Bệnh suy giáp là thiếu chất gì? Triệu chứng gợi ý thiếu chất gây suy giáp

Tuyến giáp là cơ quan nhỏ nằm ở cổ nhưng giữ vai trò vô cùng quan trọng đối với chuyển hóa năng lượng, tim mạch, thân nhiệt và sức khỏe toàn thân. Khi hormone tuyến giáp giảm, hàng loạt cơ quan bị ảnh hưởng. Bên cạnh nguyên nhân bệnh lý, sự thiếu hụt một số dưỡng chất nhất định cũng góp phần làm rối loạn hoạt động tuyến giáp. 

Bệnh suy giáp là thiếu chất gì?

Suy giáp xảy ra khi tuyến giáp không sản xuất đủ hormone T3 và T4. Một trong những yếu tố quan trọng dẫn đến tình trạng này là thiếu hụt các vi chất cần thiết cho sự tổng hợp và hoạt động của hormone tuyến giáp, gồm:

• Thiếu Iot: Iot là nguyên liệu chính để tuyến giáp sản xuất T3 và T4. Khi cơ thể thiếu iot kéo dài, tuyến giáp phải hoạt động quá mức, dẫn đến phì đại (bướu cổ) và giảm dần khả năng tạo hormone.
• Thiếu Selenium (Selen): Selenium giúp chuyển đổi T4 (dạng hormone chưa hoạt động) thành T3 (dạng có hoạt tính). Thiếu selen khiến hormone hoạt động giảm, dẫn đến các triệu chứng suy giáp dù tuyến giáp vẫn sản xuất đủ T4.
• Thiếu kẽm (Zinc): Kẽm cần thiết cho việc tổng hợp hormone tuyến giáp và hoạt động của hệ miễn dịch. Thiếu kẽm có thể làm giảm chức năng tuyến giáp và gây các triệu chứng giống suy giáp như rụng tóc, mệt mỏi, da khô.
• Thiếu vitamin D: Việc thiếu vitamin D liên quan đến rối loạn miễn dịch và tăng nguy cơ mắc bệnh tuyến giáp tự miễn Hashimoto - nguyên nhân hàng đầu gây suy giáp ở phụ nữ.
• Thiếu vitamin B12: Khoảng 30 - 40% người suy giáp có thiếu hụt vitamin B12. Chất này quan trọng trong chuyển hóa năng lượng và hoạt động thần kinh, vì vậy thiếu B12 sẽ làm nặng hơn các triệu chứng suy giáp.

Triệu chứng gợi ý thiếu chất gây suy giáp

Các triệu chứng thiếu vi chất liên quan đến suy giáp thường tiến triển âm thầm và khó nhận biết trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, nếu kéo dài, chúng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống. Những biểu hiện này phản ánh sự suy giảm chức năng tuyến giáp do thiếu hụt các dưỡng chất thiết yếu cho quá trình tổng hợp và hoạt hóa hormone tuyến giáp. Dưới đây là những triệu chứng thường gặp cần lưu ý:

