Xét nghiệm ký sinh trùng bao lâu có kết quả? Những điều cần biết

Xét nghiệm ký sinh trùng là một phần quan trọng của việc chẩn đoán và chăm sóc sức khỏe, nhất là khi bạn có các dấu hiệu nghi ngờ nhiễm ký sinh trùng hoặc sống trong vùng có nguy cơ cao. Việc biết thời gian trả kết quả sẽ giúp bạn lên kế hoạch tốt hơn và giảm lo lắng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu thời gian trả kết quả xét nghiệm ký sinh trùng, đồng thời cung cấp thông tin chi tiết về các loại xét nghiệm và yếu tố ảnh hưởng.

Xét nghiệm ký sinh trùng bao lâu có kết quả?

Thời gian trả kết quả phụ thuộc vào loại xét nghiệm, mức độ phức tạp và năng lực của phòng xét nghiệm. Với các xét nghiệm đơn giản như soi phân trực tiếp hoặc xét nghiệm máu thông thường, kết quả thường có trong ngày hoặc trong vòng 24 giờ. Nếu thực hiện tại cơ sở y tế có thiết bị hiện đại, kết quả thậm chí có thể có sau vài giờ. Tuy nhiên, với các xét nghiệm chuyên sâu hoặc phức tạp hơn, thời gian trả kết quả có thể kéo dài thêm.

Các loại xét nghiệm ký sinh trùng và thời gian tương ứng

Để hiểu rõ hơn, bạn nên biết một số phương pháp xét nghiệm ký sinh trùng phổ biến và khoảng thời gian thường thấy. Mỗi loại xét nghiệm có mục đích khác nhau, từ phát hiện nhanh ký sinh trùng đường ruột đến xác định chính xác loài ký sinh trùng trong máu hoặc mô.

Xét nghiệm phân tìm trứng/ấu trùng

Xét nghiệm phân (soi phân trực tiếp hoặc soi tập trung) là phương pháp phổ biến nhất dùng để phát hiện các ký sinh trùng đường ruột như giun đũa, giun kim, giun móc, sán lá hoặc sán dây.

• Ý nghĩa: Giúp xác định có trứng hoặc ấu trùng ký sinh trùng trong phân, từ đó chẩn đoán nhiễm ký sinh trùng đường tiêu hóa.

• Thời gian trả kết quả: Thông thường trong ngày hoặc trong vòng 24 giờ. Một số cơ sở xét nghiệm có thể trả nhanh hơn nếu xử lý ngay sau khi lấy mẫu.

Xét nghiệm máu (kháng thể, kháng nguyên, phết máu)

Xét nghiệm máu nhằm tìm kháng thể/kháng nguyên của ký sinh trùng hoặc phết máu để tìm ký sinh trùng trong máu (như sốt rét, Toxoplasma). Phương pháp này được sử dụng để phát hiện ký sinh trùng trong máu hoặc phản ứng miễn dịch của cơ thể với ký sinh trùng.

Ý nghĩa: 

• Phết máu ngoại biên: Dùng để tìm trực tiếp ký sinh trùng trong máu (như Plasmodium gây sốt rét).
• Xét nghiệm huyết thanh học (ELISA, IFA): Phát hiện kháng thể hoặc kháng nguyên của các ký sinh trùng như Toxoplasma gondii, Strongyloides stercoralis, Gnathostoma spinigerum,…

Thời gian trả kết quả:

• Phết máu hoặc test nhanh (RDT): Có thể có kết quả trong vài chục phút đến vài giờ.
• Xét nghiệm ELISA hoặc IFA: Thường có kết quả trong vòng 1 ngày làm việc.
• Xét nghiệm PCR máu: Có kết quả sau 1 - 3 ngày, tùy vào quy trình phân tích gen.

Xét nghiệm chuyên sâu/nuôi cấy/ADN

Khi nghi ngờ ký sinh trùng ít gặp, ẩn sâu hoặc cần xác định loại chính xác (như ký sinh trùng trong mô, nang sán), bác sĩ có thể yêu cầu nuôi cấy, xét nghiệm ADN hoặc sinh thiết.

Ý nghĩa: Giúp nhận diện loài ký sinh trùng bằng các kỹ thuật chuyên sâu như nuôi cấy, sinh thiết mô hoặc phân tích gen (PCR). Đây là các xét nghiệm có độ chính xác cao, hỗ trợ chẩn đoán các trường hợp khó hoặc hiếm.

Thời gian trả kết quả:

• Xét nghiệm PCR hoặc phân tích ADN: Khoảng 2 - 3 ngày.
• Nuôi cấy ký sinh trùng hoặc mô bệnh học: Có thể cần 3 - 5 ngày hoặc lâu hơn, tùy quy trình của từng phòng xét nghiệm.

Yếu tố ảnh hưởng tới thời gian trả kết quả xét nghiệm ký sinh trùng

Việc xác định chính xác thời gian trả kết quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Dưới đây là các yếu tố bạn nên biết để dự đoán tốt hơn:

Phương pháp xét nghiệm

Thời gian trả kết quả nhanh hay chậm chủ yếu bị chi phối bởi kỹ thuật và phương pháp xét nghiệm mà cơ sở y tế sử dụng.

• Phương pháp đơn giản, nhanh (soi kính, ELISA cơ bản): Thời gian trả kết quả nhanh, thường dưới 24 giờ.
• Phương pháp phức tạp, yêu cầu nuôi cấy hoặc phân tích chuyên sâu (PCR, nuôi cấy môi trường): Thời gian lâu hơn, từ 1 - 3 ngày hoặc hơn.

Thời điểm lấy mẫu và xử lý mẫu

Khâu lấy và xử lý mẫu là bước đầu tiên nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ và độ chính xác của quá trình xét nghiệm.

• Mẫu được lấy đúng cách và thời gian phù hợp (ví dụ lấy máu khi có sốt nếu nghi ngờ sốt rét) ảnh hưởng tới độ chính xác và tốc độ xử lý.
• Mẫu đưa vào máy muộn, hoặc có vấn đề trong vận chuyển (hỏng mẫu, ô nhiễm) nên kết quả có thể chậm 12 - 24 giờ.

Trang thiết bị và cơ sở xét nghiệm

Các cơ sở y tế có trang thiết bị hiện đại và hệ thống xét nghiệm tự động thường trả kết quả nhanh, nhiều trường hợp trong ngày. Ngược lại, phòng xét nghiệm nhỏ hoặc xử lý thủ công có thể mất thêm 1 - 2 ngày. Trình độ kỹ thuật viên và quy trình kiểm soát chất lượng cũng ảnh hưởng đến tốc độ và độ chính xác của kết quả.

Khối lượng xét nghiệm và lịch làm việc của phòng xét nghiệm

Nếu cơ sở có nhiều mẫu hoặc xử lý trong thời gian cao điểm (sáng thứ Hai, sau dịp lễ), kết quả có thể chậm hơn. Một số phòng lab khẳng định rằng thời gian “trong vòng 24 giờ” có thể kéo dài đến 36 - 48 giờ khi khối lượng lớn hoặc thiếu nhân sự.

Khi nào bạn nên thực hiện xét nghiệm ký sinh trùng?

Việc biết khi nào cần xét nghiệm cũng rất quan trọng để tránh để bệnh tiến triển nặng. Dưới đây là các trường hợp nên cân nhắc:

Khám sức khỏe định kỳ

Chủ động kiểm tra sức khỏe giúp phát hiện sớm tình trạng nhiễm ký sinh trùng và điều trị kịp thời, tránh biến chứng.

• Tầm soát ký sinh trùng định kỳ 6 - 12 tháng/lần, đặc biệt với trẻ em, người cao tuổi, người suy giảm miễn dịch.
• Trước khi mang thai hoặc sau khi đi du lịch vùng dịch tễ.

Có triệu chứng nghi ngờ nhiễm ký sinh trùng

Khi cơ thể xuất hiện một số dấu hiệu bất thường dưới đây, bạn nên nghĩ đến khả năng bị nhiễm ký sinh trùng và chủ động kiểm tra sớm.

• Ngứa ngoài da, nổi mề đay không rõ nguyên nhân.
• Rối loạn tiêu hóa như táo bón xen kẽ tiêu chảy, đầy bụng, chán ăn.
• Mất ngủ về đêm, nghiến răng (đặc biệt ở trẻ em).
• Chậm lớn, thiếu máu, mệt mỏi kéo dài.

Sống hoặc làm việc ở vùng có nguy cơ cao

Môi trường sống và thói quen sinh hoạt cũng là yếu tố quan trọng quyết định khả năng nhiễm ký sinh trùng.

• Khu vực vệ sinh kém, nguồn nước ô nhiễm.
• Thường xuyên ăn thực phẩm sống (tiết canh, gỏi cá, rau sống).
• Tiếp xúc với động vật (chó, mèo, gia súc).

Về câu hỏi “xét nghiệm ký sinh trùng bao lâu có kết quả?”, câu trả lời là thường trong vài giờ hoặc trong ngày nếu xét nghiệm đơn giản như phân hoặc máu ở cơ sở hiện đại, đối với xét nghiệm chuyên sâu thì có thể cần 2 - 3 ngày hoặc hơn. Thời gian chính xác phụ thuộc vào phương pháp xét nghiệm, trang thiết bị, cách xử lý mẫu và khối lượng công việc của phòng lab.