sinh lý, lỗ bao quy đầu khi co lại trông giống như một bông hoa, ẩm ướt, mềm mại, không sẹo và niêm mạc bên trong hơi lộn ra. Ngược lại, hẹp bệnh lý thường có một dải xơ cứng, co thắt cách đầu bao quy đầu 1-2 cm.

Tác động của hẹp bao quy đầu với sức khỏe 

Hẹp bao quy đầu đặc biệt là hẹp bệnh lý có thể có nhiều tác động đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống:

• Gây lo lắng: Tình trạng bao quy đầu không thể kéo tụt xuống có thể gây lo lắng đáng kể cho bệnh nhân và người thân.
• Khó khăn trong vệ sinh: Hẹp bao quy đầu khiến việc vệ sinh vùng dưới bao quy đầu trở nên khó khăn.
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng: Vệ sinh kém và tình trạng ứ đọng có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển dẫn đến viêm bao quy đầu hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Đau và khó chịu: Gây đau hoặc khó chịu khi đi tiểu hoặc quan hệ tình dục.
• Hình thành sẹo: Các đợt viêm nhiễm hoặc cố gắng co kéo mạnh về phía sau có thể gây ra các vết rách nhỏ dẫn đến hình thành mô sẹo, làm bao quy đầu ngày càng chật hơn và chuyển từ hẹp sinh lý sang hẹp bệnh lý.

Biến chứng có thể gặp hẹp bao quy đầu

Hẹp bao quy đầu, đặc biệt là khi không được quản lý đúng cách hoặc do nguyên nhân bệnh lý, có thể dẫn đến các biến chứng sau:

• Viêm bao quy đầu: Tình trạng viêm nhiễm do vệ sinh kém hoặc nhiễm trùng.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTIs): Hẹp bao quy đầu có thể làm tăng tần suất UTIs.
• Rách bao quy đầu: Có thể xảy ra khi cố gắng kéo bao quy đầu về phía sau quá mạnh hoặc do ma sát trong quan hệ tình dục.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến khám bác sĩ ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Bao quy đầu bị chật và sưng hoặc đau;
• Có chảy máu quanh bao quy đầu khi đi tiểu;
• Có dịch tiết dày từ dưới bao quy đầu hoặc có mùi khó chịu.

Có các triệu chứng nhiễm trùng như sốt, ớn lạnh hoặc đau đầu,... bên cạnh các vấn đề về bao quy đầu.

Nguyên nhân gây hẹp bao quy đầu

Nguyên nhân gây hẹp bao quy đầu khác nhau tùy thuộc vào đó là loại hẹp sinh lý hay bệnh lý:

Hẹp bao quy đầu sinh lý: Đây là tình trạng bình thường ở hầu hết trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Nó xảy ra do sự dính tự nhiên giữa lớp biểu mô bên trong bao quy đầu và quy đầu trong quá trình phát triển. Tình trạng này thường tự giải quyết khi trẻ lớn lên do sự tách rời tự nhiên, sự cương cứng ngắt quãng và quá trình sừng hóa theo quá trình trưởng thành.

Hẹp bao quy đầu bệnh lý: Loại này thường phát triển sau này trong cuộc đời hoặc do các yếu tố cụ thể:

• Sẹo: Nguyên nhân chính của hẹp bao quy đầu bệnh lý là sẹo ở đầu bao quy đầu.
• Nhiễm trùng và viêm nhiễm: Các đợt viêm bao quy đầu hoặc viêm cả bao quy đầu và quy đầu tái phát là nguyên nhân phổ biến gây ra sẹo và dẫn đến hẹp bao quy đầu bệnh lý. Vệ sinh kém góp phần gây nhiễm trùng. Các bệnh lý nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs) cũng có thể gây nhiễm trùng dẫn đến hẹp bao quy đầu.
• Tình trạng da: Balanitis xerotica obliterans (BXO) - một tình trạng da xơ hóa - được xem là nguyên nhân hàng đầu của hẹp bao quy đầu bệnh lý ở người lớn và là nguyên nhân phổ biến ở trẻ em. BXO có đặc điểm mô học giống như lichen sclerosis.
• Chấn thương: Cố gắng co kéo bao quy đầu quá mạnh, đặc biệt là ở trẻ em khi bao quy đầu còn dính chặt, có thể tạo ra các vết rách nhỏ ở lỗ bao quy đầu. Những vết rách này khi lành lại sẽ tạo thành sẹo, làm bao quy đầu chật hơn.
• Các bệnh lý khác: Bệnh tiểu đường có liên quan đến việc tăng khả năng bị viêm bao quy đầu từ đó có thể góp phần gây ra hẹp bao quy đầu.
• Dính bao quy đầu dai dẳng: Mặc dù dính bao quy đầu thường tự hết, nhưng sự tồn tại của nó có thể ngăn cản việc kéo bao quy đầu hoàn toàn.

Những ai có nguy cơ mắc phải hẹp bao quy đầu?

Hẹp bao quy đầu có thể ảnh hưởng đến một số nhóm người nhất định:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Gần như tất cả trẻ sơ sinh trai đều có hẹp bao quy đầu sinh lý. Đây là một giai đoạn phát triển bình thường và không phải là một vấn đề sức khỏe cần can thiệp trừ khi gây triệu chứng. Tình trạng này thường giảm dần theo tuổi. Theo nghiên cứu, chỉ khoảng 10% trẻ em 3 tuổi và 1% trẻ em 16 tuổi còn có tình trạng bao quy đầu không kéo tụt hoàn toàn.
• Người lớn: Người lớn cũng có thể bị ảnh hưởng bởi hẹp bao quy đầu, thường là hẹp bao quy đầu bệnh lý do các nguyên nhân như sẹo, nhiễm trùng hoặc tình trạng da.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải hẹp bao quy đầu

Một số yếu tố có thể làm tăng khả năng phát triển hẹp bao quy đầu bệnh lý hoặc làm cho tình trạng hẹp bao quy đầu sinh lý không tự cải thiện hoặc gây triệu chứng:

• Nhiễm trùng tái phát: Các đợt viêm bao quy đầu hoặc viêm bao quy đầu-quy đầu tái phát làm tăng đáng kể nguy cơ hình thành sẹo và dẫn đến hẹp bao quy đầu bệnh lý.
• Vệ sinh kém: Vệ sinh không đầy đủ có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển dẫn đến nhiễm trùng bao quy đầu, từ đó gây sẹo và hẹp bao quy đầu bệnh lý.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán hẹp bao quy đầu

Hẹp bao quy đầu thường được chẩn đoán dựa trên việc khám thực thể và lắng nghe mô tả triệu chứng của bệnh nhân. Trong quá trình khám thực thể, bác sĩ sẽ kiểm tra khả năng co rút của bao quy đầu và quan sát hình dạng, màu sắc, sự có mặt của sẹo hoặc dịch tiết. Quan sát kỹ lỗ bao quy đầu khi cố gắng co rút sẽ giúp phân biệt giữa hẹp bao quy đầu sinh lý và bệnh lý. Đối với hẹp bao quy đầu sinh lý không triệu chứng, thường không cần xét nghiệm hoặc chẩn đoán hình ảnh. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng hẹp bao quy đầu sinh lý không gây tắc nghẽn đường tiểu đáng kể về mặt chức năng.

Nếu có nghi ngờ về nhiễm trùng hoặc viêm nhiễm, bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm bổ sung để xác định nguyên nhân:

• Xét nghiệm nước tiểu: Để kiểm tra dấu hiệu nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Cấy dịch niệu đạo: Nếu có dịch tiết bất thường, xét nghiệm này giúp xác định loại vi khuẩn gây nhiễm trùng.

Trong trường hợp hẹp bao quy đầu bệnh lý cần phẫu thuật cắt bao quy đầu với mô bao quy đầu được cắt bỏ thường sẽ được gửi đến phòng xét nghiệm mô học để kiểm tra dưới kính hiển vi. Việc kiểm tra mô học này giúp xác nhận chẩn đoán (xác định có phải là Balanitis xerotica obliterans không) và loại trừ bất kỳ dấu hiệu ác tính như ung thư.

Phương pháp điều trị hẹp bao quy đầu

Việc điều trị hẹp bao quy đầu phụ thuộc vào loại hẹp (sinh lý hay bệnh lý), mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, và tuổi của bệnh nhân.

Nội khoa

Theo dõi thêm: Đối với hẹp bao quy đầu sinh lý ở trẻ em, phương pháp tốt nhất thường là chờ đợi và theo dõi, vì tình trạng này thường tự cải thiện khi trẻ lớn lên. Bệnh nhân và phụ huynh chỉ cần được trấn an về tính bình thường của tình trạng và hướng dẫn về cách vệ sinh bao quy đầu đúng cách.

Kem bôi Steroid tại chỗ: Đây là phương pháp điều trị không phẫu thuật đầu tiên được sử dụng, đặc biệt là cho hẹp bao quy đầu bệnh lý ở mức độ nhẹ hoặc để giúp bao quy đầu sinh lý trở nên linh hoạt sớm hơn.

Thuốc kháng sinh: Nếu hẹp bao quy đầu liên quan đến nhiễm trùng bao quy đầu hoặc quy đầu, kháng sinh là thuốc được chỉ định để điều trị nguyên nhân gây bệnh.

