Giai đoạn đầu của bệnh gút: Dấu hiệu, chẩn đoán và cách điều trị

Ở giai đoạn đầu bệnh gút, nhiều người thường chủ quan vì triệu chứng chưa rõ ràng hoặc dễ nhầm lẫn với tình trạng viêm khớp thông thường. Tuy nhiên, phát hiện sớm và can thiệp kịp thời ở giai đoạn này có ý nghĩa quyết định, giúp hạn chế cơn đau dữ dội, ngăn ngừa biến chứng nặng nề và cải thiện chất lượng sống lâu dài cho người bệnh.

Dấu hiệu nhận biết sớm giai đoạn đầu của bệnh gút

Ở giai đoạn khởi đầu (hyperuricemia không triệu chứng hoặc cơn gút đầu tiên), các dấu hiệu có thể mơ hồ hoặc chưa rõ ràng, nhưng nếu quan sát cẩn trọng sẽ có những biểu hiện hỗ trợ chẩn đoán sớm:

• Đau khớp đột ngột, dữ dội, thường vào ban đêm: Cơn đau gút thường xuất hiện nhanh, thường vào lúc nửa đêm hoặc rạng sáng, bắt đầu mạnh trong 4 - 12 giờ đầu. Vùng khớp bị ảnh hưởng thường là khớp bàn - ngón cái (podagra) trở nên rất nhạy cảm, thậm chí cảm giác chạm nhẹ như ga trải giường cũng gây đau.
• Sưng, nóng, đỏ và tăng nhiệt vùng khớp: Người bệnh có thể thấy khớp sưng lên, da căng đỏ, vùng khớp cảm giác ấm hoặc nóng hơn vùng xung quanh. Đây là phản ứng viêm do tinh thể urat kích thích màng hoạt dịch và mô mềm quanh khớp.
• Cứng khớp và hạn chế vận động nhẹ: Sau giai đoạn viêm cấp mạnh, người bệnh có thể có cảm giác cứng khớp, khó cử động hoàn toàn vùng khớp bị ảnh hưởng, đặc biệt sau khi nghỉ ngơi hoặc ngủ dậy. Đôi khi có cảm giác buốt, ê ẩm kéo dài.
• Triệu chứng kéo dài hoặc tái phát: Mặc dù cơn gút cấp đầu tiên có thể lui dần trong vài ngày đến vài tuần, nhưng nếu không điều trị, các đợt sau có thể tái xuất với tần suất cao hơn, kéo dài hơn và ảnh hưởng nhiều khớp hơn.

Những cách chẩn đoán giai đoạn đầu của gút

Chẩn đoán gút, nhất là ở giai đoạn đầu khi triệu chứng có thể nhẹ hoặc chưa rõ ràng, cần kết hợp lâm sàng, xét nghiệm và hình ảnh. Dưới đây là các bước và công cụ chẩn đoán chính:

Xét nghiệm máu định lượng acid uric

Đo nồng độ acid uric huyết thanh là bước cơ bản trong chẩn đoán. Giá trị bình thường ở nam giới dao động khoảng 0,22 - 0,45 mmol/L và ở nữ là 0,15 - 0,37 mmol/L. Khi kết quả cao hơn ngưỡng này, nguy cơ mắc gút tăng lên. 

Tuy nhiên, xét nghiệm máu không đủ để chẩn đoán xác định, bởi có trường hợp tăng acid uric nhưng chưa phát triển gút, và ngược lại, có người đang bị gút cấp nhưng nồng độ uric vẫn nằm trong giới hạn bình thường. Vì vậy, xét nghiệm này cần được kết hợp với các phương pháp khác.

Chọc hút dịch khớp và soi tinh thể

Khi khớp sưng viêm, bác sĩ sẽ chọc hút dịch khớp và quan sát dưới kính hiển vi phân cực. Sự hiện diện của tinh thể urat đơn natri hình kim, có tính lưỡng chiết âm, là bằng chứng xác định bệnh. Đồng thời, xét nghiệm dịch khớp cũng giúp loại trừ những nguyên nhân khác như viêm khớp nhiễm khuẩn hoặc bệnh lắng đọng tinh thể canxi.

Siêu âm khớp và các kỹ thuật hình ảnh khác

Siêu âm khớp ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong chẩn đoán gút giai đoạn đầu. Kỹ thuật này có thể phát hiện dấu hiệu “double contour” - đường viền đôi do tinh thể urat phủ lên bề mặt sụn - ngay cả khi người bệnh chưa có triệu chứng rõ rệt. 

Ngoài ra, CT năng lượng kép (DECT) là phương pháp hiện đại giúp phân biệt tinh thể urat với các loại muối khoáng khác trong mô, cho độ đặc hiệu cao trong chẩn đoán. X-quang thường quy chủ yếu được dùng để loại trừ bệnh khớp khác, trong khi MRI hỗ trợ phát hiện tổn thương sâu hơn khi cần thiết.

