Bệnh lupus ban đỏ có di truyền không? Những điều bạn cần biết về bệnh lupus ban đỏ

Bệnh lupus ban đỏ thường khiến người bệnh lo lắng không chỉ vì các triệu chứng nặng mà còn vì nguy cơ di truyền cho thế hệ sau. Hiểu đúng bản chất di truyền của bệnh lupus ban đỏ không chỉ giúp bạn yên tâm hơn, mà còn hỗ trợ các quyết định chăm sóc sức khỏe đối với phụ nữ chuẩn bị mang thai hoặc đang có người thân mắc lupus. Vậy bệnh lupus ban đỏ có di truyền không? 

Bệnh lupus ban đỏ có di truyền không? 

Trước khi tìm hiểu bệnh lupus ban đỏ có di truyền không thì chúng ta cùng tìm hiểu rõ lupus ban đỏ là gì nhé. Lupus ban đỏ là thuật ngữ chung, bao gồm nhiều thể bệnh khác nhau, trong đó lupus ban đỏ hệ thống (Systemic Lupus Erythematosus – SLE) là dạng phổ biến và nặng nhất, có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan như thận, tim, phổi, thần kinh. Riêng các thể lupus khác, ví dụ lupus da chủ yếu gây tổn thương ngoài da mà không xâm lấn nội tạng.

Theo các nghiên cứu, lupus ban đỏ không phải là bệnh di truyền trực tiếp như các bệnh do đột biến một gen duy nhất gây ra. Tuy vậy, yếu tố di truyền vẫn có ảnh hưởng đến nguy cơ mắc lupus ban đỏ. Cụ thể nguy cơ mắc lupus ở dân số chung chỉ khoảng 0,1% - 0,4%, nhưng nếu trong gia đình có cha, mẹ hoặc anh chị em ruột mắc bệnh, nguy cơ này tăng lên 5% - 13%. Đặc biệt ở cặp sinh đôi cùng trứng, tỷ lệ cả hai cùng mắc có thể đạt 20% - 50%, trong khi ở sinh đôi khác trứng chỉ khoảng 2% - 5%. Như vậy có thể thấy yếu tố di truyền có liên quan nhưng không phải là yếu tố duy nhất quyết định bệnh lupus ban đỏ có di truyền không. 

Các yếu tố gia tăng nguy cơ mắc bệnh lupus ban đỏ 

Nguy cơ mắc lupus ban đỏ không chỉ bắt nguồn từ yếu tố di truyền mà còn chịu ảnh hưởng của nhiều tác nhân khác. Những yếu tố này có thể làm tăng khả năng khởi phát bệnh ở người có khuynh hướng di truyền hoặc thúc đẩy các đợt bùng phát ở người đã được chẩn đoán mắc bệnh. Cụ thể:

• Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời: Tia cực tím có khả năng kích hoạt phản ứng miễn dịch bất thường, khiến triệu chứng lupus ban đỏ trở nên nghiêm trọng hơn.
• Nhiễm virus: Một số virus như Epstein-Barr được cho là có liên quan đến việc kích hoạt lupus ở người có khuynh hướng di truyền.
• Nội tiết tố: Phụ nữ đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do ảnh hưởng của estrogen. Theo Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC), tỷ lệ mắc lupus ban đỏ ở phụ nữ cao gấp 9 lần so với nam giới.
• Thuốc và hóa chất: Đây là trường hợp hiếm gặp tuy nhiên một số loại thuốc như hydralazine, procainamide hoặc tiếp xúc với hóa chất độc hại có thể gây ra lupus ban đỏ.

Có thể thấy, yếu tố di truyền không đồng nghĩa chắc chắn mắc bệnh. Lupus ban đỏ chỉ khởi phát khi có sự cộng hưởng của yếu tố di truyền và các tác nhân kích hoạt như ánh nắng, nhiễm trùng, stress hay rối loạn nội tiết.

Cách phòng ngừa và sống chung an toàn với lupus ban đỏ trong gia đình

Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ mắc hoặc tái phát lupus ban đỏ, người bệnh vẫn có thể chủ động giảm thiểu tác động và kiểm soát bệnh hiệu quả. Việc kết hợp chăm sóc y tế với lối sống khoa học giúp hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Một số biện pháp thiết thực để quản lý và sống chung với lupus bao gồm:

Giảm tác động của yếu tố môi trường 

Người có yếu tố di truyền lupus ban đỏ hoặc đã được chẩn đoán mắc bệnh có thể chủ động giảm nguy cơ khởi phát và tái phát bệnh thông qua việc kiểm soát các tác nhân từ môi trường. Điều này đặc biệt quan trọng vì môi trường là yếu tố dễ tác động và có thể điều chỉnh được, cụ thể như:

• Tránh ánh nắng mạnh: Sử dụng kem chống nắng SPF cao (ít nhất SPF 50), đội mũ rộng vành và mặc quần áo dài khi ra ngoài trời. Bởi tia UV là một trong những tác nhân chính gây bùng phát triệu chứng lupus ban đỏ.
• Kiểm soát stress: Stress kéo dài có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và kích hoạt lupus ban đỏ. Người bệnh có thể thực hành thiền, yoga hoặc các kỹ thuật thư giãn để ngăn chặn nguy cơ phát bệnh.
• Tuân thủ điều trị: Nếu đã được chẩn đoán mắc lupus ban đỏ, người bệnh hãy dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa tổn thương cơ quan.

Xây dựng chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh 

Một chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh giúp hỗ trợ kiểm soát lupus ban đỏ và cải thiện sức khỏe tổng thể. Người bệnh có thể xây dựng chế độ ăn uống và sinh hoạt bằng cách:

• Bổ sung vitamin D: Người mắc lupus ban đỏ thường thiếu vitamin D do tránh ánh nắng mặt trời. Theo khuyến nghị, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để bổ sung vitamin D qua các loại thực phẩm hoặc thực phẩm bổ sung nếu cần.
• Ăn uống cân bằng: Người bệnh nên ưu tiên thực phẩm giàu omega-3, trái cây, rau xanh và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn để giảm viêm.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Các bài tập như đi bộ, bơi lội hoặc yoga giúp duy trì sức khỏe khớp và giảm căng thẳng.

Hướng dẫn sinh sản an toàn

Phụ nữ mắc lupus ban đỏ hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh nên được tư vấn về yếu tố di truyền và tư vấn tiền thai kỳ kỹ lưỡng trước khi mang thai. Với sự kiểm soát tốt của bệnh, nhiều phụ nữ hoàn toàn có thể mang thai và sinh con an toàn. Điều quan trọng là phải lên kế hoạch thai kỳ khi lupus ban đỏ đang ổn định và duy trì sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ sản khoa và bác sĩ chuyên khoa thấp khớp. Việc theo dõi sát sao trong suốt thai kỳ giúp hạn chế nguy cơ gặp các biến chứng bao gồm sinh non, tiền sản giật và lupus sơ sinh. Từ đó giúp đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.

Hy vọng với những thông tin trong bài viết đã giúp bạn giải đáp được thắc mắc bệnh lupus ban đỏ có di truyền không. Lupus ban đỏ chịu ảnh hưởng bởi khuynh hướng di truyền, khiến nguy cơ mắc bệnh cao hơn nếu trong gia đình có người thân bị lupus ban đỏ. Tuy nhiên, sự khởi phát bệnh còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố môi trường như ánh nắng, stress kéo dài, nhiễm trùng hoặc thay đổi nội tiết. Điều này có nghĩa là yếu tố di truyền chỉ khiến nguy cơ tăng cao nhưng không đồng nghĩa chắc chắn sẽ mắc bệnh. Việc hiểu rõ bản chất lupus ban đỏ có di truyền không giúp mỗi người chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe. Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng nghi ngờ, hãy trao đổi sớm với bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và lên phương án điều trị cụ thể.