Xét nghiệm máu có cần nhịn ăn không? Những điều cần lưu ý khi xét nghiệm

Xét nghiệm máu là một phương pháp y khoa quan trọng giúp đánh giá tình trạng sức khỏe tổng quát, phát hiện sớm các bệnh lý và hỗ trợ chẩn đoán chính xác. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết xét nghiệm máu có cần nhịn ăn không và cách chuẩn bị đúng cách để có kết quả đáng tin cậy. Một số xét nghiệm yêu cầu nhịn ăn, trong khi một số khác lại không. Hiểu rõ điều này sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn và tránh ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm. Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau.

Xét nghiệm máu có cần nhịn ăn không?

Khi nhắc đến xét nghiệm máu, nhiều người cho rằng nhịn ăn là điều bắt buộc. Thực tế, điều này không hoàn toàn đúng. Việc có cần nhịn ăn hay không còn tùy thuộc vào loại xét nghiệm mà bạn thực hiện. Có nhiều trường hợp bạn hoàn toàn có thể ăn nhẹ hoặc sinh hoạt bình thường trước khi lấy máu, mà vẫn đảm bảo kết quả xét nghiệm không bị ảnh hưởng. Dưới đây là những loại xét nghiệm không bắt buộc phải nhịn ăn:

• Xét nghiệm nhóm máu: Đây là xét nghiệm nhằm xác định bạn thuộc nhóm máu nào (A, B, AB hoặc O), yếu tố Rh dương hay âm. Vì nhóm máu là đặc điểm di truyền cố định, không bị tác động bởi bữa ăn nên bạn có thể thực hiện xét nghiệm này bất cứ lúc nào.
• Xét nghiệm huyết học (công thức máu): Mục đích là đánh giá các chỉ số như hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu, hemoglobin… Thức ăn không ảnh hưởng đến các chỉ số này nên bạn không cần nhịn ăn nếu chỉ thực hiện riêng lẻ xét nghiệm này. Tuy nhiên, nếu đi kèm với các xét nghiệm hóa sinh hoặc miễn dịch thì có thể cần nhịn ăn theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Xét nghiệm định lượng Beta hCG: Dùng để xác định sớm thai kỳ hoặc theo dõi các vấn đề liên quan đến thai nhi. Kết quả không bị tác động bởi bữa ăn, tuy nhiên, phụ nữ mang thai nên tránh dùng nước có đường hoặc đồ uống có năng lượng trước khi làm xét nghiệm để đảm bảo độ chính xác tối đa.
• Xét nghiệm HIV: Xét nghiệm này phân tích kháng thể hoặc kháng nguyên virus HIV trong máu, không bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn nên bạn có thể ăn uống bình thường trước khi thực hiện.
• Xét nghiệm tìm ký sinh trùng, giun sán trong máu: Việc ăn uống không làm sai lệch kết quả nên không cần nhịn ăn trước khi tiến hành.
• Xét nghiệm tầm soát ung thư: Một số loại xét nghiệm máu tìm dấu ấn ung thư như AFP, CEA, CA-125, PSA… không yêu cầu bệnh nhân phải nhịn ăn. Tuy nhiên, nếu làm cùng với xét nghiệm sinh hóa, bạn vẫn nên hỏi bác sĩ về việc chuẩn bị trước.

Tại sao phải nhịn ăn trước khi thực hiện xét nghiệm máu?

Không ít người thắc mắc vì sao bác sĩ lại yêu cầu nhịn ăn trước khi lấy máu xét nghiệm. Lý do rất đơn giản nhưng cực kỳ quan trọng là ăn uống trước khi xét nghiệm có thể ảnh hưởng đến kết quả, khiến chỉ số đo được không phản ánh đúng tình trạng sức khỏe thực tế. Khi bạn tiêu thụ bất kỳ thực phẩm hoặc đồ uống nào (trừ nước lọc), cơ thể sẽ bắt đầu quá trình tiêu hóa, chuyển hóa dưỡng chất như đường, chất béo, protein và vitamin. Những chất này nhanh chóng đi vào máu, từ đó làm thay đổi các chỉ số sinh hóa quan trọng như đường huyết, lipid, men gan hay hormone. Nếu không nhịn ăn, có thể kết quả xét nghiệm sẽ bị sai lệch dẫn đến chẩn đoán sai hoặc không chính xác. Do đó, việc nhịn ăn trong khoảng thời gian từ 8 đến 12 tiếng trước khi lấy mẫu máu là cần thiết trong nhiều trường hợp. Tuy nhiên, thời gian nhịn ăn có thể tùy thuộc vào loại xét nghiệm được chỉ định.

Những xét nghiệm máu cần nhịn ăn để đảm bảo độ chính xác

Một số loại xét nghiệm có yêu cầu rõ ràng về việc nhịn ăn, vì chỉ cần một bữa ăn nhẹ cũng có thể khiến kết quả bị sai lệch. Dưới đây là những xét nghiệm mà bạn bắt buộc phải nhịn ăn:

• Xét nghiệm đường huyết: Nhằm xác định nồng độ đường trong máu, đặc biệt hữu ích trong việc tầm soát và chẩn đoán bệnh tiểu đường. Nếu bạn ăn trước khi xét nghiệm, lượng glucose trong máu sẽ tăng do thức ăn đã được chuyển hóa, dẫn đến kết quả không chính xác. Thông thường, người bệnh cần nhịn ăn từ 8 đến 10 tiếng trước khi làm xét nghiệm này.
• Xét nghiệm mỡ máu: Bao gồm các chỉ số như cholesterol toàn phần, triglyceride, HDL, LDL. Những thành phần mỡ này sẽ thay đổi sau khi bạn ăn, đặc biệt là thức ăn nhiều dầu mỡ hoặc đường. Để đánh giá chính xác tình trạng rối loạn mỡ máu, bạn cần nhịn ăn ít nhất 8 giờ, tốt nhất là 10 - 12 tiếng.
• Xét nghiệm sắt huyết thanh: Được sử dụng để đánh giá nồng độ sắt trong máu, từ đó giúp phát hiện tình trạng thiếu máu do thiếu sắt hoặc thừa sắt. Sắt từ thức ăn có thể được hấp thụ rất nhanh và làm tăng nồng độ trong máu trong thời gian ngắn. Vì vậy, cần nhịn ăn 4 - 6 giờ trước khi thực hiện xét nghiệm này.
• Xét nghiệm chức năng gan (đặc biệt là GGT): GGT là enzyme có trong gan và sẽ tăng nếu gan gặp vấn đề. Việc ăn uống, đặc biệt là tiêu thụ rượu bia hoặc thực phẩm giàu chất béo, có thể làm tăng chỉ số GGT tạm thời. Để tránh ảnh hưởng đến kết quả, bạn nên nhịn ăn ít nhất 8 tiếng, đồng thời tránh rượu bia trong 24 giờ trước khi lấy máu.

Những điều cần lưu ý trước khi thực hiện xét nghiệm máu

Dù xét nghiệm máu có cần nhịn ăn không, việc chuẩn bị trước khi lấy mẫu vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo kết quả chính xác và an toàn cho người bệnh. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng nên nắm rõ:

• Hạn chế đồ ăn cay, nhiều dầu mỡ và chất kích thích: Ngay cả khi không phải nhịn ăn, bạn cũng nên tránh dùng thực phẩm cay nóng, các chất kích thích như cà phê, thuốc lá, rượu bia trước khi lấy máu. Những yếu tố này có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, huyết áp và các chỉ số sinh hóa trong máu.
• Không nên ăn kẹo cao su: Mặc dù trông có vẻ vô hại, nhưng nhai kẹo cao su cũng có thể kích thích dạ dày tiết dịch tiêu hóa, làm thay đổi môi trường nội tại và ảnh hưởng đến một số kết quả xét nghiệm.
• Uống nước lọc: Nên duy trì uống nước lọc để cơ thể không bị mất nước. Điều này còn giúp quá trình lấy máu diễn ra dễ dàng hơn, đặc biệt đối với những người có mạch máu nhỏ hoặc huyết áp thấp.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu đang dùng thuốc: Một số loại thuốc có thể làm thay đổi chỉ số xét nghiệm như thuốc hạ huyết áp, thuốc nội tiết, thuốc giảm đau… Nếu đang sử dụng thuốc điều trị, hãy thông báo với bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể, tránh ngưng thuốc đột ngột hoặc dùng sai thời điểm.
• Phụ nữ mang thai cần được theo dõi kỹ lưỡng: Nếu bạn đang mang thai, nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi nhịn ăn để xét nghiệm, nhằm đảm bảo không ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ và bé. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể điều chỉnh thời gian nhịn ăn hoặc hẹn lịch xét nghiệm phù hợp hơn.
• Tránh tập thể dục hoặc vận động mạnh trước khi lấy máu: Hoạt động thể chất có thể làm tăng hoặc giảm một số chỉ số sinh học trong máu hoặc thậm chí cả đường huyết. Để đảm bảo kết quả ổn định, nên nghỉ ngơi và giữ nhịp sinh hoạt nhẹ nhàng trước khi đến xét nghiệm.
• Giữ tinh thần thoải mái, thư giãn cơ thể: Lo lắng, căng thẳng không chỉ khiến bạn khó chịu mà còn ảnh hưởng đến huyết áp và một số chỉ số sinh lý. Hãy để cơ thể ở trạng thái thư giãn nhất trước khi lấy máu.
• Thời điểm lý tưởng để xét nghiệm máu là vào buổi sáng: Đây là thời gian cơ thể cân bằng nhất sau một đêm nghỉ ngơi. Nếu cần nhịn ăn, việc lấy máu vào buổi sáng giúp tránh phải nhịn ăn kéo dài, giảm cảm giác mệt mỏi. Ngược lại, nếu xét nghiệm được thực hiện vào buổi chiều, bạn có thể phải nhịn ăn từ sáng đến trưa, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và độ ổn định của các chỉ số máu.

Việc xét nghiệm máu là một bước quan trọng giúp theo dõi và đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên, để kết quả phản ánh đúng thực tế, cần nắm rõ quy trình chuẩn bị trước khi thực hiện, đặc biệt là câu hỏi được nhiều người quan tâm là xét nghiệm máu có cần nhịn ăn không? Tùy vào từng loại xét nghiệm, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn nhịn ăn trong khoảng thời gian nhất định hoặc cho phép ăn uống bình thường. Do đó, bạn nên tham khảo kỹ hướng dẫn từ chuyên gia y tế trước khi lấy máu để tránh sai lệch kết quả không mong muốn.