Cách nhận diện sốt phát ban và thủy đậu chính xác nhất

Trong số các bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ nhỏ, sốt phát ban và thủy đậu là hai bệnh dễ gây nhầm lẫn nhất do đều xuất hiện ban đỏ trên da. Tuy nhiên, mỗi bệnh lại có nguyên nhân, triệu chứng và mức độ nguy hiểm khác nhau. Việc nhận diện chính xác sẽ giúp phụ huynh chăm sóc trẻ kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng và tránh lây lan trong cộng đồng. Bài viết dưới đây của Trung tâm Tiêm chủng Long Châu sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách phân biệt, xử lý và phòng ngừa sốt phát ban và thủy đậu.

Phân biệt sốt phát ban và thủy đậu theo từng đặc điểm

Để phân biệt rõ ràng sốt phát ban và thủy đậu, cần quan sát đồng thời nguyên nhân, thời gian khởi phát, đặc điểm ban, khả năng lây lan và biến chứng. Dưới đây là bảng so sánh chi tiết giúp phân biệt sốt phát ban và thủy đậu.

Tiêu chí	Thủy đậu	Sốt phát ban
Tác nhân gây bệnh	Gây ra bởi virus Varicella Zoster thuộc họ Herpesviridae, là virus có khả năng lây lan cao	Do nhiều loại virus như sởi, rubella hoặc các virus khác như enterovirus, HHV-6, HHV-7
Thời gian ủ bệnh	Thường kéo dài 10 - 21 ngày, phổ biến nhất từ 14 - 16 ngày	Khoảng 7 - 14 ngày sau khi tiếp xúc nguồn bệnh
Triệu chứng	Trẻ thường sốt nhẹ đến vừa, mệt mỏi, chán ăn, đau đầu và đau cơ. Vài ngày sau sốt xuất hiện ban hồng, tiến triển thành mụn nước, mụn mủ rồi đóng vảy. Ban mọc theo nhiều đợt, không đều và gây ngứa nhiều	Sốt cao đột ngột 39 - 40°C, kèm ớn lạnh, mệt mỏi, buồn nôn, tiêu chảy nhẹ. Sau đó xuất hiện ban hồng dạng dát sẩn, phẳng, đôi khi có sẩn nhỏ, thường khởi phát từ thân mình lan ra tay chân và mặt, ngứa nhẹ hoặc không ngứa
Đặc điểm ban	Ban xuất hiện dưới dạng mụn nước nhỏ, nhanh chóng vỡ, đóng vảy và có thể để lại sẹo nếu chăm sóc sai cách	Ban dạng dát sẩn, nhỏ, mịn, phẳng, màu hồng, hiếm khi xuất hiện mụn nước, thường không để lại sẹo
Mức độ ngứa	Ngứa rõ rệt, đặc biệt khi mụn nước vỡ ra	Ngứa nhẹ hoặc gần như không gây khó chịu
Khả năng lây nhiễm	Lây từ 1 - 2 ngày trước khi phát ban đến khi tất cả mụn nước khô và đóng vảy hoàn toàn	Lây truyền từ 1 - 2 ngày trước khi sốt xuất hiện cho tới khi ban biến mất hoàn toàn
Hướng điều trị	Chủ yếu điều trị triệu chứng, bổ sung nước và dinh dưỡng; nếu nặng hoặc có yếu tố nguy cơ, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc kháng virus (acyclovir)	Điều trị triệu chứng gồm nghỉ ngơi, hạ sốt, bổ sung nước và dinh dưỡng, hầu hết tự hồi phục mà không cần thuốc đặc hiệu
Biến chứng có thể gặp	Có thể gặp viêm phổi, viêm não, nhiễm trùng da; nguy cơ tái phát dưới dạng zona thần kinh về sau	Hiếm gặp nhưng có thể là viêm tai giữa, viêm phổi (đặc biệt khi do virus sởi)

Cách xử lý khi bị phát ban và thuỷ đậu

Khi trẻ bị sốt phát ban hoặc thủy đậu, việc chăm sóc đúng cách sẽ giúp hạn chế biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từng bệnh:

Cách xử lý trẻ bị sốt phát ban

Sốt phát ban thường diễn biến nhẹ hơn, nhưng vẫn cần theo dõi và chăm sóc hợp lý:

Hạ sốt bằng thuốc phù hợp với cân nặng.
Cung cấp đủ nước, rau xanh, trái cây và thực phẩm lỏng như súp, cháo, sữa.
Tránh các thực phẩm khó tiêu, nhiều dầu mỡ, nước lạnh, nước ngọt có gas.
Theo dõi các dấu hiệu bất thường như co giật, khó thở hoặc ban không giảm sau 3 ngày để đi khám kịp thời.

