Tìm hiểu viêm phổi không điển hình ở trẻ em: Chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa

Viêm phổi không điển hình ở trẻ em thường có triệu chứng nhẹ, dễ nhầm với cảm lạnh. Bài viết giúp cha mẹ hiểu về nguyên nhân, cách chẩn đoán, điều trị và cách phòng tránh hiệu quả để bảo vệ sức khỏe con yêu.

Viêm phổi không điển hình ở trẻ em là gì?

Viêm phổi không điển hình ở trẻ em còn gọi là atypical pneumonia, chủ yếu do các vi khuẩn không điển hình như Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae hoặc Legionella pneumophila.

Khác với viêm phổi điển hình (do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae), bệnh thường tiến triển chậm, triệu chứng nhẹ như ho khan, sốt nhẹ, mệt mỏi, khiến cha mẹ dễ nhầm là cảm cúm. Hiểu đúng về bản chất bệnh giúp phụ huynh cảnh giác, không bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo để xử trí kịp thời.

Nguyên nhân gây viêm phổi không điển hình ở trẻ em

Viêm phổi không điển hình ở trẻ em chủ yếu do các vi khuẩn đặc biệt, không phổ biến như tác nhân gây viêm phổi thông thường. Dưới đây là những tác nhân điển hình: 

Do Mycoplasma pneumoniae

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, đặc biệt ở trẻ trên 5 tuổi. Vi khuẩn này không có thành tế bào, không đáp ứng với kháng sinh β-lactam, và thường dẫn đến bệnh nhẹ, lan truyền qua tiếp xúc gần.

Viêm phổi do Mycoplasma Pneumoniae thường có diễn tiến nhẹ, nhưng nếu không điều trị sớm có thể để lại biến chứng.

Do Legionella pneumoniae

Vi khuẩn này ít gặp hơn nhưng thường gây viêm phổi nặng, có thể bùng phát thành dịch liên quan đến nguồn nước. Hiếm gặp ở trẻ em nhưng có thể tiến triển nhanh, gây sốt cao, khó thở và nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời. 

Tuy hiếm gặp ở trẻ em, nhưng Legionella Pneumoniae vẫn cần được lưu ý trong chẩn đoán và phòng ngừa.

Do Chlamydophila pneumoniae

Đây là tác nhân gây viêm phổi không điển hình với triệu chứng kéo dài, khó phân biệt với viêm họng hay viêm phế quản. Thường gây viêm họng, viêm phổi cấp tính kéo dài, dễ lây lan trong cộng đồng như lớp học, nhóm trẻ. 

Sự dai dẳng của bệnh do Chlamydophila Pneumoniae khiến trẻ dễ mệt mỏi, cần được chẩn đoán đúng để điều trị phù hợp.

Triệu chứng viêm phổi không điển hình ở trẻ em

Không giống viêm phổi điển hình, viêm phổi không điển hình ở trẻ em có các triệu chứng khó nhận biết và diễn tiến chậm:

• Ho khan kéo dài, đôi khi đỡ với thuốc ho thông thường.
• Sốt nhẹ hoặc chỉ cảm giác mệt mỏi.
• Có thể đau đầu, đau mỏi cơ, viêm họng nhẹ

Vì triệu chứng không rõ, nhiều gia đình chủ quan đến khi bệnh tiến triển nặng, suy hô hấp hoặc biến chứng.

Chẩn đoán viêm phổi không điển hình ở trẻ

Do biểu hiện lâm sàng không đặc hiệu, bác sĩ thường cần kết hợp thăm khám và xét nghiệm để chẩn đoán chính xác: 

• Khai thác tiền sử bệnh và diễn tiến triệu chứng.
• Khám lâm sàng: Nghe phổi nhận biết ran rít hoặc ran nổ.
• X-quang ngực: Hình ảnh mờ lan tỏa, không rõ ràng như viêm phổi điển hình.
• Xét nghiệm: PCR, xét nghiệm huyết thanh để xác định tác nhân.

Chẩn đoán chính xác giúp định hướng điều trị đúng, từ đó cải thiện nhanh tình trạng sức khỏe của trẻ.

Điều trị viêm phổi không điển hình ở trẻ em

Nguyên tắc điều trị viêm phổi không điển hình là xử lý triệu chứng, hỗ trợ hô hấp và dùng kháng sinh phù hợp.

Chống suy hô hấp

Trẻ bị viêm phổi không điển hình có thể gặp khó thở, cần hỗ trợ hô hấp kịp thời: 

• Theo dõi nồng độ oxy.
• Cung cấp oxy nếu cần phối hợp chăm sóc tích cực.

Việc duy trì thông khí tốt là yếu tố sống còn để đảm bảo trẻ hồi phục nhanh chóng.

Điều trị hỗ trợ

Bên cạnh thuốc, chế độ chăm sóc và hỗ trợ tại nhà cũng đóng vai trò quan trọng: 

• Nghỉ ngơi, đảm bảo đủ nước và dinh dưỡng.
• Dùng thuốc hạ sốt khi trẻ sốt cao. 

Các biện pháp trên hỗ trợ giúp trẻ giảm triệu chứng, tăng sức đề kháng và phục hồi nhanh hơn.

Liệu pháp kháng sinh

Kháng sinh đặc hiệu là phương pháp điều trị chính trong viêm phổi không điển hình do vi khuẩn.

• Macrolides (azithromycin, clarithromycin) là lựa chọn đầu tay cho trẻ, vì độ an toàn cao và hiệu quả với tác nhân atypical.
• Trường hợp kháng thuốc Mycoplasma, có thể cần corticosteroid hỗ trợ giảm viêm.

Nếu bệnh nặng hoặc có suy hô hấp, trẻ có thể được nhập viện, dùng kháng sinh đường tĩnh mạch theo hướng dẫn chuyên môn và hội chẩn với đơn vị y tế chuyên khoa.

Chăm sóc viêm phổi không điển hình ở trẻ em

Chăm sóc đúng cách trong và sau khi điều trị sẽ giúp trẻ mau khỏe và ngăn tái phát. Cha mẹ nên lưu ý:

• Hoàn thành đủ liệu trình kháng sinh, không tự ý ngưng khi trẻ đỡ bệnh.
• Nếu tình trạng không cải thiện sau 48 - 72 giờ, cần tái khám ngay để đánh giá lại phác đồ điều trị.
• Theo dõi sát nguy cơ suy hô hấp, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi.
• Giữ môi trường sống sạch, tránh tiếp xúc khói thuốc và khói bụi.

Sự đồng hành và chăm sóc sát sao của gia đình chính là điều quan trọng để trẻ sớm lấy lại sức khỏe.

Cách phòng tránh viêm phổi không điển hình ở trẻ em

Hai nguyên nhân hàng đầu gây viêm phổi nặng và biến chứng hô hấp ở trẻ là vi khuẩn phế cầu và virus cúm. Tiêm phòng đầy đủ giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh, đồng thời tiết kiệm chi phí điều trị.

Các loại vắc xin phế cầu hiện có:

• Synflorix Inj (Bỉ): Dành cho trẻ từ 6 tuần đến 5 tuổi, bảo vệ khỏi 10 tuýp huyết thanh phế cầu.
• Prevenar 13 (Bỉ, Pfizer): Bảo vệ 13 tuýp huyết thanh, chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên.
• Pneumovax 23 (Mỹ): Phòng 23 tuýp huyết thanh, áp dụng cho trẻ từ 2 tuổi và nhóm nguy cơ cao.
• Vaxneuvance (Ireland): Ngừa 15 tuýp huyết thanh, bao gồm 2 chủng bổ sung 22F và 33F.

Các loại vắc xin cúm mùa:

• Influvac Tetra (Hà Lan): Phòng 4 chủng cúm A (H1N1, H3N2) và B (Victoria, Yamagata).
• Vaxigrip Tetra (Pháp): Vắc xin cúm tứ giá, sử dụng cho mọi lứa tuổi trên 6 tháng.
• Ivacflu-S (Việt Nam): Vắc xin cúm 3 thành phần, giá hợp lý, phù hợp với điều kiện trong nước.

Tiêm chủng tại hệ thống Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện cung cấp đầy đủ các loại vắc xin phế cầu và cúm mùa chính hãng. Quy trình tiêm an toàn và đội ngũ y tế chuyên môn sẽ giúp trẻ được bảo vệ toàn diện trước nguy cơ viêm phổi không điển hình.

Tại Tiêm chủng Long Châu, bạn và gia đình sẽ được tiếp cận đầy đủ các loại vắc xin phòng ngừa viêm phổi phổ biến như PCV13, PCV15 (Vaxneuvance), PPSV23, Synflorix và cả vắc xin cúm mùa. Tùy vào độ tuổi và tình trạng sức khỏe của trẻ, đội ngũ y bác sĩ sẽ hướng dẫn lựa chọn loại vắc xin phù hợp nhất, đảm bảo xây dựng hàng rào miễn dịch tối ưu để phòng tránh viêm phổi không điển hình cũng như các biến chứng nghiêm trọng khác.

Viêm phổi không điển hình ở trẻ em là một bệnh lý hô hấp nguy hiểm nhưng có thể được nhận biết và kiểm soát tốt nếu cha mẹ trang bị đầy đủ kiến thức về nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa. Bên cạnh việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, chăm sóc dinh dưỡng, vệ sinh môi trường sống và đặc biệt là tiêm chủng vắc xin phòng ngừa viêm phổi chính là chìa khóa giúp bảo vệ trẻ khỏi những biến chứng nặng nề. Chủ động phòng ngừa không chỉ giúp trẻ khỏe mạnh mà còn giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội.