Dây chằng đầu gối: Chức năng và các bất thường liên quan

Dây chằng đầu gối giữ vai trò then chốt trong việc liên kết xương và kiểm soát các cử động của khớp gối. Không chỉ giúp khớp gối hoạt động linh hoạt, chúng còn bảo vệ khớp trước những va chạm hay xoay vặn đột ngột. Chính vì vậy, khi dây chằng bị tổn thương, hàng loạt bệnh lý có thể xảy ra, từ bong gân nhẹ cho đến đứt dây chằng, gây trở ngại lớn trong sinh hoạt và thể thao.

Dây chằng đầu gối được cấu tạo như thế nào?

Dây chằng đầu gối được cấu tạo từ bốn dây chằng chính, giữ vai trò quan trọng trong việc ổn định và kiểm soát vận động của khớp gối. Hai dây chằng bên nằm ở hai phía đầu gối: Dây chằng bên trong nằm ở mặt trong và dây chằng bên ngoài nằm ở mặt ngoài. Chúng có chức năng ngăn khớp gối di chuyển quá mức sang hai bên, giúp bảo đảm sự cân bằng và ổn định khi vận động.

Ngoài ra, bên trong khớp gối còn có hai dây chằng chéo: Dây chằng chéo trước và dây chằng chéo sau. Hai dây chằng này nằm vắt chéo nhau, trong đó dây chằng chéo sau bắt chéo phía sau dây chằng chéo trước và cùng nhau tạo thành hình chữ X. Sự sắp xếp đặc biệt này giúp giữ cho khớp gối không bị trượt ra trước hoặc ra sau quá mức, đồng thời tăng cường độ vững chắc cho toàn bộ khớp.

Về cấu tạo mô học, dây chằng đầu gối được tạo thành từ mô liên kết chắc khỏe, chứa chủ yếu là collagen, một loại protein quan trọng có mặt ở các mô liên kết của động vật. Bên cạnh đó, trong cấu trúc dây chằng còn có các sợi đàn hồi với khả năng co giãn nhẹ, nhờ vậy giúp dây chằng vừa bền vững vừa linh hoạt để thích ứng với chuyển động.

Chức năng của dây chằng đầu gối là gì?

Dây chằng đầu gối có vai trò then chốt trong việc giữ cho khớp gối ổn định và vận động nhịp nhàng. Chúng giúp ngăn đầu gối không bị trượt quá xa về phía trước hoặc phía sau, đồng thời duy trì sự cân bằng trong các hoạt động hằng ngày và khi chơi thể thao.

Mỗi loại dây chằng trong khớp gối đảm nhiệm một chức năng riêng:

• Dây chằng bên trong nối xương đùi với xương chày, có hình dạng rộng và phẳng, giúp cố định mặt trong của đầu gối.
• Dây chằng bên ngoài mảnh và tròn hơn, nối xương đùi với xương mác, giữ cho mặt ngoài của đầu gối luôn ổn định.
• Dây chằng chéo trước nối xương đùi với xương chày và hướng ra phía trước, thường là dây chằng dễ bị tổn thương nhất.
• Dây chằng chéo sau cũng nối hai xương này nhưng theo hướng ra sau, dày và chắc khỏe hơn nên ít bị chấn thương hơn dây chằng chéo trước.

Không chỉ giữ cho xương đùi và xương cẳng chân gắn kết, dây chằng đầu gối còn đảm bảo xương luôn nằm đúng vị trí, ngăn ngừa khớp bị xoắn vặn hoặc sụp đổ. Chúng ổn định đầu gối mỗi khi bàn chân tiếp xúc với mặt đất và bảo vệ khớp không di chuyển theo những hướng bất thường hay nguy hiểm. Nhờ có hệ thống dây chằng này, đầu gối mới hoạt động linh hoạt, an toàn, bền bỉ trong suốt quá trình vận động.

Bất thường dây chằng đầu gối thường gặp

Trên lâm sàng, chấn thương dây chằng đầu gối được phân loại thành bong gân, tức là tình trạng căng quá mức hoặc đứt hoàn toàn, nghĩa là rách. Những chấn thương nhẹ có thể hồi phục nhanh như tình trạng dây chằng căng quá mức do chạy bộ sai tư thế, nhưng khi rách dây chằng, đặc biệt là ở đầu gối, hậu quả thường rất nghiêm trọng.

Các bất thường ở dây chằng đầu gối khá phổ biến và thường gặp nhất là giãn hoặc đứt dây chằng chéo trước. Dây chằng chéo trước dễ bị kéo giãn hoặc rách khi có động tác xoay người đột ngột, trong đó bàn chân giữ nguyên một hướng nhưng đầu gối lại xoay theo hướng ngược lại. Những môn thể thao như bóng rổ, bóng bầu dục hay trượt tuyết làm tăng nguy cơ gặp phải chấn thương này.

Nhiều trường hợp tổn thương khớp trong và ngoài có liên quan đến tình trạng đứt dây chằng chéo trước cấp tính. Trong số đó, rách sụn chêm thường gặp nhất, đặc biệt là rách sụn chêm ngoài với tỉ lệ hơn một nửa ở các trường hợp cấp tính, trong khi rách sụn chêm trong lại phổ biến hơn ở tình trạng mạn tính.

Bên cạnh đó, dây chằng chéo sau cũng thường bị tổn thương, nhưng cơ chế khác biệt. Loại chấn thương này thường xảy ra do va chạm trực tiếp và mạnh, chẳng hạn trong các vụ tai nạn xe hơi hoặc trong một pha tranh chấp quyết liệt trên sân cỏ.

Ngoài ra, dây chằng bên trong có nguy cơ bị tổn thương nhiều hơn so với dây chằng bên ngoài. Thông thường, chấn thương ở dây chằng bên xảy ra khi có lực tác động vào mặt ngoài đầu gối, dễ gặp trong những môn thể thao đối kháng như bóng đá hoặc khúc côn cầu.

Dấu hiệu nhận biết tổn thương dây chằng đầu gối

Tổn thương dây chằng đầu gối thường được nhận biết qua một số dấu hiệu đặc trưng:

• Khi dây chằng đầu gối bị chấn thương, người bệnh có thể nghe thấy tiếng “rắc” ngay lúc va chạm hoặc vận động sai tư thế.
• Đầu gối trở nên lỏng lẻo, dễ bị gập khi đứng lên hoặc di chuyển.
• Sưng tấy xuất hiện nhanh tại vùng gối, kèm cảm giác khó chịu, đau tăng khi vận động hoặc khi khớp phải chịu lực.
• Một số trường hợp có cảm giác khớp gối không vững, khó giữ thăng bằng khi đi lại.

Triệu chứng chấn thương dây chằng đôi khi giống với rách sụn chêm, viêm gân cơ hay viêm khớp, dễ gây nhầm lẫn. Do đó, cần thăm khám và chẩn đoán bởi bác sĩ chuyên khoa để xác định chính xác loại dây chằng tổn thương, mức độ chấn thương và hướng điều trị phù hợp.

Bài viết đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin liên quan đến dây chằng đầu gối. Dây chằng đầu gối không chỉ đảm nhận chức năng duy trì sự ổn định của khớp mà còn bảo vệ trước những tác động mạnh trong vận động. Việc hiểu rõ chức năng và các bệnh lý liên quan sẽ giúp mỗi người có ý thức hơn trong việc phòng tránh chấn thương, thăm khám kịp thời và điều trị đúng cách, nhằm bảo vệ sức khỏe vận động lâu dài.