*Sốt phát ban thường xuất hiện thành từng mảng hoặc rải rác*

Cách xử lý trẻ bị thủy đậu

Đối với thủy đậu, trẻ cần được theo dõi sát sao vì nốt mụn nước dễ vỡ và gây nhiễm trùng. Các bước xử lý bao gồm:

Giữ da sạch sẽ, tránh gãi hoặc chà xát các nốt mụn nước.
Bổ sung nước và thực phẩm giàu vitamin C để tăng sức đề kháng.
Trường hợp nặng hoặc trẻ có yếu tố nguy cơ, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng virus (acyclovir).
Theo dõi sốt và các dấu hiệu nhiễm trùng như mụn mủ, da đỏ, phù nề.
Cách ly trẻ với người khác cho đến khi mụn nước khô và đóng vảy hoàn toàn.

*Giai đoạn toàn phát xuất hiện ban đỏ và mụn nước*

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị sốt phát ban và thuỷ đậu

Một trong những yếu tố quan trọng giúp trẻ mau hồi phục khi mắc sốt phát ban và thủy đậu là chế độ dinh dưỡng hợp lý. Việc ăn uống đúng cách không chỉ hỗ trợ cơ thể tăng cường miễn dịch mà còn giảm nguy cơ biến chứng và giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn.

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị sốt phát ban

Trẻ bị sốt phát ban thường mệt mỏi và mất nước do sốt, nhưng chế độ ăn không cần kiêng khem quá mức. Một số lưu ý dinh dưỡng gồm:

Bổ sung đủ nước lọc, nước điện giải, nước trái cây, sinh tố để bù nước và chất điện giải.
Thức ăn lỏng, dễ tiêu như cháo, súp, sữa giúp trẻ hấp thu tốt và giảm áp lực cho hệ tiêu hóa.
Tăng cường rau xanh và trái cây để bổ sung vitamin, hỗ trợ hồi phục sức khỏe.
Hạn chế trứng, thức ăn khó tiêu, nhiều dầu mỡ, đồ uống có ga hoặc quá lạnh để tránh làm tình trạng sốt và tiêu hóa của trẻ nặng hơn.

*Khi trẻ bị sốt phát ban nên ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu như cháo, súp, sữa*

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị thủy đậu

Đối với trẻ mắc thủy đậu, các nốt mụn nước và tình trạng mệt mỏi có thể làm trẻ biếng ăn. Vì vậy, nên áp dụng những nguyên tắc sau:

Ưu tiên thực phẩm mềm, dễ tiêu như cháo, khoai tây nghiền, mì mềm.
Bổ sung trái cây tươi không chứa nhiều axit, ví dụ như chuối, lê, táo, để cung cấp vitamin và khoáng chất.
Các món lạnh như kem, sinh tố có thể giúp giảm cảm giác ngứa và đau khi nổi mụn.
Tránh thức ăn quá mặn, cay, cứng, giòn hoặc quá nóng vì có thể kích thích mụn nước và làm trẻ khó chịu.
Cho trẻ uống đủ nước để duy trì thể tích cơ thể, đặc biệt khi có sốt kèm mất nước.

Phòng ngừa sốt phát ban và thủy đậu

Phòng bệnh là bước quan trọng nhất để hạn chế lây lan và biến chứng. Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa cơ bản sẽ giúp trẻ an toàn hơn.

Phòng ngừa sốt phát ban

Để giảm nguy cơ mắc sốt phát ban, phụ huynh nên chú ý các biện pháp sau:

Duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
Tránh tiếp xúc với người đang mắc bệnh, đặc biệt trong giai đoạn sốt và mới nổi ban.
Tiêm đầy đủ vắc xin sởi - rubella theo lịch tiêm chủng để phòng bệnh và giảm nguy cơ bùng phát dịch.

Phòng ngừa thủy đậu

Thủy đậu có khả năng lây nhiễm cao, vì vậy các biện pháp phòng ngừa cần nghiêm ngặt:

Tiêm vắc xin thủy đậu đầy đủ theo khuyến cáo để cơ thể có miễn dịch.
Cách ly người bệnh cho đến khi mụn nước khô và đóng vảy.
Hạn chế dùng chung khăn, quần áo, đồ chơi với người bệnh.
Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ, khử khuẩn các vật dụng tiếp xúc trực tiếp với trẻ.

*Tiêm vắc xin thuỷ đậu để tránh nhiễm bệnh và lây nhiễm*

Nhận biết sớm các đặc điểm riêng của sốt phát ban và thủy đậu giúp phụ huynh chăm sóc trẻ kịp thời, giảm biến chứng và hạn chế lây lan. Bằng cách theo dõi triệu chứng, chăm sóc đúng cách và chủ động tiêm vắc xin, bố mẹ có thể bảo vệ sức khỏe trẻ nhỏ hiệu quả. Hiểu và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là chìa khóa để sốt phát ban và thủy đậu không còn là nỗi lo cho các gia đình.