Tăng cân đột ngột ở nữ giới: Nguyên nhân và cách kiểm soát

Nhiều phụ nữ bất ngờ nhận thấy cơ thể “phát phì” dù không thay đổi chế độ ăn uống hay sinh hoạt. Điều này khiến không ít người hoang mang và lo lắng. Bài viết sau sẽ cung cấp thông tin đầy đủ về nguyên nhân, mức độ nguy hiểm và hướng dẫn kiểm soát tăng cân đột ngột, giúp nữ giới chủ động chăm sóc sức khỏe toàn diện, tránh những biến chứng không đáng có.

Tăng cân đột ngột ở nữ giới có đáng lo ngại không?

Tăng cân đột ngột là tình trạng trọng lượng cơ thể tăng nhanh trong thời gian ngắn (thường vài tuần) mà không có thay đổi đáng kể về chế độ ăn hay vận động. Theo các chuyên gia y tế, nếu tăng từ 2 - 5kg trong vòng 1 - 2 tuần mà không rõ nguyên nhân, đây có thể là biểu hiện của một vấn đề nội tiết hoặc chuyển hóa cần được kiểm tra sớm.

Tăng cân do ứ nước khác với tăng mỡ, thường liên quan đến nội tiết, thận hoặc bệnh tim. Khi cơ thể giữ nước, bạn có thể thấy quần áo đột nhiên chật hơn, mặt sưng phù vào buổi sáng nhưng cân nặng giảm nhanh sau khi đi tiểu hoặc ăn nhạt. Ngược lại, tăng mỡ thực sự sẽ tập trung ở bụng, hông và đùi, khó giảm ngay cả khi kiêng ăn. 

Theo các chuyên gia, tăng cân nặng đột ngột ở nữ giới là vấn đề đáng lo ngại, đặc biệt nếu kèm theo các triệu chứng như mệt mỏi kéo dài, rối loạn kinh nguyệt, trầm cảm, đầy bụng hoặc khó thở… chị em cần thăm khám sớm.

Trong nhiều trường hợp, tăng cân đột ngột là dấu hiệu sớm của rối loạn hormone, có thể dẫn đến biến chứng nếu bỏ qua. Theo dõi cân nặng hàng tuần giúp phát hiện kịp thời, tránh tình trạng tích mỡ nội tạng. 

Thực tế, nhiều phụ nữ chỉ phát hiện vấn đề khi đã tăng 7 - 10kg, lúc này việc điều trị phức tạp hơn rất nhiều. Do đó, việc nhận biết sớm qua việc ghi chép cân nặng hàng ngày là bước đầu tiên quan trọng để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Những nguyên nhân phổ biến gây tăng cân đột ngột

Phụ nữ tăng cân đột ngột thường xuất phát từ 4 nhóm nguyên nhân chính, đó là:

Rối loạn nội tiết tố

Rối loạn nội tiết tố là nguyên nhân hàng đầu gây tăng cân đột ngột ở nữ. Các rối loạn phổ biến gồm:

• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Tình trạng này thường gặp ở người có tiền sử gia đình mắc bệnh. PCOS gây rối loạn hormone, và có thể tích mỡ bụng do kháng insulin và tăng androgen. Người bệnh thường tăng cân nhanh vùng bụng dưới và khó giảm dù tập luyện.
• Suy giáp: Suy giáp làm chậm trao đổi chất, gây mệt mỏi, rụng tóc, táo bón, giữ nước và tăng cân dù ăn ít. Tình trạng này phổ biến ở phụ nữ 30 - 50 tuổi với triệu chứng da khô, lạnh tay chân.
• Biến động nội tiết theo chu kỳ kinh, sau sinh, mãn kinh: Tình trạng này chiếm khoảng 30% trường hợp do estrogen thay đổi khiến cơ thể giữ nước và dễ tích mỡ.

Các rối loạn này không chỉ gây tăng cân mà còn làm giảm ham muốn, tăng căng thẳng, tạo vòng luẩn quẩn khó thoát.

Sử dụng thuốc hoặc biện pháp tránh thai

Các loại thuốc chứa corticoid, thuốc điều trị trầm cảm, thuốc tránh thai nội tiết có thể gây giữ nước, tăng cân nhanh chóng (2 - 3kg/tháng). Progesterone trong thuốc tránh thai làm chậm tiêu hóa, estrogen gây tích mỡ hông, đặc biệt với loại tiêm hoặc vòng tránh thai. 

Căng thẳng, thiếu ngủ và rối loạn cảm xúc

Stress là nguyên nhân phổ biến gây tăng cân, đặc biệt ở nữ giới. Khi căng thẳng, cơ thể sản sinh hormone cortisol, thúc đẩy tích trữ mỡ, nhất là ở vùng bụng.

Thiếu ngủ làm rối loạn hormone ghrelin (kích thích đói) và leptin (tạo cảm giác no) khiến bạn dễ ăn khuya, thèm ngọt và có thể tăng 1 - 2 kg mỗi tuần.

Ngoài ra, phụ nữ làm việc văn phòng hoặc mẹ sau sinh là hai nhóm đối tượng dễ stress và thiếu ngủ, có nguy cơ tăng cân gấp 3 lần bình thường. 

