Virus Zika là gì? Gây ra những bệnh nào và lây như thế nào?

Trong những năm gần đây, virus Zika nhận được quan tâm rất lớn do liên quan tới các dị tật nghiêm trọng như đầu nhỏ (microcephaly) và viêm đa rễ - thần kinh (Guillain‑Barré syndrome). Hiểu rõ về virus Zika là cần thiết để bảo vệ chính mình và cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ mang thai. Hãy cùng khám phá để tự trang bị kiến thức y tế chính xác và hữu ích.

Virus Zika là gì?

Virus Zika là một flavivirus thuộc họ Flaviviridae với cấu trúc RNA đơn sợi, lần đầu tiên được phát hiện tại rừng Zika, Uganda năm 1947. Virus này có kích thước nhỏ, có vỏ bọc lipid bao ngoài, giúp nó dễ dàng xâm nhập vào tế bào người thông qua màng tế bào và thường gây bệnh ở các vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới như Tây Thái Bình Dương và Mỹ Latinh.

Đặc điểm sinh học của virus Zika cho thấy nó dễ dàng lây lan trong môi trường ấm áp và ẩm ướt, tạo điều kiện cho các loài muỗi Aedes truyền bệnh phát triển mạnh.

Virus Zika gây bệnh gì?

Virus Zika gây bệnh gì? Câu hỏi này rất quan trọng, bởi loại virus này có thể tạo ra các triệu chứng nhẹ nhưng cũng gây ra những hậu quả nghiêm trọng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người bệnh.

Phần lớn người nhiễm virus Zika có thể chỉ gặp các triệu chứng nhẹ như sốt thấp, phát ban, đau cơ, đau khớp và viêm kết mạc. Triệu chứng này thường kéo dài từ 2 đến 7 ngày và không quá nặng, nhiều người còn có thể không biểu hiện triệu chứng nào.

Tuy nhiên, virus Zika đặc biệt nguy hiểm ở khả năng gây ra các biến chứng nghiêm trọng như:

• Microcephaly: Dị tật bẩm sinh khiến trẻ sinh ra có kích thước đầu nhỏ hơn bình thường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển não bộ và trí tuệ. Theo thống kê, khoảng 1% trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm virus Zika trong tam cá nguyệt đầu tiên có nguy cơ bị dị tật đầu nhỏ (microcephaly), tuy nhiên nguy cơ có thể thay đổi tùy vào giai đoạn thai kỳ và mức độ phơi nhiễm.
• Guillain‑Barré syndrome (GBS): Đây là bệnh lý thần kinh tự miễn hiếm gặp, gây yếu liệt cơ, có thể dẫn đến liệt tạm thời hoặc lâu dài. Số trường hợp mắc GBS tăng lên rõ rệt trong các đợt dịch Zika, làm dấy lên lo ngại về ảnh hưởng lâu dài của virus đối với hệ thần kinh.

Virus Zika lây qua đường nào?

Virus Zika lây qua đường nào? Hiểu đúng về các con đường lây truyền là nền tảng để phòng tránh hiệu quả.

Theo các chuyên gia, có bốn con đường chính virus Zika truyền bệnh như sau:

• Qua muỗi Aedes aegypti: Đây là con đường chính và phổ biến nhất. Muỗi Aedes khi đốt người nhiễm virus sẽ truyền bệnh sang người khác, đặc biệt trong môi trường nhiệt đới ẩm ướt là nơi muỗi sinh sản và hoạt động mạnh.
• Truyền từ mẹ sang con: Virus có thể vượt qua hàng rào nhau thai và ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi, gây ra những dị tật bẩm sinh nghiêm trọng như microcephaly...
• Qua đường tình dục: Virus tồn tại trong tinh dịch có thể kéo dài đến 6 tháng sau khi người đàn ông bị nhiễm. Virus Zika có thể lây truyền qua quan hệ tình dục ngay cả khi người mang virus không có triệu chứng.
• Truyền qua máu hoặc thủ thuật y tế: Mặc dù ít gặp hơn, tuy nhiên việc truyền máu hoặc các thủ thuật phẫu thuật cũng có thể là một con đường lây lan virus Zika.

Phòng tránh virus Zika hiệu quả để bảo vệ sức khỏe

Để ngăn chặn sự lây lan của virus Zika và bảo vệ sức khỏe cá nhân cùng cộng đồng, việc áp dụng các biện pháp phòng tránh phù hợp và hiệu quả là điều thiết yếu. Dưới đây là những chiến lược quan trọng bạn nên thực hiện:

Phòng muỗi truyền bệnh

Muỗi Aedes là con đường truyền virus Zika chính, do đó kiểm soát muỗi và tránh bị muỗi đốt là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Để làm được điều này, bạn nên sử dụng các loại thuốc xua muỗi có thành phần an toàn như DEET hoặc picaridin. 

Ngoài ra, việc mặc quần áo dài tay, áo dài chân và sử dụng màn chống muỗi, đặc biệt khi ngủ, sẽ giúp giảm nguy cơ bị muỗi đốt đáng kể. Đồng thời, hãy chủ động loại bỏ các dụng cụ chứa nước đọng (nơi muỗi đẻ trứng) và thực hiện các biện pháp diệt lăng quăng như phun hóa chất diệt muỗi định kỳ để giảm số lượng muỗi trong khu vực sống.

Phòng lây truyền qua đường tình dục

Do virus Zika có thể tồn tại lâu trong tinh dịch, lây truyền qua đường tình dục là một trong những con đường tiềm ẩn khó kiểm soát. Việc sử dụng bao cao su đúng cách và kiêng quan hệ ít nhất 6 tháng nếu một trong hai người từng nhiễm virus sẽ làm giảm nguy cơ truyền bệnh cho bạn tình. Đây là biện pháp rất cần thiết, đặc biệt đối với các cặp đôi đang có kế hoạch mang thai hoặc phụ nữ mang thai nhằm bảo vệ sức khỏe thai kỳ.

Chú ý đặc biệt với phụ nữ mang thai

Phụ nữ mang thai cần đặc biệt lưu ý vì virus Zika có thể gây ra những dị tật nghiêm trọng cho thai nhi. Do đó, mẹ bầu tốt nhất là tránh đi tới các vùng có dịch Zika. Nếu bắt buộc phải di chuyển, thai phụ nên tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng tránh muỗi và xét nghiệm khi có nguy cơ nhiễm. Khám thai định kỳ giúp phát hiện sớm những bất thường và có biện pháp can thiệp kịp thời. 

Virus Zika là một mối đe dọa tiềm ẩn với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là ở phụ nữ mang thai, do khả năng gây dị tật nặng như microcephaly và các bệnh thần kinh. Hiểu rõ định nghĩa, con đường lây truyền và triệu chứng giúp dễ dàng phòng chống hiệu quả. Người dân cần chủ động thực hiện biện pháp bảo vệ cá nhân, hạn chế tiếp xúc muỗi, sử dụng biện pháp an toàn tình dục và tuân thủ hướng dẫn y tế để giảm thiểu rủi ro. Hy vọng với những thông tin được chia sẻ trong bài viết đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về virus Zika và cách phòng tránh hiệu quả để bảo vệ sức khỏe của bản thân cũng như cả cộng đồng.