Cổ tử cung ngắn là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Cổ tử cung được xem là phần thấp nhất của tử cung, nối giữa buồng tử cung và âm đạo, đóng vai trò như một “cánh cổng” bảo vệ thai nhi trong suốt thai kỳ. Cấu trúc này thường dài khoảng 30 - 50mm ở phụ nữ mang thai khỏe mạnh, với một ống trung tâm dẫn từ lỗ trong đến lỗ ngoài. Trong quá trình mang thai, cổ tử cung thường ở trạng thái đóng kín để giữ thai nhi an toàn. Đến giai đoạn chuyển dạ, cổ tử cung sẽ mềm, mỏng và mở rộng dần để chuẩn bị cho việc sinh nở.

Tình trạng cổ tử cung ngắn được xác định khi chiều dài đo được dưới 25mm, thường phát hiện qua siêu âm từ tuần thai thứ 16 - 24, đặc biệt ở những thai phụ có nguy cơ sinh non hoặc có biểu hiện như co thắt tử cung sớm. Đây là một dấu hiệu cần theo dõi chặt chẽ vì có thể liên quan đến nguy cơ sinh non hoặc sảy thai.

Những dấu hiệu và triệu chứng của cổ tử cung ngắn

Cổ tử cung ngắn thường không gây ra triệu chứng rõ ràng, nhưng một số yếu tố có thể gợi ý nguy cơ như:

• Từng bị sảy thai trong tam cá nguyệt thứ hai;
• Từng sinh non do chuyển dạ tự phát trước 37 tuần. 

Với những phụ nữ mang thai lần đầu, việc phát hiện thường chỉ có thể thực hiện qua siêu âm khi khám thai định kỳ.

Trong một số trường hợp, thai phụ có thể xuất hiện dấu hiệu nghi ngờ suy cổ tử cung như chuột rút bất thường, đau vùng chậu, đau lưng, chảy máu nhẹ hoặc thay đổi dịch tiết âm đạo. Nếu có những biểu hiện này, bác sĩ sẽ kiểm tra cổ tử cung để đánh giá nguy cơ và xử trí phù hợp.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh cổ tử cung ngắn

Biến chứng có thể gặp khi mắc cổ tử cung ngắn:

• Dọa sảy thai hoặc sảy thai thực sự: Cổ tử cung yếu có thể không đủ sức giữ thai trong tử cung, đặc biệt ở tam cá nguyệt thứ hai.
• Chuyển dạ sớm: Cổ tử cung ngắn dễ mở sớm khi chưa đến đủ tuần tuổi thai, dẫn đến sinh non.
• Sinh non: Thai nhi có thể ra đời trước 37 tuần, làm tăng nguy cơ các vấn đề hô hấp, thần kinh và tiêu hóa ở trẻ sơ sinh.
• Nhiễm trùng ối: Khi cổ tử cung mở sớm, vi khuẩn có thể xâm nhập từ âm đạo vào buồng ối, gây viêm màng ối hoặc nhiễm trùng nước ối.
• Rách cổ tử cung khi sinh: Cổ tử cung ngắn hoặc yếu có nguy cơ bị tổn thương khi chuyển dạ nếu không được theo dõi sát.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Thai phụ nên đến cơ sở y tế thăm khám ngay nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường như:

• Đau bụng âm ỉ hoặc chuột rút kéo dài;
• Chảy máu âm đạo nhẹ;
• Đau vùng chậu hoặc thắt lưng;
• Dịch tiết âm đạo ra nhiều, loãng hoặc có mùi bất thường.

Ngoài ra, những thai phụ có tiền sử sảy thai, sinh non, hoặc từng can thiệp cổ tử cung nên được siêu âm kiểm tra chiều dài cổ tử cung định kỳ trong tam cá nguyệt hai (tuần 16 đến 24). Phát hiện sớm sẽ giúp bác sĩ có hướng theo dõi và xử trí phù hợp, giảm nguy cơ biến chứng.

Nguyên nhân dẫn đến cổ tử cung ngắn vẫn chưa được biết rõ, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ suy cổ tử cung, hoặc cổ tử cung ngắn bao gồm:

• Tiền sử sảy thai ở tam cá nguyệt thứ hai: Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo cổ tử cung yếu hoặc ngắn, do không đủ khả năng giữ thai khi áp lực trong tử cung tăng lên.
• Từng sinh non tự nhiên trước 37 tuần: Cổ tử cung ngắn là một nguyên nhân tiềm ẩn khiến tử cung mở sớm dẫn đến chuyển dạ trước thời điểm đủ tháng.
• Mang thai lần đầu (con so): Trong trường hợp này, vì chưa có dữ liệu từ những lần mang thai trước, nên việc phát hiện cổ tử cung ngắn chỉ có thể dựa vào siêu âm khi khám thai định kỳ.

Việc xác định cổ tử cung ngắn thường được thực hiện qua siêu âm đầu dò trong khoảng tuần thai thứ 16 đến 24, đặc biệt nếu có các triệu chứng nghi ngờ như chuột rút, đau vùng chậu, chảy máu nhẹ hoặc thay đổi dịch âm đạo. Khi có dấu hiệu bất thường, thai phụ nên được kiểm tra sớm để can thiệp kịp thời.

Những ai có nguy cơ mắc phải cổ tử cung ngắn?

Một số phụ nữ có nguy cơ mắc cổ tử cung ngắn cao hơn, bao gồm:

• Phụ nữ từng sảy thai ở tam cá nguyệt thứ hai;
• Người có tiền sử sinh non tự nhiên trước 37 tuần;
• Thai phụ từng can thiệp phẫu thuật cổ tử cung (cắt chóp, khoét chóp...);
• Người có tiền sử điều trị laser cổ tử cung;
• Mang thai đôi hoặc đa thai;
• Phụ nữ có bất thường bẩm sinh về tử cung.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải cổ tử cung ngắn

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc cổ tử cung ngắn gồm:

• Tiền sử sản khoa phức tạp (sảy thai, sinh non);
• Phẫu thuật cổ tử cung làm tổn thương mô nâng đỡ;
• Mức estrogen thấp trong thai kỳ;
• Áp lực tử cung tăng (đa thai, đa ối);
• Di truyền hoặc bất thường mô liên kết tử cung.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm cổ tử cung ngắn

Trong các lần siêu âm thai kỳ giai đoạn đầu, bác sĩ có thể sử dụng đầu dò qua đường âm đạo để đo chiều dài cổ tử cung. Đây là phương pháp cho kết quả chính xác và được ưu tiên, đặc biệt ở những thai phụ có nguy cơ cao. Với những người từng sinh non hoặc chuyển dạ sớm, việc theo dõi chiều dài cổ tử cung sẽ được thực hiện định kỳ từ tuần 16 đến 24 của thai kỳ.

Nếu chiều dài cổ tử cung đo được dưới 25mm, thường được xem là ngắn và cần theo dõi sát. Tuy nhiên, trong thực hành lâm sàng, một số bác sĩ có thể áp dụng mốc dao động từ 20 - 30mm tùy từng trường hợp. Thai phụ có yếu tố nguy cơ nên chủ động trao đổi với bác sĩ để được tư vấn và lên kế hoạch quản lý phù hợp.

Điều trị cổ tử cung ngắn

Việc điều trị cổ tử cung ngắn sẽ được cá nhân hóa tùy theo tình trạng cụ thể của thai phụ. Hai phương pháp chính thường được bác sĩ cân nhắc gồm:

Sử dụng progesterone

Progesterone là hormone có vai trò quan trọng trong việc duy trì thai kỳ. Thai phụ có nguy cơ sinh non do cổ tử cung ngắn có thể được bác sĩ chỉ định dùng progesterone để giảm nguy cơ chuyển dạ sớm. Thuốc có thể ở dạng viên đặt qua âm đạo, hậu môn hoặc dạng tiêm tùy theo chỉ định cụ thể.

Khâu vòng cổ tử cung

Đây là thủ thuật đặt một mũi khâu cố định quanh cổ tử cung nhằm giữ cổ tử cung đóng lại, giúp ngăn ngừa sinh non. Phương pháp này thường được áp dụng cho thai phụ mang đơn thai trong các trường hợp:

• Có tiền sử sinh non hoặc sảy thai ở tam cá nguyệt thứ hai.
• Cổ tử cung vẫn ngắn dù đã sử dụng progesterone đều đặn.
• Chiều dài cổ tử cung dưới 10mm khi siêu âm.

Thời điểm thích hợp để thực hiện khâu vòng là khoảng tuần 14 - 18 của thai kỳ. Nếu tiến hành muộn hơn, đặc biệt sau tuần 24, thủ thuật có thể làm tăng nguy cơ vỡ ối và chuyển dạ sớm.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của cổ tử cung ngắn

Chế độ sinh hoạt

Để hạn chế tiến triển xấu của tình trạng cổ tử cung ngắn, thai phụ nên nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc nặng hoặc đứng quá lâu. Hạn chế quan hệ tình dục nếu có nguy cơ sinh non, đồng thời tuân thủ lịch khám thai định kỳ để được theo dõi chiều dài cổ tử cung kịp thời. Giữ tinh thần ổn định và tránh căng thẳng cũng rất quan trọng trong quá trình mang thai.

Chế độ dinh dưỡng

Mẹ bầu nên duy trì chế độ ăn cân đối, giàu protein, vitamin và khoáng chất như canxi, sắt, kẽm và axit folic để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi và tăng cường sức khỏe tử cung. Ưu tiên thực phẩm tươi, ít chất béo bão hòa và hạn chế thức ăn nhanh, đồ uống có cafein. Uống đủ nước và có thể bổ sung vi chất theo chỉ định của bác sĩ.

Phòng ngừa cổ tử cung ngắn

Đặc hiệu

Tiêm phòng các loại vắc xin trước khi mang thai như vắc xin phòng HPV, Rubella, cúm có thể giúp giảm nguy cơ viêm nhiễm có thể ảnh hưởng đến cổ tử cung và thai kỳ.

Không đặc hiệu

Khám tiền sản kỹ lưỡng, theo dõi định kỳ chiều dài cổ tử cung ở thai phụ có nguy cơ, duy trì cân nặng hợp lý, tránh làm việc nặng, nghỉ ngơi đầy đủ và hạn chế các yếu tố nguy cơ như hút thuốc, stress kéo dài.

Cổ tử cung ngắn là một yếu tố nguy cơ đáng lưu ý đối với nguy cơ sinh non, đặc biệt trong tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba của thai kỳ. Việc phát hiện sớm thông qua siêu âm ngã âm đạo và theo dõi sát các yếu tố nguy cơ có thể giúp can thiệp kịp thời, giảm thiểu biến chứng. Các biện pháp điều trị hiện nay như đặt vòng nâng cổ tử cung, sử dụng progesterone, khâu cổ tử cung và điều chỉnh lối sống đều đã được chứng minh có hiệu quả trong từng trường hợp cụ thể. Do đó, nâng cao nhận thức cho thai phụ và hỗ trợ chuyên môn từ đội ngũ y tế là chìa khóa để quản lý cổ tử cung ngắn một cách hiệu quả, góp phần bảo vệ sức khỏe mẹ và bé trong suốt thai kỳ.

Bảo vệ mẹ và bé ngay từ đầu thai kỳ, đừng bỏ qua bước quan trọng là tiêm chủng. Hệ thống Tiêm chủng Long Châu cung cấp đầy đủ các loại vắc xin an toàn, uy tín và tiện lợi cho thai phụ. Đặt lịch ngay hôm nay để được tư vấn và tiêm chủng đúng lịch, an tâm suốt thai kỳ!