Ngoại khoa

Cắt bao quy đầu: Đây là thủ thuật phổ biến nhất để điều trị hẹp bao quy đầu, đặc biệt là hẹp bao quy đầu bệnh lý. Cắt bao quy đầu là việc loại bỏ hoàn toàn lớp da bao quy đầu. Sau cắt bao quy đầu, thường mất khoảng một tuần đến 10 ngày để cảm thấy tốt hơn. Các biến chứng thường gặp có thể bao gồm chảy máu, nhiễm trùng, bao quy đầu còn quá ngắn hoặc quá dài, và đau. Cắt bao quy đầu cũng được xem là biện pháp phòng ngừa hiệu quả hẹp bao quy đầu bệnh lý.

Tạo hình bao quy đầu: Phẫu thuật viên thực hiện các vết cắt nhỏ ở đầu bao quy đầu để giúp nó có thể kéo về phía sau dễ dàng hơn. Thường phù hợp cho một số trường hợp hẹp bao quy đầu ở trẻ em.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn nặng của hẹp bao quy đầu

Chăm sóc dương vật đúng cách, đặc biệt là bao quy đầu, rất quan trọng trong việc quản lý và hạn chế các vấn đề liên quan đến hẹp bao quy đầu.

Chế độ dinh dưỡng:

Chế độ dinh dưỡng thường ít ảnh hưởng đến bệnh lý này. Tuy nhiên một chế độ ăn lành mạnh, cân bằng các nhóm chất giúp bạn có một cơ thể khỏe mạnh.

Chế độ sinh hoạt:

• Vệ sinh bao quy đầu đúng cách: Đây là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn ngừa nhiễm trùng và các tình trạng bệnh lý của bao quy đầu. Rửa dương vật đều đặn hàng ngày bằng nước ấm hoặc nước ấm với xà phòng không mùi. Không sử dụng xà phòng có mùi thơm, phấn rôm hoặc chất khử mùi ở vùng sinh dục vì chúng có thể gây kích ứng. Luôn luôn kéo bao quy đầu trở lại vị trí ban đầu để che phủ quy đầu sau khi vệ sinh hoặc đi tiểu. Quên kéo bao quy đầu trở lại có thể dẫn đến nghẹt bao quy đầu.
• Đối với người lớn: Nhẹ nhàng kéo bao quy đầu về phía sau hết mức có thể để làm sạch vùng dưới bao quy đầu.
• Đối với trẻ nhỏ: Không cố gắng kéo bao quy đầu của em bé hoặc bé trai về phía sau nếu nó chưa thể co rút tự nhiên, vì làm như vậy có thể gây đau, tổn thương và dẫn đến các vấn đề sau này. Khi trẻ lớn hơn và bao quy đầu đã có khả năng co rút, hãy dạy trẻ cách nhẹ nhàng co kéo bao quy đầu trong khi đi tiểu hoặc khi tắm.
• Tránh co kéo bao quy đầu mạnh: Không được cố gắng co kéo bao quy đầu một cách thô bạo hoặc vượt quá giới hạn mà nó có thể di chuyển thoải mái. Chỉ kéo bao quy đầu về sau một cách nhẹ nhàng đến mức tối đa mà không gây đau hoặc khó chịu.
• Giữ vùng kín sạch sẽ và khô ráo: Mặc quần lót sạch, giữ tay sạch trước khi chạm vào dương vật.
• Trong quan hệ tình dục: Nếu bạn đang bị hẹp bao quy đầu và có quan hệ tình dục, nên sử dụng bao cao su và chất bôi trơn để giảm ma sát giúp giảm nguy cơ rách bao quy đầu và giảm đau.

Phương pháp phòng ngừa hẹp bao quy đầu hiệu quả

Phòng ngừa hẹp bao quy đầu bao gồm các biện pháp:

• Duy trì vệ sinh bao quy đầu tốt: Vệ sinh sạch sẽ là cách quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng- nguyên nhân phổ biến của hẹp bao quy đầu bệnh lý. Thực hiện các bước vệ sinh đúng cách như đã mô tả ở trên. Đối với trẻ nhỏ, phụ huynh cần được hướng dẫn cách vệ sinh phù hợp và dạy trẻ tự vệ sinh khi đủ lớn.
• Tránh gây chấn thương: Không bao giờ cố gắng co kéo bao quy đầu một cách thô bạo hoặc vượt quá khả năng co giãn tự nhiên của nó, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Chấn thương có thể gây sẹo và dẫn đến hẹp bao quy đầu bệnh lý.
• Kiểm soát tốt các bệnh lý: Nếu mắc bệnh tiểu đường, việc kiểm soát lượng đường trong máu tốt có thể giúp giảm nguy cơ bị viêm bao quy đầu, từ đó giảm nguy cơ phát triển hẹp bao quy đầu bệnh lý.
• Phòng ngừa lây nhiễm qua đường tình dục (STIs): Một số STIs có thể gây nhiễm trùng dẫn đến các vấn đề ở bao quy đầu và quy đầu. Sử dụng bao cao su và thực hành tình dục an toàn là biện pháp phòng ngừa STI hiệu quả.