Giải đáp cho mẹ bầu: Tại sao uống nhiều nước mà vẫn ít ối?

Thiểu ối là tình trạng nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử trí sớm. Dù mẹ đã cố gắng uống đủ hoặc thậm chí nhiều nước, nước ối vẫn có thể thấp do nhiều yếu tố khác tác động. Bài viết dưới đây sẽ giúp mẹ hiểu rõ tại sao uống nhiều nước mà vẫn ít ối, cách nhận biết lượng ối bất thường, mức độ nguy hiểm của thiểu ối và những phương pháp an toàn giúp cải thiện nước ối hiệu quả.

Tại sao uống nhiều nước mà vẫn ít ối?

Nhiều mẹ nghĩ rằng chỉ cần uống thật nhiều nước là lượng ối sẽ tăng. Tuy nhiên, thực tế nước ối được tạo ra chủ yếu từ thận và bàng quang của thai nhi sau tam cá nguyệt thứ hai. Do đó, dù mẹ có uống nhiều nước, ối vẫn có thể thấp nếu xuất phát từ các nguyên nhân dưới đây.

Nhau thai kém chức năng - tưới máu nhau thai suy giảm

Sau khoảng 16 - 20 tuần, nguồn chính tạo nước ối là nước tiểu của thai nhi, để thai có thể bài xuất nước tiểu, thai cần được cung cấp đủ oxy và chất dinh dưỡng từ mẹ qua bánh nhau. Nếu bánh nhau không hoạt động hiệu quả (do các vấn đề về nhau thai như nhau bị suy, thoái hóa, bong non nhẹ, tuần hoàn kém), thai sẽ không được cung cấp đủ để thận hoạt động tốt, từ đó giảm sản xuất nước tiểu và giảm nước ối.

Vì vậy, dù mẹ uống nhiều nước, nếu nhau thai không khỏe, ối vẫn có thể không tăng hoặc thậm chí tiếp tục giảm.

Dị tật đường tiết niệu hoặc thận ở thai nhi

Một số thai nhi có bất thường bẩm sinh như: Không có thận, tắc nghẽn niệu, bất thường đường tiết niệu khiến bé không thể bài xuất nước tiểu. Khi đó, dù mẹ có cung cấp nhiều nước, cơ thể mẹ có đủ nước nhưng thai không “tạo” nước ối được.

Đây là nguyên nhân nằm ở phía thai, mẹ không can thiệp được nên uống nước nhiều không cải thiện được tình trạng ối thấp.

Rò rỉ ối hoặc màng ối bị tổn thương - mất nước ối liên tục

Nếu màng ối bị rách, vỡ ối sớm hoặc rỉ ối nhẹ nước ối thoát ra ngoài liên tục. Trong trường hợp này, việc mẹ uống nước hay bù dịch cho mẹ gần như không thể bù lại lượng ối mất, vì ối “rò rỉ” chứ không vì mẹ thiếu nước. 

Do đó, uống nước không thể giải quyết được căn nguyên, cần đánh giá màng ối, theo dõi rò rỉ, và có thể can thiệp y khoa.

Bệnh lý mẹ làm ảnh hưởng tưới máu, trao đổi nước - oxy qua nhau thai

Nếu mẹ có bệnh như cao huyết áp, tiền sản giật, tiểu đường, hoặc các rối loạn mạch máu - tuần hoàn đến nhau thai có thể suy giảm, ảnh hưởng đến chức năng của nhau. Điều này làm giảm khả năng nuôi thai và ảnh hưởng đến lượng nước ối.

Một số trường hợp mẹ mất nước, tiêu chảy, nôn ói kéo dài làm suy giảm vận chuyển nước đến nhau thai dù mẹ đã uống nước có thể gây ít ối.

Giới hạn của việc bổ sung nước không phải lúc nào cũng đủ

Theo một phân tích y khoa: Bù nước mẹ (uống thêm nước) thực sự có thể tạm thời làm tăng thể tích nước ối trong một số trường hợp thiểu ối nhẹ.

Nhưng phương pháp này chỉ hiệu quả khi nguyên nhân thiểu ối là do mẹ thiếu nước hoặc tuần hoàn tạm thời suy giảm nếu nguyên nhân khác (nhau, thai, màng ối…) thì hiệu quả rất hạn chế.

Một số nghiên cứu cho thấy hydrat hóa đường miệng (uống nước) giúp tăng lượng ối hơn so với truyền dịch hay hydrat hóa tĩnh mạch tuy nhiên, tác dụng thường chỉ ngắn hạn, không phải giải pháp lâu dài.

Làm sao biết nước ối ít hay nhiều?