Xét nghiệm nước tiểu 24 giờ

Để đánh giá quá trình chuyển hóa acid uric, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm nước tiểu 24 giờ. Phương pháp này giúp phân biệt tình trạng cơ thể sản xuất quá nhiều acid uric hay giảm khả năng đào thải qua thận. Kết quả xét nghiệm có giá trị định hướng trong việc lựa chọn thuốc điều trị hạ uric phù hợp và dự phòng tái phát về sau.

Cách chữa bệnh gút giai đoạn đầu hiệu quả

Điều trị gút ở giai đoạn đầu tập trung vào việc kiểm soát cơn đau cấp tính, ổn định nồng độ acid uric máu và thay đổi lối sống để ngăn bệnh tiến triển nặng hơn. Nếu được xử lý kịp thời, người bệnh có thể hạn chế được tổn thương khớp lâu dài và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

Điều trị cơn gút cấp

Trong giai đoạn đầu, cơn gút cấp thường xuất hiện với biểu hiện đau dữ dội tại khớp. Các phương pháp điều trị gút thường được áp dụng gồm:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Như ibuprofen hoặc naproxen, giúp giảm đau và viêm nhanh chóng.
• Colchicine: Hiệu quả nhất khi sử dụng sớm (trong vòng 24 giờ đầu của cơn đau). Liều thấp giúp hạn chế tác dụng phụ như buồn nôn hoặc tiêu chảy.
• Corticosteroid: Chỉ định cho bệnh nhân không dung nạp hoặc chống chỉ định với NSAIDs hay colchicine. Thuốc có thể được sử dụng đường uống toàn thân hoặc tiêm nội khớp tại vị trí viêm để kiểm soát triệu chứng.

Thuốc hạ acid uric máu

Trong giai đoạn đầu, bác sĩ thường cân nhắc chỉ định thuốc hạ uric nếu bệnh nhân có nhiều cơn gút tái phát, có tophi, hoặc mức acid uric quá cao kèm bệnh thận mạn. Một số lựa chọn phổ biến là:

• Allopurinol hoặc Febuxostat: Ức chế enzyme xanthine oxidase, giúp giảm tổng hợp acid uric.
• Probenecid: Tăng đào thải acid uric qua thận, phù hợp cho bệnh nhân không có sỏi thận.
• Pegloticase: Chỉ dùng trong các trường hợp gút kháng trị, không đáp ứng các thuốc tiêu chuẩn.

Ăn uống hợp lý và duy trì lối sống khỏe mạnh

Một trong những yếu tố quyết định hiệu quả điều trị gút ngay từ giai đoạn đầu chính là việc thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt hàng ngày:

• Giảm tiêu thụ thực phẩm giàu purin, đặc biệt là thịt đỏ, hải sản và nội tạng động vật.
• Giảm hoặc tránh rượu bia, đồ uống có đường chứa fructose.
• Bổ sung nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C, uống đủ 2 - 3 lít nước/ngày (nếu không chống chỉ định).
• Giữ cân nặng trong giới hạn an toàn và tăng cường vận động để nâng cao sức khỏe.

Biện pháp phòng ngừa tái phát và biến chứng từ giai đoạn đầu

Ngăn ngừa gút tái phát và biến chứng cần một chiến lược lâu dài, kết hợp giữa điều trị y khoa và thay đổi lối sống. Nếu kiểm soát tốt ngay từ giai đoạn đầu, người bệnh có thể giảm nguy cơ tổn thương khớp, sỏi thận hoặc biến dạng khớp.

• Duy trì mục tiêu acid uric máu: Mục tiêu chung là giữ acid uric máu dưới 6 mg/dL (360 µmol/L). Với bệnh nhân có tophi hoặc tổn thương khớp, có thể cần mục tiêu thấp hơn, khoảng <5 mg/dL. Việc kiểm tra acid uric định kỳ giúp điều chỉnh liều thuốc hạ uric phù hợp.
• Dự phòng bùng phát khi khởi trị thuốc hạ uric: Khi mới bắt đầu dùng allopurinol hoặc febuxostat, bác sĩ thường kê thêm colchicine liều thấp hoặc NSAIDs liều thấp trong 3 - 6 tháng để giảm nguy cơ tái phát cơn gút cấp.
• Điều chỉnh chế độ sinh hoạt bền vững: Người bệnh gút cần duy trì lối sống khoa học như ăn uống lành mạnh với ít purin, hạn chế rượu bia, đi bộ, bơi lội hoặc yoga; và uống đủ nước mỗi ngày để hỗ trợ thận đào thải acid uric, ngừa sỏi thận.
• Theo dõi và quản lý bệnh nền: Người bệnh cần kiểm soát tốt các bệnh lý đi kèm như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu hoặc bệnh thận mạn. Điều này vừa giúp giảm gánh nặng bệnh tật, vừa hạn chế tình trạng gút tái phát và biến chứng.

Giai đoạn đầu của bệnh gút thường bị bỏ qua do triệu chứng mờ nhạt, nhưng đây chính là “thời điểm vàng” để phát hiện và kiểm soát bệnh hiệu quả. Chủ động nhận biết dấu hiệu, thực hiện chẩn đoán sớm và tuân thủ điều trị sẽ giúp người bệnh phòng ngừa biến chứng nguy hiểm, bảo vệ xương khớp và duy trì chất lượng cuộc sống lâu dài.