Chỉ số KET trong nước tiểu là gì bạn đã biết?

Ngày nay, việc theo dõi các chỉ số nước tiểu không chỉ dành riêng cho bệnh viện mà đã phổ biến trong các chương trình kiểm tra sức khỏe tại nhà, đặc biệt với người ăn low carb hoặc bệnh nhân tiểu đường. Trong đó, chỉ số KET trong nước tiểu thường gây bối rối cho nhiều người vì ít được giải thích rõ ràng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ chỉ số này, ý nghĩa của nó và cách nhận biết khi nào là bất thường để kịp thời xử lý.

Chỉ số KET trong nước tiểu là gì?

Chỉ số KET, viết tắt của ketone trong xét nghiệm nước tiểu dùng để đo lượng thể keton, đây là sản phẩm phụ sinh ra khi cơ thể đốt cháy chất béo thay vì sử dụng đường glucose làm nguồn năng lượng chính.

Trong điều kiện bình thường, cơ thể sử dụng glucose từ thực phẩm làm năng lượng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp như: Thiếu insulin, ăn kiêng quá mức, nhịn đói kéo dài, chế độ ăn ít tinh bột, tập luyện gắng sức, ốm sốt, nôn ói kéo dài…, cơ thể không đủ glucose để dùng, buộc phải chuyển sang đốt mỡ để tạo năng lượng. Khi đó, thể KET được sinh ra, và phần dư thừa sẽ thải qua nước tiểu, làm tăng chỉ số KET trong kết quả xét nghiệm.

Ý nghĩa các mức độ chỉ số KET trong nước tiểu

Khi thực hiện xét nghiệm nước tiểu bằng que thử nhanh hoặc máy phân tích, chỉ số KET sẽ được phân loại theo mức độ, dựa trên nồng độ thể KET được phát hiện trong mẫu nước tiểu. Mỗi mức độ đều mang một ý nghĩa khác nhau về tình trạng chuyển hóa của cơ thể.

Mức âm tính (Negative)

Nếu que thử không đổi màu, điều này cho thấy không có KET trong nước tiểu, đây là kết quả bình thường. Cơ thể đang sử dụng glucose làm nguồn năng lượng chính, không có dấu hiệu rối loạn chuyển hóa chất béo.

Mức vết nhẹ (Trace) dưới 5 mg/dL

Chỉ số này chỉ ra có một lượng KET rất nhỏ, thường không đáng lo ngại. Có thể gặp ở người vừa nhịn ăn, ăn ít tinh bột hoặc mất nước nhẹ. Thông thường không cần can thiệp y tế nếu không có triệu chứng đi kèm.

Mức 1+ từ 5 đến 15 mg/dL

Thể hiện cơ thể đang bắt đầu chuyển sang đốt mỡ, có thể do:

• Chế độ ăn ít carb.
• Giảm cân chủ động.
• Cơ thể bị thiếu năng lượng tạm thời.

Mức này cần theo dõi, nhưng vẫn nằm trong giới hạn an toàn nếu không có biểu hiện bất thường.

Mức 2+ từ 15 đến 40 mg/dL

Đây là mức tăng KET rõ rệt, đặc biệt cần lưu ý nếu người xét nghiệm đang mắc bệnh tiểu đường, vì cơ thể có thể đang bị rối loạn chuyển hóa. Lúc này, nên uống thêm nước, ăn nhẹ nếu không kiêng ăn và liên hệ bác sĩ nếu triệu chứng không cải thiện.

Mức 3+ trên 40 mg/dL

Đây là mức nguy hiểm, cần được xử lý ngay, đặc biệt ở người bệnh tiểu đường type 1 hoặc type 2. Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), nồng độ KET cao ở mức này có thể là dấu hiệu sớm của biến chứng nghiêm trọng gọi là nhiễm toan ceton do tiểu đường (DKA), tình trạng có thể đe dọa tính mạng nếu không cấp cứu kịp thời.

Nguyên nhân khiến chỉ số KET trong nước tiểu tăng cao

Các nguyên nhân phổ biến khiến chỉ số KET trong nước tiểu tăng cao:

• Tiểu đường không kiểm soát tốt: Đặc biệt là type 1 hoặc type 2 giai đoạn mất bù.
• Chế độ ăn kiêng ketogenic: Ít tinh bột, cơ thể đốt mỡ để tạo năng lượng.
• Tình trạng sốt cao kéo dài, hiễm trùng nặng: Làm tăng chuyển hóa, tạo nhiều KET.
• Nôn ói kéo dài, mất nước: Gây tăng chuyển hóa chất béo bất thường.

Tăng KET không phải lúc nào cũng xấu. Trong ăn kiêng, KET cao là dấu hiệu đang đốt mỡ, nhưng nếu kèm theo dấu hiệu bất thường như mệt, đau bụng, buồn nôn…, thì bạn cần cẩn trọng.

Khi nào chỉ số KET trong nước tiểu là đáng lo ngại?

KET chỉ thực sự trở thành nguy hiểm khi đi kèm một trong các dấu hiệu dưới đây, đặc biệt ở người có tiền sử bệnh lý nền:

• Thở nhanh, khô miệng, hơi thở mùi trái cây.
• Buồn nôn, ói nhiều, đau bụng, lú lẫn.
• Nồng độ ketone >2+ theo que thử nước tiểu.
• Chỉ số đường huyết cao >13.9 mmol/L (250 mg/dL).

Đây có thể là biểu hiện của nhiễm toan ceton do tiểu đường (DKA), một biến chứng đe dọa tính mạng nếu không xử trí kịp thời.

Cách kiểm tra và theo dõi chỉ số KET trong nước tiểu tại nhà

Thiết bị kiểm tra phổ biến hiện nay:

• Que thử nước tiểu (ketone test strips): Đơn giản, dễ dùng, đổi màu theo nồng độ ketone.
• Máy đo ketone trong máu: Chính xác hơn, phù hợp người ăn kiêng chuyên sâu hoặc bệnh tiểu đường.

Cách đo bằng que thử nước tiểu:

• Dùng nước tiểu giữa dòng vào cốc sạch.
• Nhúng que thử trong 1 đến 2 giây.
• So màu sau 15 giây với bảng màu chuẩn.
• Ghi lại kết quả mỗi ngày vào nhật ký theo dõi.

Bạn nên đo vào buổi sáng khi chưa ăn hoặc sau khi có dấu hiệu mệt, buồn nôn.

Chỉ số KET trong nước tiểu là một chỉ dấu quan trọng phản ánh hoạt động chuyển hóa của cơ thể, đặc biệt với người mắc tiểu đường hoặc đang theo chế độ ăn kiêng ít tinh bột. Hiểu rõ ý nghĩa của các mức KET sẽ giúp bạn phát hiện kịp thời dấu hiệu cảnh báo, từ đó chủ động theo dõi sức khỏe tại nhà hoặc tìm đến bác sĩ khi cần thiết. Hãy luôn thận trọng nếu chỉ số KET tăng cao kèm theo triệu chứng bất thường, đặc biệt ở trẻ nhỏ hoặc người mắc bệnh mãn tính.