Trẻ bị bất dung nạp lactose trong sữa mẹ: Dấu hiệu nhận biết và cách chăm sóc đúng cách

Những biểu hiện như bé quấy khóc sau bú, tiêu chảy, đầy hơi hay nôn trớ khiến nhiều bậc cha mẹ lo lắng không biết con có gặp vấn đề về tiêu hóa hay không. Thực tế, có những nguyên nhân sinh lý rất bình thường, nhưng cũng có trường hợp cần được theo dõi kỹ lưỡng để đảm bảo bé hấp thu dinh dưỡng và phát triển khỏe mạnh.

Khi nào cần nghĩ đến việc trẻ bị bất dung nạp lactose trong sữa mẹ?

Lactose là loại đường chính có trong sữa mẹ, cung cấp năng lượng và hỗ trợ sự phát triển của não bộ. Tuy nhiên, để hấp thu được lactose, cơ thể bé cần một loại men tên là lactase. Khi thiếu hoặc hoạt động kém, lượng lactose không được tiêu hóa hết sẽ đi xuống ruột già, bị lên men và sinh khí, gây đầy hơi, đau bụng hoặc tiêu chảy.

Ở trẻ bú mẹ hoàn toàn, tình trạng này rất hiếm, thường chỉ gặp ở một số trường hợp đặc biệt như trẻ sinh non, tổn thương niêm mạc ruột do nhiễm khuẩn, hoặc bẩm sinh thiếu men lactase. Cha mẹ có thể nhận thấy bé bú xong quấy khóc, đi phân lỏng nhiều bọt hoặc có mùi chua.

Mẹ nên quan sát kỹ các dấu hiệu, bởi không phải lúc nào biểu hiện rối loạn tiêu hóa cũng do bất dung nạp lactose. Nhiều bé chỉ bị “quá tải lactose” do bú lượng sữa đầu quá nhiều, hoặc do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện. Việc hiểu đúng bản chất sẽ giúp mẹ có hướng xử lý phù hợp thay vì tự ý ngừng cho bé bú.

Các loại bất dung nạp lactose ở trẻ

Không phải tất cả trẻ có vấn đề tiêu hóa với sữa mẹ đều bị cùng một dạng bất dung nạp lactose. Có ba nhóm chính, mỗi nhóm có đặc điểm khác nhau:

Bất dung nạp lactose bẩm sinh

Là tình trạng hiếm gặp, xảy ra khi bé sinh ra đã không có men lactase. Dấu hiệu thường xuất hiện sớm ngay sau khi sinh: Tiêu chảy kéo dài, sụt cân, mất nước. Trẻ cần được bác sĩ chẩn đoán và hướng dẫn loại sữa thay thế phù hợp không chứa lactose.

Bất dung nạp lactose thứ phát

Thường gặp hơn, xuất hiện khi ruột non của bé bị tổn thương do tiêu chảy, nhiễm virus hoặc vi khuẩn. Khi ruột phục hồi, tình trạng này sẽ dần biến mất. Trong giai đoạn này, mẹ có thể cần điều chỉnh chế độ bú và ăn uống của mình để giảm áp lực cho hệ tiêu hóa của bé.

Việc xác định loại bất dung nạp lactose giúp mẹ hiểu được mức độ nghiêm trọng và biết khi nào cần hỗ trợ y tế.

Dấu hiệu nhận biết trẻ bú mẹ bị bất dung nạp lactose

Biểu hiện của trẻ bị bất dung nạp lactose trong sữa mẹ có thể giống với rối loạn tiêu hóa thông thường. Tuy nhiên, nếu thấy các dấu hiệu sau xuất hiện lặp lại nhiều lần, mẹ nên lưu ý:

• Tiêu chảy: Phân lỏng, có bọt, mùi chua, đi nhiều lần trong ngày.
• Đầy hơi, chướng bụng: Bé thường xì hơi nhiều, quấy khóc sau bú.
• Nôn trớ: Một số bé có thể ọc sữa hoặc buồn nôn ngay sau khi bú.
• Hăm đỏ vùng hậu môn: Do phân có tính acid cao.
• Chậm tăng cân: Dinh dưỡng không hấp thu đủ khiến bé kém phát triển.