Rối loạn chuyển hóa hoặc bệnh lý tiềm ẩn

Một số bệnh lý tiềm ẩn cũng có thể gây tăng cân đột ngột. Chẳng hạn như:

• Hội chứng Cushing: Do cơ thể sản xuất quá nhiều cortisol, thường do u tuyến thượng thận gây mặt tròn, rạn da tím và tăng 5 - 10 kg chỉ trong 3 tháng.
• Suy gan hoặc suy thận: Làm cơ thể ứ nước, gây phù chân, tiểu ít và tăng 3 - 5 kg. Trong trường hợp này, tăng cân thường kèm theo dấu hiệu da vàng hoặc nước tiểu sẫm màu.
• Tiểu đường type 2: Tăng cân có thể là dấu hiệu sớm, đi kèm khát nước nhiều, mệt mỏi và tích mỡ nhanh.

Những bệnh lý này thường tiến triển âm thầm và tăng cân bất thường có thể là dấu hiệu rõ ràng đầu tiên cần được chú ý.

Cách kiểm soát và xử lý tăng cân đột ngột an toàn cho nữ giới

Xử lý tăng cân đột ngột ở nữ theo 3 bước bao gồm chẩn đoán, dinh dưỡng và sinh hoạt. Quy trình này giúp hỗ trợ giảm cân nặng bất thường trong 1 - 2 tháng mà không cần kiêng khem khắc nghiệt. Trong đó:

Thăm khám chuyên khoa và làm các xét nghiệm cần thiết

Khi bạn tăng cân nhanh mà không thay đổi chế độ ăn hoặc sinh hoạt, rất có thể nguyên nhân đến từ sự rối loạn nội tiết hoặc chuyển hóa. Thay vì chỉ tập trung ăn kiêng và tập luyện, hãy bắt đầu bằng việc khám tầm soát các chỉ số nội tiết để điều trị tận gốc.

Các xét nghiệm cần thực hiện bao gồm:

• Xét nghiệm chức năng tuyến giáp (TSH, FT4).
• Siêu âm buồng trứng nếu nghi ngờ PCOS kèm xét nghiệm AMH đánh giá chức năng dự trữ buồng trứng.
• Xét nghiệm cortisol nếu nghi rối loạn tuyến thượng thận.
• Đánh giá chỉ số đường huyết, lipid máu, chức năng gan - thận.

Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng hợp lý

Chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc giảm cân bền vững, đặc biệt với những người đang gặp rối loạn nội tiết. Dưới đây là các nguyên tắc dinh dưỡng bạn nên áp dụng:

• Cắt giảm thực phẩm gây tích mỡ, rối loạn hormone. Cụ thể, bạn nên hạn chế tiêu thụ đồ chế biến sẵn, thức ăn nhanh, đồ ngọt, bánh kẹo, nước ngọt có gas và tinh bột hấp thu nhanh (bánh mì trắng, cơm trắng). Mục tiêu nhằm khoảng 500kcal/ngày từ các nguồn này để tạo thâm hụt năng lượng hỗ trợ giảm cân.
• Ưu tiên thực phẩm hỗ trợ nội tiết và trao đổi chất như rau củ, yến mạch, trứng, cá hồi bơ, hạt óc chó.
• Nếu có dấu hiệu giữ nước (phù mặt, tay chân), nên hạn chế dưới 5g muối/ngày để tránh tích nước.

Duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh

Bên cạnh chế độ dinh dưỡng và điều trị đúng cách, lối sống lành mạnh đóng vai trò quan trọng giúp cơ thể tự phục hồi và kiểm soát cân nặng hiệu quả:

• Ngủ đủ giấc và kiểm soát căng thẳng: Ngủ 7 - 8 tiếng mỗi đêm giúp ổn định hormone leptin và ghrelin - hai hormone kiểm soát cảm giác đói và no. Thực hành thiền, yoga hoặc hít thở sâu mỗi ngày có thể giúp giảm cortisol, cải thiện giấc ngủ và giảm tích mỡ bụng.
• Vận động nhẹ nhàng mỗi ngày: Duy trì 30 phút tập luyện mỗi ngày như đi bộ, đạp xe, bơi lội... giúp đốt calo, tăng khối cơ, đặc biệt hỗ trợ giảm mỡ nội tạng và mỡ bụng. Không cần tập nặng, chỉ cần kiên trì mỗi ngày cũng mang lại hiệu quả rõ rệt sau vài tuần.
• Chỉ sử dụng hormone theo chỉ định bác sĩ (như thuốc tránh thai, điều trị nội tiết thay thế...). Nên theo dõi cân nặng và triệu chứng trong 2 tuần đầu để phát hiện sớm tác dụng phụ.
• Kết hợp hỗ trợ giảm phù nề: Massage chân mỗi tối giúp lưu thông máu, giảm giữ nước và giảm phù đến, mang lại cảm giác nhẹ nhàng, thoải mái hơn.

Tăng cân đột ngột ở nữ giới không nên xem nhẹ. Đây có thể là phản ứng nhất thời của cơ thể nhưng cũng có thể là dấu hiệu tiềm ẩn của các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như rối loạn nội tiết, hội chứng chuyển hóa hay bệnh lý mãn tính. Việc nhận biết sớm, kiểm soát kịp thời và điều chỉnh lối sống khoa học là yếu tố then chốt giúp nữ giới giữ vóc dáng cân đối và sức khỏe ổn định lâu dài. Hãy theo dõi cân nặng ngay hôm nay và khám chuyên khoa nếu thấy bất thường bạn nhé.