Viêm phổi Pneumocystis jirovecii là gì? Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Viêm phổi do Pneumocystis jirovecii là một bệnh nhiễm trùng cơ hội phổ biến ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, đặc biệt là bệnh nhân nhiễm HIV. Bệnh do một loại nấm tên là Pneumocystis jirovecii gây ra và lây truyền chủ yếu qua đường không khí từ người này sang người khác.

Khi bạn có hệ miễn dịch bình thường, nhiễm Pneumocystis thường không gây triệu chứng và có thể tồn tại trong phổi mà không gây hại. Tuy nhiên, nếu hệ miễn dịch của bạn bị suy yếu, như nhiễm HIV, nấm có thể gây viêm phổi nghiêm trọng và có thể dẫn đến các triệu chứng như ho khan, khó thở và sốt. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm phổi do Pneumocystis jirovecii có thể gây suy hô hấp và là nguyên nhân gây tử vong.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm phổi Pneumocystis jirovecii

Viêm phổi do Pneumocystis jirovecii là một bệnh nhiễm trùng có thể khó nhận diện vì các triệu chứng của bệnh thường không rõ ràng hoặc dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Điều này đặc biệt đúng đối với bệnh nhân nhiễm HIV, nơi bệnh tiến triển chậm và các triệu chứng có thể xuất hiện muộn, thường là sau vài tuần kể từ khi bắt đầu nhiễm bệnh.

Các triệu chứng của viêm phổi do Pneumocystis jirovecii thường khá mơ hồ và không đặc hiệu. Ở những người bệnh nhiễm HIV, bệnh thường tiến triển theo dạng bán cấp, tức là các triệu chứng sẽ phát triển dần dần và có thể không được phát hiện ngay lập tức. Tuy nhiên, khi bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, các triệu chứng có thể bao gồm:

• Khó thở khi gắng sức: Đây là một triệu chứng đặc trưng và có thể trở nên nghiêm trọng dần theo thời gian, ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày của người bệnh.
• Sốt: Sốt có thể dao động từ mức độ nhẹ đến nghiêm trọng, thường xuất hiện cùng với các triệu chứng khác.
• Ho khan: Một triệu chứng phổ biến khác là ho không có đờm, khô và có thể làm cho người bệnh cảm thấy mệt mỏi.
• Cảm giác khó chịu ở ngực: Cảm giác đau hoặc nặng nề ở vùng ngực có thể xuất hiện do viêm và tổn thương phổi.
• Sụt cân: Bạn có thể bị sụt cân nhanh chóng do cơ thể phải đối phó với nhiễm trùng và thiếu oxy.
• Ớn lạnh: Cảm giác rét run, thường đi kèm với sốt, có thể là một dấu hiệu cho thấy cơ thể đang phản ứng với nhiễm trùng.
• Ho ra máu (hiếm gặp): Mặc dù không phải lúc nào cũng xảy ra, nhưng trong những trường hợp nghiêm trọng, bạn có thể gặp phải tình trạng ho ra máu.

Ở những bệnh nhân không nhiễm HIV, các triệu chứng của viêm phổi do Pneumocystis jirovecii có thể xuất hiện nhanh hơn và nặng nề hơn. Bệnh có thể dẫn đến các vấn đề hô hấp nghiêm trọng như suy hô hấp hoặc suy tim, gây nguy hiểm cho tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm phổi Pneumocystis jirovecii

Các biến chứng liên quan đến bệnh viêm phổi do Pneumocystis jirovecii có thể rất nghiêm trọng và làm tăng mức độ nguy hiểm của bệnh, đặc biệt là khi không được điều trị kịp thời hoặc không được quản lý hiệu quả.

• Bệnh hạch bạch huyết: Mặc dù không phải là biến chứng phổ biến, nhưng nhiễm trùng do Pneumocystis jirovecii có thể dẫn đến sự tham gia của hệ thống hạch bạch huyết, gây ra tình trạng hạch bạch huyết sưng to.
• Sự liên quan của tủy xương dẫn đến giảm toàn thể huyết cầu: Pneumocystis jirovecii không chỉ gây nhiễm trùng phổi mà còn có thể tác động đến tủy xương, làm giảm sản xuất các tế bào máu, bao gồm hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu.
• Sự tham gia của đường tiêu hóa và tuyến giáp: Trong một số trường hợp, nhiễm trùng do Pneumocystis jirovecii có thể lan rộng và ảnh hưởng đến các cơ quan ngoài phổi, bao gồm cả đường tiêu hóa và tuyến giáp. Các vấn đề liên quan đến đường tiêu hóa có thể bao gồm tiêu chảy hoặc đau bụng, trong khi tuyến giáp có thể bị ảnh hưởng, gây ra sự thay đổi trong chức năng nội tiết và dẫn đến các vấn đề như suy giáp.
• Hội chứng suy giảm hô hấp cấp tính (ARDS): Một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của viêm phổi do Pneumocystis jirovecii là hội chứng suy giảm hô hấp cấp tính (ARDS). Đây là tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng trong phổi, dẫn đến việc khó khăn trong việc cung cấp oxy cho cơ thể.
• Suy hô hấp: Suy hô hấp là một biến chứng nghiêm trọng khác có thể xảy ra trong quá trình nhiễm trùng phổi do Pneumocystis jirovecii. Khi phổi không thể cung cấp đủ oxy cho cơ thể hoặc loại bỏ đủ carbon dioxide, bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng khó thở, mệt mỏi, và trong những trường hợp nặng, có thể dẫn đến suy chức năng tim và phổi.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn có hệ miễn dịch suy yếu do AIDS, ung thư, ghép tạng hoặc sử dụng corticosteroid, hãy liên hệ với bác sĩ nếu bạn có:

• Ho;
• Sốt;
• Khó thở.

Nguyên nhân gây bệnh viêm phổi do Pneumocystis jirovecii chủ yếu là sự nhiễm nấm Pneumocystis jirovecii. Nấm này sống trong môi trường và có thể lây truyền từ người này sang người khác qua đường không khí, chủ yếu ảnh hưởng đến những người có hệ miễn dịch suy yếu.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh viêm phổi Pneumocystis jirovecii?

• Người bệnh mắc các bệnh ung thư hoặc có các bệnh lý làm suy yếu hệ miễn dịch.
• Người có số lượng tế bào CD4 thấp trong HIV/AIDS.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm phổi Pneumocystis jirovecii

• Hệ miễn dịch suy yếu (do HIV/AIDS, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, ghép tạng, hoặc bệnh lý miễn dịch khác).
• Sử dụng thuốc ức chế miễn dịch (Ví dụ: Thuốc điều trị bệnh tự miễn như lupus, viêm khớp dạng thấp).

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán viêm phổi Pneumocystis jirovecii

Chẩn đoán viêm phổi do Pneumocystis jirovecii thường dựa trên sự kết hợp của triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm vi sinh, và hình ảnh học. Bác sĩ sẽ khai thác tiền sử bệnh như HIV/AIDS, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch hoặc các bệnh lý gây suy giảm miễn dịch và các triệu chứng thường gặp bao gồm khó thở khi gắng sức, sốt, ho khan, sụt cân, ớn lạnh và đau ngực.

Các xét nghiệm có thể bao gồm:

• Khí máu động mạch và tĩnh mạch: Được thực hiện nếu bạn có tình trạng thiếu oxy và các dấu hiệu suy hô hấp để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh.
• Nội soi phế quản có rửa phế quản-phế nang.
• Sinh thiết phổi.
• X-quang ngực: Cho thấy thâm nhiễm kẽ quanh rốn phổi hai bên lan tỏa.
• Xét nghiệm đàm tìm nấm gây bệnh.
• Công thức máu toàn bộ.
• Định lượng Beta-1,3 glucan trong máu hoặc dịch rửa phế quản.

Phương pháp điều trị viêm phổi Pneumocystis jirovecii hiệu quả

Mặc dù bệnh là viêm phổi do nấm, nhưng viêm phổi Pneumocystis jirovecii không đáp ứng với điều trị bằng thuốc kháng nấm. Các loại thuốc điều trị thường bao gồm:

• Trimethoprim-sulfamethoxazole (TMP-SMX): Đây là thuốc điều trị hàng đầu, có thể được sử dụng bằng đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.
• Atovaquone: Thuốc này có thể là sự lựa chọn thay thế khi bệnh nhân không thể dùng TMP-SMX do tác dụng phụ hoặc dị ứng.
• Pentamidine: Đây là một lựa chọn khác, đặc biệt khi TMP-SMX không được sử dụng hoặc bệnh nhân có thể không dung nạp thuốc.
• Clindamycin kết hợp với Primaquine: Đây là phương pháp điều trị thay thế cho các bệnh nhân không thể dùng TMP-SMX và không thể sử dụng Pentamidine.
• Corticosteroid: Bệnh nhân bị viêm phổi Pneumocystis jirovecii có mức độ suy hô hấp nặng, đặc biệt là những người có huyết áp oxy thấp, có thể được chỉ định điều trị bằng corticosteroid. Thuốc này giúp giảm viêm phổi và cải thiện chức năng hô hấp, đồng thời giảm tỷ lệ tử vong.

Đối với các người bệnh có HIV, việc điều trị ARV (thuốc kháng virus) kết hợp với điều trị viêm phổi Pneumocystis jirovecii có thể giúp cải thiện tình trạng miễn dịch, ngăn ngừa tái phát bệnh.

Ngoài ra, điều trị triệu chứng cũng rất quan trọng, bao gồm sử dụng thuốc giảm sốt, thuốc giảm đau và hỗ trợ hô hấp, nếu cần thiết.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của viêm phổi Pneumocystis jirovecii

Chế độ sinh hoạt:

• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe, đặc biệt là chức năng hô hấp.
• Nghỉ ngơi để cơ thể có thời gian phục hồi và giảm bớt căng thẳng cho hệ miễn dịch.
• Giữ cho không gian sống xung quanh bạn luôn sạch sẽ và thoáng khí.
• Tập thở sâu sẽ giúp tăng cường chức năng phổi, đặc biệt là khi bạn cảm thấy khó thở.
• Tránh khói thuốc lá, bụi, và các chất gây kích ứng khác.

Chế độ dinh dưỡng:

• Cung cấp đủ các nhóm thực phẩm thiết yếu, bao gồm protein, vitamin và khoáng chất (đặc biệt là vitamin C, vitamin D và kẽm) để tăng cường hệ miễn dịch.
• Cung cấp đủ lượng nước cho cơ thể, đặc biệt khi có sốt hoặc tiêu chảy.

Phương pháp phòng ngừa viêm phổi Pneumocystis jirovecii hiệu quả

Không có vắc xin nào để ngăn ngừa viêm phổi do Pneumocystis jirovecii. Phòng ngừa bệnh rất quan trọng, đặc biệt nếu bạn có hệ miễn dịch yếu.

• Dự phòng bằng thuốc nếu bạn có nguy cơ cao mắc bệnh.
• Điều trị và kiểm soát tốt các bệnh lý như ung thư, bệnh tự miễn, và các bệnh lý suy giảm miễn dịch.
• Tránh tiếp xúc với người bị nhiễm trùng đường hô hấp.
• Đảm bảo vệ sinh cá nhân tốt như rửa tay thường xuyên.
• Bỏ thuốc lá được khuyến cáo mạnh mẽ ở những bệnh nhân nhiễm HIV.