Nếu bé có từ hai dấu hiệu trở lên kéo dài hơn một tuần, cha mẹ nên đưa bé đi khám. Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm phân, test hơi thở hoặc theo dõi chế độ bú để xác định nguyên nhân.

Không nên tự ý đổi sữa hay kiêng hoàn toàn sữa mẹ vì có thể khiến bé thiếu dinh dưỡng cần thiết.

Bé bị bất dung nạp lactose mẹ kiêng gì?

Khi bé có dấu hiệu không dung nạp lactose, chế độ ăn của mẹ đóng vai trò quan trọng. Dù trẻ bị bất dung nạp lactose trong sữa mẹ không phải do mẹ ăn nhiều sữa, nhưng một số thực phẩm có thể làm tăng áp lực lên hệ tiêu hóa của bé.

Thực phẩm nên hạn chế

Trước khi thay đổi khẩu phần, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên viên dinh dưỡng. Một số nhóm thực phẩm thường được khuyên nên giảm bao gồm:

• Sữa động vật và chế phẩm từ sữa: Sữa bò, sữa dê, phô mai, kem, sữa chua thông thường.
• Đồ ngọt, bánh kẹo, thức uống có chứa whey hoặc lactose ẩn (đọc kỹ nhãn thành phần).
• Đồ uống có ga, cà phê hoặc thực phẩm dễ gây đầy hơi.

Các loại thực phẩm trên có thể không trực tiếp gây bất dung nạp nhưng dễ làm tăng khó chịu ở trẻ có ruột nhạy cảm.

Thực phẩm nên bổ sung

Để bù dinh dưỡng và hỗ trợ bé tiêu hóa tốt, mẹ nên:

• Ăn nhiều rau xanh, cá, tôm, đậu phụ, hạt dinh dưỡng để cung cấp canxi và vitamin D.
• Bổ sung men vi sinh (nếu được bác sĩ khuyến nghị) giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
• Uống đủ nước, chia nhỏ bữa ăn để tránh rối loạn tiêu hóa.

Ngoài ra, mẹ có thể vắt bỏ một ít sữa đầu trước khi cho bé bú để bé nhận được phần sữa cuối, vốn có hàm lượng chất béo cao và lactose thấp hơn, giúp tiêu hóa tốt hơn.

Cách chăm sóc và xử trí cho bé bị bất dung nạp lactose trong sữa mẹ

Khi được phát hiện sớm và xử trí đúng, đa phần các bé đều có thể bú mẹ bình thường trở lại. Một số hướng chăm sóc được khuyến nghị gồm:

• Tiếp tục cho bé bú mẹ: Sữa mẹ vẫn là nguồn dinh dưỡng tốt nhất, trừ trường hợp được bác sĩ khuyên ngưng tạm thời.
• Theo dõi phản ứng của bé: Ghi chú thời gian bú, lượng bú, phản ứng sau bú để bác sĩ dễ đánh giá.
• Điều trị nguyên nhân gốc: Nếu do nhiễm khuẩn tiêu hóa, cần điều trị dứt điểm để men lactase được phục hồi.
• Khi cần thiết, sử dụng sản phẩm không lactose: Chỉ nên dùng khi có chỉ định, tránh tự mua vì có thể thiếu dinh dưỡng.

Bất dung nạp lactose ở trẻ bú mẹ hiếm khi kéo dài. Khi ruột hồi phục, bé sẽ dung nạp lại sữa bình thường.

Nếu trẻ vẫn bú kém, sụt cân hoặc tiêu chảy kéo dài, hãy đưa bé đến cơ sở y tế để được kiểm tra kỹ hơn.

Trẻ bị bất dung nạp lactose trong sữa mẹ thường chỉ gặp ở những trường hợp đặc biệt và có thể hồi phục khi được chăm sóc đúng. Điều quan trọng là cha mẹ không tự ý ngừng cho bú mà nên quan sát, ghi nhận phản ứng của bé và điều chỉnh chế độ ăn hợp lý cho mẹ.

Nếu tình trạng kéo dài, hãy đưa bé đi khám để được chẩn đoán chính xác và hướng dẫn cụ thể.