• Mệt mỏi kéo dài, cơ thể uể oải: Cảm giác mệt mỏi liên tục, thiếu năng lượng, phản xạ chậm và khó duy trì hiệu suất trong các hoạt động hằng ngày là một trong những biểu hiện phổ biến nhất. Tình trạng này thường liên quan đến thiếu iod, sắt hoặc vitamin B12, là các vi chất thiết yếu cho chức năng tuyến giáp và hệ thần kinh.
• Da khô, tóc rụng, móng dễ gãy: Khi hormone tuyến giáp suy giảm, quá trình tái tạo tế bào bị ảnh hưởng, dẫn đến tình trạng da khô, bong tróc, tóc gãy rụng nhiều và móng tay giòn. Thiếu hụt kẽm và selen thường đóng vai trò quan trọng trong nhóm triệu chứng này.
• Táo bón kéo dài: Nhu động ruột bị chậm lại do giảm hoạt động chuyển hóa cơ bản, khiến tình trạng táo bón trở nên kéo dài. Đây là biểu hiện thường gặp ở người có nồng độ hormone tuyến giáp thấp, đặc biệt khi thiếu iod và kẽm.
• Tăng cân không rõ nguyên nhân: Người bệnh có thể tăng cân dù không thay đổi chế độ ăn uống hoặc mức độ vận động. Nguyên nhân chủ yếu là do quá trình chuyển hóa bị chậm lại khi hormone tuyến giáp suy giảm, thường liên quan đến thiếu iod hoặc selen.
• Cảm giác lạnh, đặc biệt ở tay chân: Một số người trở nên nhạy cảm với thời tiết lạnh hoặc thường xuyên có cảm giác lạnh ở bàn tay và bàn chân. Điều này phản ánh khả năng sinh nhiệt của cơ thể bị suy giảm do chức năng tuyến giáp không đảm bảo.
• Rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn: Ở phụ nữ, thiếu hụt các vi chất cần thiết có thể gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, giảm ham muốn tình dục hoặc khó thụ thai. Đây là những biểu hiện cho thấy sự ảnh hưởng của hormone tuyến giáp đến hệ sinh sản và nội tiết.
• Thay đổi tâm lý và nhận thức: Người bệnh có thể trải qua các biểu hiện như trầm buồn, kém tập trung, hay quên, chậm trong suy nghĩ và lời nói. Những thay đổi này thường liên quan đến sự suy giảm hoạt động của trục thần kinh và nội tiết do thiếu iod và selen.
• Nhịp tim chậm bất thường: Trong một số trường hợp, người bệnh có thể có nhịp tim chậm bất thường. Hormone tuyến giáp thấp làm giảm sức co bóp của tim và lưu lượng tuần hoàn, từ đó ảnh hưởng đến chức năng tim mạch.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị suy giáp

Suy giáp là tình trạng tuyến giáp không sản xuất đủ hormone, ảnh hưởng đến nhiều chức năng chuyển hóa trong cơ thể. Việc chẩn đoán chính xác và điều trị phù hợp đóng vai trò then chốt trong kiểm soát bệnh và ngăn ngừa biến chứng lâu dài.

Phương pháp chẩn đoán bệnh suy giáp

Chẩn đoán lâm sàng:

Chẩn đoán bắt đầu bằng khai thác triệu chứng và khám thực thể. Các biểu hiện thường gặp bao gồm:

• Mệt mỏi, uể oải, phản xạ chậm;
• Không chịu được lạnh, da khô, tóc rụng;
• Táo bón, tăng cân không rõ nguyên nhân;
• Trầm cảm, suy giảm trí nhớ, chậm ngôn ngữ;
• Rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn tình dục;
• Nhịp tim chậm, phù niêm.

Các triệu chứng này thường không đặc hiệu và dễ bị bỏ sót, đặc biệt ở giai đoạn nhẹ.

Xét nghiệm hormone tuyến giáp:

Đây là phương pháp cận lâm sàng then chốt giúp xác định tình trạng chức năng tuyến giáp:

• TSH (Thyroid Stimulating Hormone) là chỉ số nhạy và đặc hiệu nhất trong đánh giá suy giáp. Nồng độ TSH tăng cao trong suy giáp nguyên phát do tuyến giáp không sản xuất đủ hormone khiến tuyến yên tăng tiết TSH để kích thích. Ngược lại, TSH sẽ giảm trong các trường hợp suy giáp thứ phát hoặc tam phát do rối loạn tại vùng hạ đồi hoặc tuyến yên.
• FT4 (Free Thyroxine) đại diện cho dạng hormone tuyến giáp tự do lưu hành trong máu và có hoạt tính sinh học. Nồng độ FT4 thường giảm trong phần lớn các trường hợp suy giáp, đặc biệt là suy giáp rõ rệt.
• FT3 (Free Triiodothyronine) có thể giảm trong giai đoạn muộn hoặc ở các thể suy giáp nặng. Tuy nhiên, chỉ số này ít nhạy hơn FT4 và TSH trong chẩn đoán suy giáp sớm.

Xét nghiệm kháng thể tuyến giáp:

Các xét nghiệm này giúp xác định nguyên nhân suy giáp có liên quan đến bệnh lý tự miễn. Anti-TPO (thyroid peroxidase antibody) và anti-Tg (thyroglobulin antibody) thường tăng cao trong viêm tuyến giáp Hashimoto - nguyên nhân phổ biến nhất gây suy giáp mạn tính. Sự hiện diện của các kháng thể này hỗ trợ chẩn đoán xác định bệnh lý tuyến giáp tự miễn và tiên lượng diễn tiến lâu dài của bệnh.

Siêu âm tuyến giáp:

Siêu âm là công cụ hình ảnh học giúp đánh giá trực tiếp cấu trúc giải phẫu tuyến giáp. Siêu âm có thể phát hiện các bất thường như tuyến giáp to, mật độ không đồng nhất, vùng giảm âm lan tỏa (gợi ý viêm mạn), xơ hóa hoặc có nốt nghi ngờ ác tính. Trong viêm tuyến giáp Hashimoto, mô tuyến thường có hình ảnh giảm âm lan tỏa kèm tăng tưới máu nhẹ.

Xét nghiệm hỗ trợ khác: 

Một số xét nghiệm khác không đặc hiệu nhưng giúp gợi ý và đánh giá hậu quả chuyển hóa của suy giáp:

• Cholesterol toàn phần và LDL thường tăng ở bệnh nhân suy giáp do giảm chuyển hóa lipid.
• Huyết đồ ngoại vi có thể phát hiện thiếu máu, đặc biệt là thiếu máu nhược sắc khi thiếu sắt hoặc thiếu máu đại bào trong trường hợp thiếu vitamin B12 - tình trạng thường gặp ở bệnh nhân suy giáp tự miễn.
• Men gan như AST và ALT có thể tăng nhẹ do ảnh hưởng của giảm chuyển hóa gan trong suy giáp kéo dài.

Phương pháp điều trị bệnh suy giáp

Việc điều trị suy giáp nhằm mục tiêu phục hồi nồng độ hormone tuyến giáp về mức sinh lý, cải thiện triệu chứng lâm sàng và ngăn ngừa các biến chứng lâu dài

• Điều trị bằng hormone tuyến giáp: Liệu pháp thay thế hormone tuyến giáp bằng levothyroxine (T4 tổng hợp) là lựa chọn chuẩn. Liều khởi đầu được xác định dựa trên tuổi, mức độ suy giáp và bệnh lý kèm theo. Mục tiêu là đưa nồng độ TSH về giới hạn bình thường và cải thiện triệu chứng lâm sàng.
• Theo dõi và điều chỉnh liều: Sau khi bắt đầu điều trị, cần kiểm tra lại TSH sau 6 đến 8 tuần để điều chỉnh liều nếu cần. Khi đã ổn định, nên theo dõi định kỳ mỗi 6 đến 12 tháng. Đối với phụ nữ mang thai, cần tăng liều sớm và theo dõi thường xuyên hơn để đảm bảo nhu cầu hormone trong thai kỳ.
• Bổ sung vi chất dinh dưỡng: Việc bổ sung iod, selen, kẽm, sắt, vitamin D hoặc vitamin B12 có thể được cân nhắc nếu có thiếu hụt. Những vi chất này đóng vai trò hỗ trợ quá trình tổng hợp và chuyển hóa hormone tuyến giáp, giúp cải thiện hiệu quả điều trị.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt: Người bệnh cần duy trì chế độ ăn đầy đủ dưỡng chất, tránh thiếu iod. Thuốc nên được uống vào buổi sáng lúc đói, cách xa bữa ăn để tăng hấp thu. Ngoài ra, nên hạn chế các thực phẩm có thể ức chế hấp thu hormone như đậu nành, bắp cải sống.

Hiểu bệnh suy giáp là thiếu chất gì giúp người bệnh chủ động hơn trong việc bổ sung đúng loại vi chất, hỗ trợ tuyến giáp hoạt động ổn định và hạn chế tiến triển bệnh. Tuy nhiên, tất cả việc bổ sung cần dựa trên tư vấn y khoa để đảm bảo an toàn và hiệu quả lâu dài.