Nước ối không thể đánh giá chính xác bằng cảm giác mà phải dựa trên siêu âm.

Siêu âm đo chỉ số AFI

• AFI < 5cm: Thiểu ối.
• AFI 5 - 8cm: Nguy cơ thấp.
• AFI 8 - 18cm: Bình thường.

Đo túi ối sâu nhất (MVP hoặc SDP)

• Túi ối sâu nhất < 2cm: Thiểu ối.
• 2 - 8cm: Bình thường.

Các dấu hiệu mẹ có thể tự nhận biết

Dù không chính xác bằng siêu âm, mẹ có thể chú ý:

• Thai máy giảm hoặc yếu hơn bình thường.
• Bụng nhỏ hơn so với tuổi thai.
• Dịch âm đạo loãng, dai, nghi ngờ rò ối.
• Mẹ khát nhiều, tiểu ít (dấu hiệu mất nước), nhưng không phải lúc nào cũng tương ứng với nước ối.

Ít nước ối khi mang thai có nguy hiểm không?

Thiểu ối có thể gây nhiều hậu quả tùy theo thời điểm xuất hiện:

Nguy hiểm trong 3 tháng giữa

• Thai dễ bị chèn ép dẫn đến dị tật chi, biến dạng xương.
• Phổi không phát triển đầy đủ, nguy cơ suy hô hấp sau sinh,
• Nguy cơ sảy thai hoặc thai chết lưu cao hơn nếu ối quá ít thời gian dài,

Nguy hiểm trong 3 tháng cuối

• Dây rốn dễ bị chèn ép, gây suy thai hoặc giảm nhịp tim.
• Tăng nguy cơ sinh mổ.
• Rỉ ối kéo dài dễ gây nhiễm trùng ối - thai.
• Thai chậm phát triển, suy dinh dưỡng trong tử cung.

Dù không phải mọi trường hợp thiểu ối đều nguy hiểm, nhưng phát hiện sớm và theo dõi sát giúp giảm đáng kể rủi ro.

Cách tăng lượng nước ối

Để tăng lượng nước ối khi mang thai, mẹ bầu nên uống nhiều nước, bổ sung thực phẩm giàu nước, nghỉ ngơi hợp lý và theo dõi sức khỏe thai kỳ thường xuyên. Trong trường hợp thiếu nước ối nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định các biện pháp y tế hỗ trợ.

Nằm nghiêng trái để tăng máu đến tử cung

Tư thế nghiêng trái giúp tăng lưu lượng máu đến bánh nhau, cải thiện trao đổi oxy và dinh dưỡng cho thai nhi, từ đó hỗ trợ tăng tạo nước tiểu và nước ối.

Uống nước đúng cách

• Uống 2 - 2,5 lít nước/ngày tùy nhu cầu.
• Tăng nước điện giải nếu mẹ mất nước do nôn ói, tiêu chảy.
• Uống chia nhiều lần trong ngày giúp hấp thu tốt hơn.

Nếu nguyên nhân thiểu ối không phải do mất nước, việc uống nước chỉ có tác dụng hỗ trợ, không thay thế điều trị.

Tăng cường thực phẩm hỗ trợ nước ối

• Nước dừa, nước mía (giàu điện giải tự nhiên).
• Dưa hấu, cam, bưởi, lê.
• Rau xanh và các thực phẩm giàu nước.

Theo dõi thai định kỳ và siêu âm đúng lịch

• Theo dõi chỉ số AFI/túi ối sâu nhất mỗi 1 - 2 tuần.
• Đánh giá tình trạng nhau thai.
• Kiểm tra cấu trúc thận - tiết niệu của thai nếu nghi ngờ.

Điều trị theo chỉ định bác sĩ

• Truyền dịch tĩnh mạch khi mẹ mất nước nặng.
• Điều trị bệnh lý nền (tăng huyết áp, tiểu đường…).
• Nếu thiểu ối nặng: Bơm ối hoặc theo dõi nhập viện.
• Sinh sớm nếu thai có nguy cơ suy thai hoặc ối quá thấp không cải thiện.

Uống nhiều nước nhưng vẫn ít ối là tình trạng thường gặp và nguyên nhân chủ yếu nằm ở nhau thai, thai nhi hoặc màng ối chứ không đơn thuần do mẹ thiếu nước. Siêu âm định kỳ là cách duy nhất để đánh giá chính xác lượng nước ối và tình trạng phát triển của thai. Khi được phát hiện sớm và xử trí đúng, phần lớn mẹ bầu vẫn có thai kỳ an toàn. Nếu nghi ngờ thiểu ối, mẹ nên đi khám ngay để được theo dõi và điều trị kịp thời, bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé.