Trẻ bị sưng mắt: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử trí hiệu quả?

Mắt là bộ phận quan trọng giúp trẻ tiếp thu tri thức và khám phá thế giới. Sưng mắt không chỉ ảnh hưởng đến thị lực, mà còn có thể là biểu hiện của các vấn đề sức khỏe cần can thiệp. Việc hiểu rõ nguyên nhân và cách xử trí sớm giúp ngăn ngừa biến chứng và bảo vệ đôi mắt non nớt của trẻ.

Trẻ bị sưng mắt là gì?

Sưng mắt ở trẻ là hiện tượng phù nề quanh vùng mắt, có thể xuất hiện ở mí trên, mí dưới hoặc cả hai. Tình trạng này thường khiến mắt trẻ trông sưng húp, gây khó chịu và đôi khi ảnh hưởng đến khả năng nhìn.

Triệu chứng đi kèm

• Đỏ mắt, ngứa hoặc cảm giác nóng rát.
• Chảy nước mắt, cảm giác đau nhói hoặc khó chịu khi chớp mắt.
• Một số trường hợp có thể kèm theo mủ, dính mắt hoặc sưng lan ra vùng xung quanh.

Phân biệt sưng mắt sinh lý và bệnh lý

• Sưng mắt sinh lý: Thường xuất hiện sau khi trẻ ngủ dậy, do tích tụ dịch trong mô khi nằm lâu. Tình trạng này thường tự hết sau vài giờ và không kèm triệu chứng nghiêm trọng.
• Sưng mắt bệnh lý: Liên quan đến viêm nhiễm, dị ứng, chấn thương hoặc các vấn đề sức khỏe khác. Cần chú ý nếu sưng kéo dài, kèm đau, đỏ hoặc giảm thị lực.

Nguyên nhân phổ biến khi trẻ bị sưng mắt

Dưới đây là 4 nhóm nguyên nhân chính khiến trẻ bị sưng mắt, giúp phụ huynh dễ dàng nhận diện:

Dị ứng

Dị ứng là nguyên nhân phổ biến, xảy ra khi trẻ tiếp xúc với các tác nhân như phấn hoa, bụi, lông thú cưng hoặc thức ăn...

• Cơ chế: Histamine được cơ thể tiết ra khi phản ứng dị ứng, gây phù nề ở vùng mắt.
• Dấu hiệu: Ngứa dữ dội, đỏ mắt, chảy nước mắt, đôi khi kèm hắt hơi hoặc sổ mũi.

Viêm kết mạc

Viêm kết mạc do virus, vi khuẩn hoặc nấm là nguyên nhân phổ biến khác.

• Nguyên nhân: Virus như adenovirus, vi khuẩn như tụ cầu khuẩn hoặc hiếm gặp hơn là nấm.
• Triệu chứng: Mắt đỏ, chảy mủ, dính mí mắt sau khi ngủ, có thể lan sang mắt còn lại.
• Phân biệt: Viêm cấp tính thường khởi phát nhanh, trong khi viêm mãn tính kéo dài và tái phát nhiều lần.

Chấn thương và va đập

Trẻ nhỏ hiếu động, dễ bị té ngã hoặc va đập, dẫn đến sưng mắt do tụ máu hoặc tổn thương mô.

• Dấu hiệu: Vùng mắt sưng, bầm tím, đau khi chạm, hạn chế mở mắt.
• Hướng xử trí: Chườm lạnh ngay sau chấn thương để giảm sưng. Nếu có dấu hiệu nghiêm trọng như chảy máu hoặc giảm thị lực, cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay.

Do bệnh lý toàn thân hoặc bẩm sinh

Một số bệnh lý toàn thân hoặc bẩm sinh có thể gây sưng mắt:

• Ví dụ: Viêm xoang, suy tim, bệnh thận hoặc hội chứng Down.
• Triệu chứng: Phù mí mắt, có thể kèm phù toàn mặt, mệt mỏi, sốt hoặc các dấu hiệu toàn thân khác.
• Khuyến nghị: Cần đưa trẻ khám chuyên khoa nhi hoặc mắt để đánh giá tổng thể, đặc biệt nếu sưng mắt tái phát hoặc kèm các triệu chứng bất thường.

Cách xử trí cơ bản khi trẻ bị sưng mắt tại nhà

Khi trẻ bị sưng mắt, việc xử trí đúng cách tại nhà có thể giúp giảm nhanh triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Tuy nhiên, phụ huynh cần lưu ý không nên chủ quan, đặc biệt khi triệu chứng không thuyên giảm. Dưới đây là những bước xử lý cơ bản, dễ áp dụng:

Chườm lạnh hoặc chườm ấm hỗ trợ giảm sưng và đau

Tùy vào nguyên nhân gây sưng mắt, phụ huynh có thể chọn chườm lạnh hoặc chườm ấm:

• Trường hợp dị ứng hoặc phù sinh lý: Dùng một khăn sạch, nhúng vào nước lạnh, vắt khô sau đó chườm nhẹ lên vùng mắt bị sưng trong 10 đến 15 phút, mỗi ngày 2 đến 3 lần. Việc này giúp giảm sưng hiệu quả.
• Viêm hoặc tụ máu: Trong 48 giờ đầu, ưu tiên chườm lạnh để giảm sưng và đau. Sau 2 ngày, nếu vẫn còn sưng, có thể chuyển sang chườm ấm để giúp tăng tuần hoàn máu, tan máu bầm nhanh hơn. Mỗi lần chườm ấm hay chườm lạnh nên cách nhau 4 đến 6 tiếng, không nên chườm quá lâu để tránh kích ứng da.

Vệ sinh mắt đúng cách giúp  giảm nguy cơ nhiễm trùng

Giữ cho vùng mắt sạch sẽ là bước quan trọng trong xử trí và phòng ngừa biến chứng:

• Sử dụng nước muối sinh lý 0,9% loại chuyên dụng cho mắt để nhỏ hoặc rửa mắt nhẹ nhàng, giúp loại bỏ bụi bẩn, chất gây dị ứng hoặc mủ.

• Dùng khăn mềm sạch, lau từ góc trong ra góc ngoài của mắt, tránh lau ngược lại.
• Tuyệt đối không dùng chung khăn cho cả hai mắt nếu chỉ một bên bị sưng, mỗi mắt dùng một khăn riêng.
• Không dùng khăn khô cứng, giấy vệ sinh hoặc khăn giấy thông thường vì dễ gây trầy xước.

Giảm ngứa, giảm kích ứng do dị ứng

Nếu trẻ có biểu hiện ngứa mắt, chảy nước mắt nhiều, khả năng cao do dị ứng:

• Có thể sử dụng thuốc nhỏ mắt kháng histamine, nhưng phải theo đúng chỉ định của bác sĩ.
• Tuyệt đối không tự ý mua và nhỏ các loại thuốc nhỏ mắt chứa corticoid hoặc kháng sinh, vì dễ gây tác dụng phụ nguy hiểm như loét giác mạc, tăng nhãn áp, làm bệnh nặng thêm.
• Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với các tác nhân dị ứng như khói bụi, lông thú, phấn hoa, hoặc hóa chất tẩy rửa.

Lưu ý quan trọng khi chăm sóc tại nhà

• Không để trẻ dụi mắt, vì hành động này có thể làm rách kết mạc, gây trầy xước giác mạc hoặc nhiễm trùng nặng hơn.
• Cắt móng tay sạch sẽ và giữ vệ sinh tay chân cho trẻ mỗi ngày.
• Đảm bảo không gian sống sạch sẽ, thoáng mát, đặc biệt là nơi ngủ của trẻ như chăn, gối, ga giường phải giặt sạch thường xuyên.

Khi nào cần đưa trẻ đến bác sĩ?

Một số biểu hiện có thể cảnh báo tình trạng nghiêm trọng, cần can thiệp y tế kịp thời:

• Sưng mắt kèm theo đau nhức nhiều, trẻ quấy khóc không dứt hoặc không thể mở mắt.
• Mắt chảy nhiều mủ màu vàng hay màu xanh, có mùi hôi hoặc dính mắt kéo dài sau khi ngủ dậy.
• Thị lực giảm rõ rệt: Trẻ kêu nhìn mờ, nhạy cảm với ánh sáng.
• Triệu chứng kéo dài trên 3 đến 5 ngày dù đã chăm sóc đúng cách.
• Trẻ có dấu hiệu toàn thân như sốt cao, sưng lan ra mặt hoặc cổ, mệt mỏi, bỏ ăn, khó thở…

Phòng ngừa để bảo vệ mắt bé hàng ngày

Để bảo vệ đôi mắt của trẻ, cha mẹ nên xây dựng các thói quen sau:

• Giữ vệ sinh môi trường sống: Lau dọn nhà cửa, giặt chăn gối định kỳ để giảm bụi và tác nhân gây dị ứng.
• Hạn chế tiếp xúc với tác nhân dị ứng: Tránh để trẻ chơi gần thú nuôi, phấn hoa hoặc hóa chất độc hại.
• Dạy trẻ thói quen tốt: Rửa tay thường xuyên, không dụi mắt bằng tay bẩn.
• Dinh dưỡng hỗ trợ mắt: Bổ sung thực phẩm giàu vitamin A, vitamin C và E. Lưu ý cha mẹ không được tự ý dùng thực phẩm bổ sung vitamin khi chưa có chỉ định bác sĩ.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đưa trẻ đi kiểm tra mắt và sức khỏe tổng quát theo lịch để phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.

Việc hiểu nguyên nhân, nhận diện sớm và xử trí đúng cách khi trẻ bị sưng mắt sẽ giúp cha mẹ giảm lo lắng và bảo vệ sức khỏe mắt của con. Đặc biệt, khi có dấu hiệu nghiêm trọng, cần đến khám bác sĩ kịp thời. Thông qua bài viết, hy vọng cha mẹ được trang bị kiến thức để tự tin hơn trong việc chăm sóc đôi mắt bé hàng ngày.