Trẻ bị mộng du: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý hiệu quả

Dù không quá hiếm gặp, hiện tượng trẻ bị mộng du thường khiến cha mẹ lo lắng bởi các hành vi bất thường khi ngủ, có thể gây nguy hiểm nếu không được kiểm soát. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh chưa hiểu đúng bản chất vấn đề, dẫn đến phản ứng thái quá hoặc gây áp lực cho trẻ. Việc trang bị kiến thức khoa học rõ ràng sẽ giúp cha mẹ nhận diện sớm, theo dõi sát sao và hỗ trợ trẻ an toàn, hiệu quả hơn.

Mộng du ở trẻ em là gì? 

Trẻ bị mộng du là một hiện tượng xảy ra phổ biến trong giai đoạn phát triển thần kinh, đặc biệt ở lứa tuổi mẫu giáo và tiểu học. Mộng du hay còn gọi là sleepwalking, là một dạng rối loạn giấc ngủ trong đó người đang ngủ có thể ngồi dậy, đi lại, nói chuyện hoặc thực hiện một số hành vi đơn giản nhưng không ý thức được hành động của mình. 

Ở trẻ em, hiện tượng mộng du thường xuất hiện trong giai đoạn ngủ sâu, khoảng 1 - 2 giờ sau khi bắt đầu ngủ. Nguyên nhân chủ yếu là do hệ thần kinh trung ương của trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh, dễ bị rối loạn trong quá trình chuyển đổi giữa các giai đoạn của giấc ngủ. Đây là lý do vì sao trẻ bị mộng du thường có những hành vi kỳ lạ vào ban đêm mà sáng hôm sau không nhớ gì. Các chuyên gia y tế nhận định rằng phần lớn trường hợp mộng du ở trẻ là lành tính và không cần điều trị đặc hiệu, vì mộng du có xu hướng tự hết khi trẻ lớn lên. Tuy nhiên, phụ huynh vẫn cần theo dõi để đảm bảo an toàn cho trẻ trong lúc ngủ.

Nguyên nhân khiến trẻ bị mộng du

Hiểu rõ nguyên nhân khiến trẻ bị mộng du là bước quan trọng giúp phụ huynh chủ động hỗ trợ trẻ đúng cách. Một số yếu tố phổ biến dưới đây được xác định là có liên quan trực tiếp đến nguy cơ xuất hiện mộng du như: 

Thiếu ngủ và rối loạn nhịp sinh học

Ngủ không đủ giấc hoặc có lịch ngủ thất thường là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến trẻ bị mộng du. Khi giấc ngủ của trẻ bị rút ngắn hoặc thường xuyên gián đoạn, não bộ không thể hoàn tất các giai đoạn nghỉ ngơi cần thiết. Điều này làm tăng nguy cơ rối loạn trong giai đoạn ngủ sâu, dễ khởi phát các hành vi mộng du mà trẻ không hề nhận thức được.

Căng thẳng, lo âu hoặc thay đổi môi trường 

Trẻ bị mộng du có thể do ảnh hưởng từ các thay đổi trong môi trường sống như chuyển nhà, đi học xa, hoặc đơn giản là ngủ ở nơi không quen thuộc. Những yếu tố này dễ gây căng thẳng tâm lý, làm giấc ngủ không ổn định. Ngoài ra, sau khi trẻ trải qua các đợt ốm, sốt hoặc mệt mỏi kéo dài, hệ thần kinh cũng dễ bị kích thích, từ đó khởi phát các hành vi mộng du trong lúc ngủ.

Yếu tố di truyền và sự phát triển hệ thần kinh

Mộng du thường có xu hướng di truyền. Nếu cha mẹ hoặc người thân từng gặp tình trạng này, nguy cơ trẻ mắc phải sẽ cao hơn. Đồng thời, ở trẻ nhỏ, hệ thần kinh trung ương vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, khiến việc điều hòa giấc ngủ kém ổn định. Sự chuyển tiếp giữa các giai đoạn ngủ dễ bị rối loạn, từ đó dẫn đến hành vi mộng du khi ngủ.

Bệnh lý và tác dụng phụ của thuốc

Một số tình trạng như ngưng thở khi ngủ, hội chứng chân không yên hoặc việc sử dụng thuốc an thần, kháng histamin có thể làm tăng nguy cơ khiến trẻ bị mộng du. Mặc dù không phải là nguyên nhân chính, nhưng các yếu tố này có thể đóng vai trò “kích hoạt” mộng du, đặc biệt khi kết hợp với các rối loạn giấc ngủ sẵn có hoặc trong điều kiện sinh lý dễ bị kích thích.

Triệu chứng nhận biết khi trẻ bị mộng du

Để phát hiện sớm và xử lý đúng cách khi trẻ bị mộng du, phụ huynh cần quan sát kỹ các biểu hiện đặc trưng thường gặp trong cơn mộng du. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến mà cha mẹ nên chú ý:

• Trẻ có hành vi bất thường khi đang ngủ: Có thể đột ngột ngồi dậy, đi lại quanh phòng hoặc thực hiện các hành động đơn giản như mặc quần áo, mở cửa, lấy đồ vật, xếp đồ đạc mà không có sự tỉnh táo.
• Ánh mắt lạ, thiếu phản ứng: Mặc dù mắt trẻ mở nhưng ánh nhìn vô hồn, không tập trung và hầu như không phản hồi khi được gọi tên hoặc lay nhẹ để đánh thức.
• Lời nói và hành vi không rõ ràng: Trong lúc mộng du, trẻ có thể lẩm bẩm nói chuyện không mạch lạc, hành vi thiếu mục đích, như đang làm điều gì đó theo thói quen mà không có ý thức thực sự.
• Mất trí nhớ sau khi tỉnh: Khi tỉnh lại vào sáng hôm sau, trẻ thường hoàn toàn không nhớ mình đã làm gì trong lúc ngủ.
• Thời gian diễn ra ngắn: Mỗi cơn mộng du thường kéo dài từ 5 đến 15 phút và hiếm khi vượt quá thời gian này nếu không bị tác động bên ngoài.

Biện pháp xử lý và chăm sóc trẻ bị mộng du hiệu quả

Để giúp trẻ bị mộng du an toàn và giảm tần suất các cơn mộng du, phụ huynh cần kết hợp các biện pháp xử lý và chăm sóc phù hợp tại nhà. Dưới đây là một số cách mà cha mẹ có thể tham khảo như: 

• Duy trì thói quen ngủ khoa học: Trẻ nên được ngủ đủ giờ, đi ngủ và thức dậy vào khung giờ cố định hằng ngày. Việc ngủ đúng giờ giúp đồng bộ hóa nhịp sinh học, hạn chế rối loạn trong các giai đoạn ngủ sâu, từ đó hạn chế tình trạng mộng du.
• Tạo không gian ngủ an toàn: Phòng ngủ cần yên tĩnh, ánh sáng dịu nhẹ và không chứa các vật dụng nguy hiểm. Phụ huynh nên loại bỏ vật sắc nhọn, khóa cửa sổ, cửa ra vào. Nếu nhà có cầu thang, cần lắp chốt hoặc cổng an toàn để tránh trẻ bị tai nạn khi đang mộng du.
• Tạo thói quen thư giãn trước giờ ngủ: Khuyến khích trẻ tắm nước ấm, đọc sách hoặc nghe nhạc nhẹ. Tránh cho trẻ sử dụng thiết bị điện tử, ăn đồ ngọt hoặc uống nước chứa caffein trước giờ đi ngủ.
• Không đánh thức trẻ đột ngột: Việc đánh thức trẻ đột ngột có thể khiến trẻ hoảng loạn hoặc kéo dài cơn mộng du. Thay vào đó, cha mẹ hãy nhẹ nhàng hướng dẫn trẻ quay về giường, dùng giọng nói nhỏ và không đụng chạm mạnh.
• Theo dõi và ghi chép từng cơn mộng du: Cha mẹ nên ghi lại thời gian, hành vi, tần suất và mức độ nghiêm trọng của từng cơn mộng du để theo dõi và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần.

Mộng du ở trẻ em thường là hiện tượng lành tính do não bộ chưa phát triển hoàn chỉnh và có thể tự hết theo thời gian. Tuy vậy, phụ huynh cần nhận biết đúng bản chất tình trạng này, nắm rõ nguyên nhân, dấu hiệu và thiết lập môi trường ngủ an toàn, thói quen ngủ đều đặn cho trẻ. Nếu trẻ bị mộng du nhiều lần trong tuần, kèm theo hành vi nguy hiểm hoặc ảnh hưởng chất lượng giấc ngủ, nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và can thiệp kịp thời, giúp trẻ phát triển an toàn và khỏe mạnh.