Bị dị ứng kèm đau bụng: Triệu chứng, nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả

Theo thống kê y học, có đến 10 - 20% dân số thế giới từng trải qua ít nhất một đợt dị ứng cấp trong đời. Trong nhiều trường hợp, phản ứng dị ứng không chỉ biểu hiện ngoài da như nổi mề đay mà còn ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, dẫn đến đau bụng, nôn hoặc tiêu chảy. Bị dị ứng kèm đau bụng có thể là hậu quả của sự giải phóng các chất trung gian viêm khiến đường ruột co thắt. Hiểu rõ cơ chế này và xử lý kịp thời sẽ giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như mất nước, tụt huyết áp hoặc thậm chí là sốc phản vệ.

Bị dị ứng kèm đau bụng là gì?

Dị ứng không chỉ là phản ứng nổi mẩn hoặc ngứa da, trong nhiều trường hợp, nó còn ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Bị dị ứng kèm đau bụng là một dạng biểu hiện của phản ứng miễn dịch khi cơ thể tiếp xúc với dị nguyên. Cơn đau bụng thường đi kèm với triệu chứng tiêu hóa khác như buồn nôn, tiêu chảy hoặc co thắt bụng.

Khi tiếp xúc với dị nguyên, hệ miễn dịch giải phóng hàng loạt chất trung gian hóa học như histamine, leukotriene… Các chất này gây giãn mạch, tăng tính thấm thành mạch và kích thích các cơ trơn trong ruột co thắt mạnh, dẫn đến đau bụng quặn. Tình trạng này thường gặp trong dị ứng thực phẩm, thuốc hoặc côn trùng đốt.

Theo nghiên cứu, từ 10 - 20% dân số từng gặp dị ứng cấp ít nhất một lần. Trong dị ứng thực phẩm qua trung gian IgE, các triệu chứng tiêu hóa như đau bụng, nôn và tiêu chảy có thể xảy ra trong vòng vài phút đến 2 giờ sau khi ăn. Những người có cơ địa dị ứng hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh dị ứng có nguy cơ cao hơn.

Bên cạnh đó, nếu đau bụng kèm theo phù mạch ruột, nôn liên tục, tiêu chảy dữ dội, kèm tụt huyết áp, khó thở hoặc sưng mặt, đây là dấu hiệu cảnh báo phản vệ - tình trạng cần được cấp cứu. Đừng bỏ qua những triệu chứng toàn thân đi kèm như mẩn ngứa lan rộng, co thắt cổ họng hoặc chóng mặt đột ngột.

Nguyên nhân phổ biến gây dị ứng đau bụng bạn cần biết

Tình trạng bị dị ứng kèm đau bụng thường xuất phát từ ba nhóm nguyên nhân chính: thực phẩm, thuốc hoặc viêm mạch. Việc xác định chính xác nguồn gốc là bước đầu tiên để có hướng điều trị phù hợp. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng dị ứng đau bụng, bao gồm:

Dị ứng thực phẩm

Các loại thực phẩm như sữa, trứng, hải sản, đậu phộng, đậu nành thường kích hoạt phản ứng IgE ở những người có cơ địa dị ứng. Sau khi tiêu thụ, histamine được giải phóng gây mẩn ngứa, mề đay kèm theo đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy. Trẻ em và người có tiền sử dị ứng thực phẩm nên đặc biệt cẩn trọng.

Nổi mề đay viêm mạch

Một số dạng nổi mề đay không chỉ biểu hiện ngoài da mà còn ảnh hưởng đến niêm mạc ruột, gây đau bụng dữ dội. Khi tình trạng viêm lan xuống lớp dưới da, nó làm tăng tính thấm mạch máu tại ruột, dẫn đến co thắt ruột, tiêu chảy hoặc đầy bụng khó chịu.

Dị ứng do thuốc hoặc hóa chất

Nhiều loại thuốc (đặc biệt là kháng sinh nhóm beta-lactam hoặc NSAID) có thể gây phản ứng dị ứng toàn thân. Khi niêm mạc ruột bị ảnh hưởng, người bệnh xuất hiện các triệu chứng như đau bụng, nôn, tiêu chảy, kèm phát ban toàn thân hoặc sưng phù. Trường hợp nghiêm trọng có thể tiến triển thành phù mạch ruột.

Dấu hiệu cảnh báo khi bị dị ứng đau bụng

Không phải trường hợp nào bị dị ứng kèm đau bụng cũng cần cấp cứu, tuy nhiên việc nhận biết mức độ nặng nhẹ sẽ giúp xử lý kịp thời và hạn chế rủi ro. Phân loại triệu chứng là bước quan trọng. Sau đây là các dấu hiệu cảnh báo khi bị dị ứng đau bụng từ mức độ nhẹ đến nặng, cụ thể như sau:

Triệu chứng nhẹ đến trung bình

Các biểu hiện thường bao gồm đau bụng từng cơn, buồn nôn, nôn, tiêu chảy nhẹ. Trên da có thể xuất hiện mẩn đỏ, ngứa hoặc mề đay. Người bệnh vẫn tỉnh táo, không có dấu hiệu toàn thân nghiêm trọng và có thể hồi phục sau vài giờ nếu xử lý đúng cách.

Triệu chứng nghiêm trọng cần cấp cứu

Nếu kèm theo khó thở, thắt cổ họng, sưng mặt hoặc lưỡi, tụt huyết áp, chóng mặt, ngất… thì người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức. Đây là dấu hiệu của sốc phản vệ - một biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.

Cách xử lý dị ứng kèm đau bụng an toàn và hiệu quả

Tùy theo mức độ, người bị dị ứng kèm đau bụng có thể được xử lý tại nhà hoặc cần đến bệnh viện. Việc phát hiện sớm và phản ứng đúng giúp hạn chế diễn biến xấu. Cách xử lý khi bị dị ứng kèm đau bụng như sau:

Xử lý tại nhà (với triệu chứng nhẹ)

Trước hết, cần ngừng ngay dị nguyên nghi ngờ (thực phẩm, thuốc…). Sau đó có thể áp dụng các biện pháp hỗ trợ như chườm ấm bụng, uống trà gừng hoặc hoa cúc để giảm co thắt. Dùng thuốc kháng histamine không kê đơn (cetirizin, loratadin) nếu có ngứa hoặc nổi mề đay. Uống đủ nước để bù lượng dịch mất do tiêu chảy.

Khi nào cần đến bệnh viện?

Nếu người bệnh xuất hiện các triệu chứng như đau bụng dữ dội kéo dài, tiêu chảy không kiểm soát, nôn nhiều, khó thở, sưng mặt hoặc ngất thì cần đến cơ sở y tế ngay. Trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc người có bệnh lý nền như tim mạch, hô hấp nên đi khám sớm để phòng biến chứng nguy hiểm.

Chẩn đoán dị ứng gây đau bụng và các biện pháp phòng tránh tái phát

Việc xác định chính xác nguyên nhân giúp điều trị hiệu quả và phòng ngừa tái phát. Người bị dị ứng kèm đau bụng nên thực hiện xét nghiệm chuyên sâu nếu tình trạng xảy ra lặp lại. Dưới đây là cách chẩn đoán và phòng tránh tình trạng dị ứng kèm đau bụng, cụ thể là:

Chẩn đoán

Bác sĩ sẽ dựa trên triệu chứng lâm sàng và tiền sử dị ứng để định hướng. Các xét nghiệm có thể bao gồm IgE toàn phần, test panel dị nguyên (từ 60 - 100 chất) hoặc test da. Với người có phản ứng nặng, việc làm test dưới sự giám sát y tế là bắt buộc.

Biện pháp phòng tránh

Tránh hoàn toàn tiếp xúc với dị nguyên đã biết. Luôn đọc kỹ nhãn thực phẩm, thuốc, mỹ phẩm. Sử dụng vòng hoặc thẻ cảnh báo dị ứng nếu có tiền sử sốc phản vệ. Với trẻ nhỏ, nên thử thực phẩm mới từng chút một để theo dõi phản ứng. Đảm bảo mang theo thuốc dị ứng (epinephrine tự tiêm nếu cần) khi ra ngoài. 

Ngoài ra, đối với người dị ứng nặng hoặc tái phát nhiều lần, bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp miễn dịch đặc hiệu. Đây là phương pháp giúp cơ thể tăng dần khả năng dung nạp dị nguyên, làm giảm mức độ phản ứng theo thời gian.

Bị dị ứng kèm đau bụng là tình trạng thường gặp và có thể dao động từ nhẹ đến rất nghiêm trọng. Biểu hiện thường thấy là đau bụng quặn, tiêu chảy, buồn nôn, nhưng cũng có thể kèm theo sưng mặt, khó thở hoặc tụt huyết áp - cần xử lý cấp cứu. Với triệu chứng nhẹ, có thể xử lý tại nhà bằng chườm nóng, thuốc kháng histamine và bù nước. Tuy nhiên, nếu nghi ngờ phản vệ hoặc triệu chứng kéo dài, cần đến bệnh viện ngay. Để phòng ngừa, hãy xác định rõ dị nguyên, thực hiện xét nghiệm khi cần thiết và theo dõi kỹ phản ứng với thực phẩm hoặc thuốc mới.