Ung thư xương ở trẻ em: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Ung thư xương ở trẻ thường xuất hiện trong giai đoạn phát triển mạnh của xương khi tốc độ tăng trưởng nhanh có thể làm tăng nguy cơ đột biến tế bào. Bệnh phổ biến nhất ở nhóm tuổi 10 - 20 và thường ảnh hưởng đến các vị trí như chi dưới cột sống hoặc xương chậu. Biểu hiện bệnh bao gồm đau xương sưng hạn chế vận động và nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không phát hiện kịp thời. Việc hiểu rõ dấu hiệu, nguyên nhân và phương pháp điều trị sẽ giúp phụ huynh hỗ trợ trẻ đúng hướng, đồng thời cải thiện cơ hội phục hồi và chất lượng sống.

Ung thư xương ở trẻ em là gì?

Để hiểu rõ bệnh lý này cần xem xét bản chất của các khối u ác tính hình thành từ mô xương và sự khác nhau giữa các dạng nguyên phát và thứ phát. Bệnh có thể xuất hiện ở nhiều nhóm tuổi nhưng thường tập trung trong giai đoạn trẻ lớn nhanh khi xương dài phát triển mạnh. Cụ thể:

Ung thư xương nguyên phát

Đây là nhóm bệnh khởi phát trực tiếp từ tế bào tạo xương hoặc mô liên kết bên trong xương. Nhóm này có một số đặc điểm quan trọng sau:

• Ung thư nguyên phát không phải là di căn từ cơ quan khác mà bắt đầu trong chính mô xương.
• Hai dạng phổ biến nhất gồm: Osteosarcoma thường gặp ở đầu gối hoặc chi dưới và Sarcoma Ewing có thể hình thành ở xương dài xương chậu hoặc cột sống. Cả hai dạng đều tiến triển nhanh, nếu không được điều trị sớm và có thể gây ảnh hưởng đến chức năng vận động của trẻ.

Ung thư xương thứ phát

Ở dạng này, khối u hình thành do tế bào ung thư từ cơ quan khác lan đến xương. Mặc dù ít gặp ở trẻ em nhưng bệnh tiến triển phức tạp và có tiên lượng xấu hơn do ung thư đã lan rộng. Các cơ quan có thể gây di căn xương gồm thận hoặc hệ tạo máu. Khi đã lan đến xương trẻ thường có triệu chứng đau dữ dội kèm nguy cơ gãy xương bệnh lý cao hơn.

Triệu chứng ung thư xương ở trẻ 

Khi bệnh tiến triển trẻ thường xuất hiện nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau. Nhận biết sớm giúp phụ huynh đưa trẻ đi khám kịp thời và tránh biến chứng.

Triệu chứng điển hình

Để hiểu rõ những dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý một số biểu hiện sau:

• Trẻ thường đau xương dai dẳng ban đầu âm ỉ nhưng tăng dần về đêm hoặc khi chạy nhảy.
• Sưng hoặc biến dạng xương khiến trẻ khó cầm nắm hoặc di chuyển.
• Khi khối u chèn ép dây thần kinh trẻ có thể tê bì hoặc yếu chi.
• Các biểu hiện toàn thân như sốt, mệt mỏi và sụt cân cũng thường xuất hiện khi bệnh tiến triển.

Biến chứng nguy hiểm

Nếu không điều trị sớm bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng như:

• Gãy xương bệnh lý khi xương trở nên yếu và dễ gãy dù chỉ tác động nhẹ.
• Bệnh tiến triển xa có thể gây di căn phổi gan hoặc xương khác.
• Trẻ có thể bị thiếu máu hoặc suy dinh dưỡng khi bệnh kéo dài làm giảm khả năng hấp thu và ảnh hưởng đến phát triển thể chất.

Nguyên nhân ung thư xương ở trẻ

Nguyên nhân chính xác của bệnh vẫn chưa được xác định hoàn toàn nhưng có nhiều yếu tố liên quan giúp giải thích cơ chế hình thành khối u. Cụ thể:

Nguyên nhân chính

Bệnh có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân sinh học khác nhau như:

• Yếu tố di truyền: Đóng vai trò quan trọng như đột biến gen TP53 liên quan đến hội chứng Li-Fraumeni hay retinoblastoma di truyền có nguy cơ cao hơn với Osteosarcoma.
• Rối loạn phát triển xương: Xảy ra trong giai đoạn trẻ lớn nhanh cũng là yếu tố thuận lợi. Tác động môi trường như tiếp xúc với bức xạ ion hóa hoặc tiền sử xạ trị vùng xương có thể tăng nguy cơ đột biến tế bào.

Yếu tố nguy cơ

Ngoài nguyên nhân cơ bản phụ huynh cần chú ý các yếu tố làm tăng rủi ro như:

• Nam giới có khả năng mắc bệnh cao hơn nữ.
• Nhóm tuổi 10 - 20 đặc biệt trong giai đoạn dậy thì có tốc độ phát triển xương nhanh.
• Trẻ mắc các bệnh lý xương hiếm gặp như Paget hoặc hội chứng di truyền về xương cũng nằm trong nhóm dễ mắc bệnh hơn.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị ung thư xương ở trẻ

Để xác định chính xác bệnh, bác sĩ thường kết hợp nhiều kỹ thuật chẩn đoán từ khám lâm sàng đến xét nghiệm chuyên sâu trước khi xây dựng phác đồ điều trị phù hợp cho từng trẻ.

Chẩn đoán

Các bước chẩn đoán gồm nhiều kỹ thuật quan trọng như:

• Khám lâm sàng: Nhằm đánh giá mức độ sưng biến dạng xương và khả năng vận động.
• X-quang, MRI hoặc CT: Giúp quan sát kích thước vị trí và mức độ lan rộng của khối u. PET-CT có thể được dùng để đánh giá di căn.
• Sinh thiết: Là bước bắt buộc để xác định loại ung thư trước khi điều trị. 

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định xét nghiệm máu để đánh giá chức năng gan thận và tình trạng toàn thân.

Điều trị

Tùy vào loại ung thư mức độ lan rộng và sức khỏe của trẻ bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp sau:

• Phẫu thuật: Được thực hiện nhằm cắt bỏ khối u và bảo tồn chi tối đa.
• Hóa trị: Được dùng trước hoặc sau phẫu thuật để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại.
• Xạ trị: Thường hữu ích trong Sarcoma Ewing hoặc khi phẫu thuật khó thực hiện. 

Ngoài ra, điều trị hỗ trợ như giảm đau dinh dưỡng hoặc vật lý trị liệu giúp trẻ duy trì vận động và cải thiện thể trạng.

Chăm sóc và nâng cao chất lượng sống cho trẻ

Chăm sóc toàn diện có vai trò lớn trong việc hỗ trợ trẻ vượt qua điều trị. Phụ huynh cần lưu ý các nguyên tắc dinh dưỡng vận động và tâm lý sau đây:

Dinh dưỡng hợp lý

Để đảm bảo cơ thể trẻ có đủ năng lượng cần áp dụng chế độ ăn sau:

• Ưu tiên thực phẩm giàu protein từ thịt cá trứng hoặc sữa để hỗ trợ cơ bắp.
• Bổ sung rau củ và trái cây chứa nhiều vitamin và khoáng chất, giúp tăng cường miễn dịch.
• Chia bữa nhỏ để trẻ dễ hấp thu và giảm đầy bụng. 

Theo chuyên gia, chế độ dinh dưỡng hợp lý góp phần quan trọng trong phục hồi sau điều trị.

Hỗ trợ vận động

Mặc dù trẻ có thể mệt mỏi nhưng vận động nhẹ mang lại nhiều lợi ích. Theo chuyên gia, các bài tập co duỗi nhẹ giúp duy trì chức năng chi và giảm cứng khớp. Do đó, khi cần phụ huynh có thể hỗ trợ trẻ sử dụng nẹp hoặc xe lăn để di chuyển an toàn. 

Vật lý trị liệu giúp cải thiện khả năng vận động và hỗ trợ trẻ tự tin hơn trong sinh hoạt hằng ngày.

Chăm sóc tâm lý

Tinh thần ổn định giúp trẻ hợp tác tốt hơn với điều trị. Do đó, cha mẹ nên:

• Thường xuyên trò chuyện động viên và tạo môi trường vui vẻ để trẻ giảm căng thẳng.
• Cho trẻ tham gia các hoạt động nhẹ như đọc sách, vẽ tranh hoặc chơi trò chơi phù hợp sẽ giúp hạn chế cảm giác lo âu.
• Tham khảo chuyên gia tâm lý khi trẻ có dấu hiệu căng thẳng nghiêm trọng là giải pháp cần thiết.

Ung thư xương ở trẻ em là bệnh lý ác tính nguy hiểm nhưng có thể điều trị hiệu quả khi phát hiện sớm và áp dụng phác đồ phù hợp. Việc hiểu rõ triệu chứng nguyên nhân phương pháp chẩn đoán điều trị và chăm sóc toàn diện sẽ giúp phụ huynh đồng hành cùng trẻ tốt hơn. Nhận biết sớm các dấu hiệu và đưa trẻ thăm khám đúng thời điểm có thể nâng cao cơ hội phục hồi giảm biến chứng và duy trì chất lượng sống. Sự hỗ trợ tinh thần từ gia đình đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị.