Đau bụng dưới bên phải: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử trí

Nhiều người khi bị đau vùng bụng dưới bên phải thường lo lắng không biết có phải viêm ruột thừa hay bệnh phụ khoa hay không. Thực tế, tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như tiêu hóa, tiết niệu hoặc sản phụ khoa. Việc xác định đúng nguyên nhân và điều trị sớm rất quan trọng để tránh biến chứng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn và chủ động bảo vệ sức khỏe của mình.

Nguyên nhân phổ biến gây đau bụng dưới bên phải

Đau vùng bụng dưới bên phải có thể xuất phát từ nhiều cơ quan nằm ở vùng hố chậu phải, như ruột thừa, niệu quản, đại tràng hoặc cơ quan sinh dục. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất:

Viêm ruột thừa

Đây là nguyên nhân hàng đầu gây đau vùng bụng dưới bên phải. Ruột thừa là đoạn ruột nhỏ ở đầu đại tràng, có thể bị viêm do tắc nghẽn hoặc nhiễm khuẩn. Triệu chứng điển hình là đau bắt đầu quanh rốn, sau đó di chuyển xuống hố chậu phải, kèm sốt nhẹ, buồn nôn, chán ăn. Nếu không được phát hiện sớm, ruột thừa có thể vỡ, gây viêm phúc mạc, một cấp cứu ngoại khoa nguy hiểm.

Sỏi niệu quản hoặc viêm đường tiết niệu

Sỏi nằm ở niệu quản dưới bên phải có thể gây đau quặn dữ dội, lan từ thắt lưng xuống hố chậu phải, đôi khi lan đến vùng sinh dục. Người bệnh thường có cảm giác tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu ra máu hoặc sốt nhẹ nếu kèm nhiễm trùng. Với trường hợp sỏi lớn, có thể cần can thiệp nội soi hoặc phẫu thuật để lấy sỏi, tránh biến chứng ở thận.

Viêm túi thừa đại tràng phải

Đây là tình trạng các túi nhỏ (diverticula) ở thành đại tràng bị viêm nhiễm, thường xảy ra ở phía bên phải. Triệu chứng gồm đau bụng âm ỉ hoặc quặn vùng bụng dưới bên phải, sốt nhẹ, rối loạn đại tiện (táo bón hoặc tiêu chảy). Trong trường hợp nặng có thể gây áp xe hoặc thủng ruột, khi đó cần can thiệp phẫu thuật.

Nguyên nhân phụ khoa (ở nữ giới)

Đối với phụ nữ, các bệnh lý liên quan đến cơ quan sinh dục cũng có thể gây đau vùng bụng dưới bên phải, bao gồm:

• Thai ngoài tử cung: Đau đột ngột, dữ dội vùng bụng dưới bên phải, kèm ra huyết âm đạo bất thường, chóng mặt hoặc ngất.
• U nang buồng trứng xoắn hoặc vỡ: Gây đau dữ dội, buồn nôn, nôn.
• Viêm vùng chậu hoặc viêm ống dẫn trứng: Đau âm ỉ, sốt nhẹ, ra khí hư bất thường.

Các nguyên nhân này cần siêu âm và khám phụ khoa sớm để tránh biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.

Một số nguyên nhân hiếm gặp khác

Một vài bệnh lý ít phổ biến nhưng vẫn có thể gây đau vùng bụng dưới bên phải gồm:

• Viêm túi thừa Meckel: Dị tật bẩm sinh ở ruột non, có thể gây đau bụng hoặc xuất huyết tiêu hóa.
• Xoắn mạc nối: Mạc nối của ruột bị xoắn, gây đau đột ngột giống viêm ruột thừa.
• Valentino’s syndrome: Loét dạ dày thủng, dịch tiêu hóa lan xuống vùng hố chậu phải, gây đau giả ruột thừa.

Cách phân biệt triệu chứng và dấu hiệu đau vùng bụng dưới bên phải

Vì đau vùng bụng dưới bên phải có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, việc quan sát đặc điểm cơn đau, hướng lan và triệu chứng đi kèm sẽ giúp nhận biết sơ bộ vấn đề sức khỏe trước khi đi khám. Dưới đây là những yếu tố quan trọng cần chú ý.

Thời gian và tính chất đau

Cách cơn đau xuất hiện và kéo dài trong bao lâu là yếu tố đầu tiên giúp định hướng nguyên nhân:

• Đau cấp tính (vài giờ đến 2 ngày): Thường liên quan đến viêm ruột thừa hoặc sỏi niệu quản.
• Đau kéo dài hoặc tái phát nhiều lần: Thường gặp trong viêm ruột mạn, viêm túi thừa hoặc hội chứng ruột kích thích.

Hướng lan và vị trí cơn đau

Vị trí khởi phát và hướng lan của cơn đau có thể tiết lộ cơ quan nào đang bị ảnh hưởng:

• Đau bắt đầu từ vùng rốn rồi lan xuống hố chậu phải, thường gợi ý viêm ruột thừa.
• Đau lan từ lưng xuống bụng dưới, thường gặp trong sỏi niệu quản hoặc viêm đường tiết niệu.

Dấu hiệu đi kèm

Những triệu chứng xuất hiện song song với cơn đau có thể giúp phân biệt các nhóm bệnh lý khác nhau:

• Sốt, lạnh run: Gợi ý tình trạng viêm nhiễm như viêm ruột thừa hoặc viêm túi thừa.
• Tiểu buốt, tiểu ra máu: Hướng đến nguyên nhân tiết niệu.
• Ra huyết âm đạo, khí hư bất thường: Nghi ngờ nguyên nhân phụ khoa.
• Buồn nôn, nôn, tiêu chảy: Thường liên quan đến bệnh lý tiêu hóa.

Dấu hiệu khi khám và xét nghiệm

Các dấu hiệu lâm sàng và kết quả cận lâm sàng đóng vai trò quan trọng giúp xác định chính xác nguyên nhân:

• Bụng cứng, đau khi ấn và thả tay: Có thể gợi ý viêm phúc mạc.
• Dấu hiệu Rovsing: Ấn vùng bụng trái làm đau vùng phải, thường gặp trong viêm ruột thừa.
• Siêu âm hoặc CT scan: Giúp xác định tổn thương như sỏi, viêm ruột, u nang.
• Siêu âm phụ khoa: Cần thiết ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản để loại trừ nguyên nhân sản phụ khoa.

Khi nào cần đi khám gấp và hướng xử trí ban đầu

Không phải mọi trường hợp đau vùng bụng dưới bên phải đều nguy hiểm, nhưng có những dấu hiệu cảnh báo cho thấy tình trạng có thể nghiêm trọng và cần được xử lý sớm. Dưới đây là cách nhận biết, xử trí tạm thời và hướng điều trị khi đến cơ sở y tế.

Dấu hiệu cảnh báo cần cấp cứu

Một số biểu hiện dưới đây cho thấy bạn cần đi khám hoặc nhập viện ngay, vì chúng có thể liên quan đến tình trạng cấp cứu nội - ngoại khoa:

• Đau bụng dữ dội, không giảm sau vài giờ;
• Sốt cao, lạnh run, nôn nhiều liên tục;
• Bụng căng cứng, phản ứng phúc mạc rõ;
• Tiểu ra máu, phân có máu hoặc ra huyết âm đạo bất thường;
• Chóng mặt, ngất xỉu hoặc mệt lả toàn thân.

Đây là những dấu hiệu có thể báo hiệu biến chứng nghiêm trọng như viêm phúc mạc, xuất huyết nội hoặc tắc nghẽn, cần được xử lý y tế khẩn cấp.

Cách xử trí tạm thời tại nhà

Khi cơn đau chưa rõ nguyên nhân hoặc còn nhẹ, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp tạm thời nhằm giảm khó chịu nhưng vẫn đảm bảo an toàn trước khi đi khám:

• Không tự ý dùng thuốc giảm đau mạnh khi chưa xác định được nguyên nhân.
• Uống đủ nước, nghỉ ngơi, hạn chế thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ hoặc khó tiêu.
• Theo dõi trong 24 giờ đầu, nếu cơn đau không giảm hoặc kèm sốt, nôn, mệt nhiều, cần đến cơ sở y tế ngay.

Việc dùng thuốc hoặc chườm nóng không đúng cách có thể khiến triệu chứng bị che lấp, gây khó khăn cho việc chẩn đoán sau này.

Hướng điều trị tại cơ sở y tế

Tùy thuộc vào nguyên nhân được xác định sau khi thăm khám và làm xét nghiệm, bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị phù hợp:

• Phẫu thuật: Áp dụng cho các trường hợp viêm ruột thừa, thủng ruột, xoắn mạc nối hoặc có biến chứng ổ bụng.
• Điều trị nội khoa: Dùng thuốc kháng sinh, giảm viêm, điều hòa tiêu hóa trong các bệnh lý như viêm túi thừa, viêm đường tiết niệu.
• Can thiệp tiết niệu: Loại bỏ sỏi niệu quản bằng phương pháp nội soi hoặc tán sỏi.
• Điều trị sản khoa: Thực hiện khi xác định thai ngoài tử cung, u nang buồng trứng vỡ hoặc các bệnh lý phụ khoa khác.

Mọi chỉ định điều trị đều cần được thực hiện dưới hướng dẫn của bác sĩ, tránh tự điều trị hoặc trì hoãn thăm khám.

Đau bụng dưới bên phải là triệu chứng có thể liên quan đến nhiều bệnh lý khác nhau, từ viêm ruột thừa, sỏi niệu quản đến các bệnh phụ khoa. Việc nhận biết đặc điểm cơn đau, dấu hiệu cảnh báo và hướng xử trí phù hợp giúp bạn phát hiện sớm những bất thường và đi khám kịp thời. Khi có dấu hiệu đau dữ dội, sốt, nôn nhiều hoặc bụng căng cứng, hãy đến cơ sở y tế ngay để được chẩn đoán và điều trị chính xác.