Sự cần thiết của việc tiêm phòng thủy đậu - Các bằng chứng khoa học về tính hiệu quả và an toàn của vắc xin

Không sai khi nói rằng bệnh thủy đậu là một căn bệnh toàn cầu vì mức độ lây lan mạnh mẽ. Và không chỉ là trên thế giới, tỷ lệ mắc thủy đậu tại Việt Nam mặc dù đã giảm do nỗ lực của nhà nước trong công tác phòng ngừa bằng vắc xin, nhưng gần đây nó đã có dấu hiệu tăng trở lại.

Bệnh thủy đậu, hay còn gọi là Varicella, là một bệnh truyền nhiễm do virus Varicella-zoster gây ra, thuộc họ herpesvirus. Bệnh này đặc trưng bởi những nốt phát ban như mụn nước trên da, ngứa, sốt và biểu hiện mệt mỏi.

Thủy đậu có con đường lây truyền khá dễ dàng - chỉ cần tiếp xúc trực tiếp hoặc qua những giọt bắn từ ho và hắt hơi của người bệnh trong không khí. Báo cáo về tình hình vắc xin và tiêm chủng trên thế giới năm 2009 của WHO (Tổ chức Y tế Thế giới) đã khẳng định bệnh thủy đậu là một căn bệnh có tính chất toàn cầu, vì nó ảnh hưởng đến hơn 90 triệu trẻ em và người lớn khỏe mạnh mỗi năm.

Các đặc điểm lây truyền của thủy đậu có thể kể đến là:

Qua những thông tin phía trên, không thể phủ định sự cần thiết của vắc xin trong việc phòng ngừa thủy đậu và những biến chứng nguy hiểm của nó. Vắc xin thủy đậu là vắc xin sống giảm độc lực, tức là vi khuẩn Varicella-zoster đã được làm yếu đi sẽ được cơ thể tiếp nhận và sinh ra miễn dịch đặc hiệu.

Nhiều tổ chức y tế uy tín toàn cầu, bao gồm Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (US CDC), Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Châu Âu (ECDC) và Hiệp hội Nhiễm trùng Nhi khoa Mỹ Latinh (SLIPE), đều khuyến cáo việc tiêm vắc xin thủy đậu cho trẻ em. Thời điểm lý tưởng để thực hiện liều vắc xin đầu tiên là khi trẻ được 12 tháng tuổi.

Tại sao lại là thời điểm 12 tháng tuổi? Theo dữ liệu từ kết quả của các nghiên cứu lâm sàng, với trẻ từ 12 tháng tuổi sẽ có đáp ứng miễn dịch tối ưu nhất (được thể hiện qua: Tỷ lệ chuyển đảo huyết thanh, phòng tránh nhiễm bệnh, hoặc giảm mức độ bệnh, giảm tỷ lệ nhập viện, giảm nguy cơ gặp biến chứng…), đồng thời miễn dịch thụ động do mẹ truyền sang (nếu có) tới thời điểm này cũng không còn ảnh hưởng. 

Vắc xin Varivax do Merck Sharp & Dohme Corp (MSD) sản xuất và các vắc xin thủy đậu khác đã được chứng minh về tính hiệu quả và an toàn qua nhiều bằng chứng y khoa đáng tin cậy.

Thủy đậu từ lâu đã là một vấn đề y tế toàn cầu cần được chú trọng. Việc tiêm vắc xin phòng bệnh thủy đậu đóng vai trò then chốt trong việc ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra do bệnh này. Tại Việt Nam, cần đẩy mạnh công tác tiêm ngừa vắc xin thủy đậu để tối ưu hóa những lợi ích mà vắc xin mang lại.

Để đảm bảo sức khỏe tối ưu, hãy chủ động tiêm phòng vắc xin thủy đậu theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế. Nếu bạn cần tư vấn thêm về lịch tiêm chủng hoặc thông tin chi tiết, hãy liên hệ với Trung tâm Tiêm chủng Long Châu. Với dịch vụ tiêm chủng an toàn, chất lượng và đội ngũ y tế tận tâm, Long Châu sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong việc phòng ngừa thủy đậu và bảo vệ sức khỏe toàn diện.

Tương tự, tỷ lệ mắc thủy đậu tại Việt Nam đã giảm mạnh sau khi có vắc xin phòng ngừa, từ khoảng 36.000 ca vào năm 2009 còn khoảng 4.000 ca vào tháng 07/2023 (theo dữ liệu của Cục Y tế Dự phòng).

Mặc dù vậy, tình hình mắc thủy đậu đang có dấu hiệu tăng trở lại. Dữ liệu từ Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh (HCDC) chỉ ra rằng hàng tháng vẫn ghi nhận các trường hợp mắc bệnh này, đặc biệt là trong khoảng thời gian từ tháng 11 đến tháng 3.

Theo thông tin từ Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (US CDC), vào đầu những năm 1990, trước khi có vắc xin, số người mắc thủy đậu đã vượt quá 4 triệu, khoảng 13.000 ca nhập viện, 100 - 150 ca tử vong và một nửa trong số đó là trẻ em.

Hoa Kỳ đã tiến hành triển khai chương trình tiêm vắc xin thủy đậu cho trẻ em từ 12 tháng tuổi trở lên, bắt đầu từ năm 1995 và mang về những kết quả tích cực. Chương trình đã góp phần giảm đến 97% tỷ lệ tử vong liên quan đến thủy đậu.

Tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, các báo cáo đều cho thấy vắc xin thủy đậu đã làm giảm đáng kể tỷ lệ mắc bệnh trong khoảng thời gian từ 2015 - 2012.

Biến chứng thủy đậu ở phụ nữ mang thai

Bệnh thủy đậu ở phụ nữ mang thai có thể nặng hơn ở những người lớn bình thường rất nhiều. Theo WHO, những hậu quả khi người mẹ mắc thủy đậu khi mang thai là:

• Khả năng viêm phổi nghiêm trọng. Theo nghiên cứu năm 2011 đăng trên BJOG (Tạp chí Quốc tế về Sản phụ khoa), có tới 40% trong số những phụ nữ mang thai phải nhập viện vì viêm phổi phải thở máy, và tỷ lệ tử vong cao hơn hẳn những nhóm đối tượng không mang thai.
• Khả năng gây ra hội chứng thủy đậu bẩm sinh cho trẻ khi vừa sinh ra.
• Khả năng đe dọa tính mạng và biến chứng nặng nề cho trẻ sơ sinh, đặc biệt khi mẹ mắc thủy đậu trong vòng 5 ngày trước và 2 ngày sau khi sinh.

Biến chứng thủy đậu ở trẻ sơ sinh

Khi trẻ mới sinh ra, sẽ rất nguy hiểm nếu bé mắc phải hội chứng thủy đậu bẩm sinh (CVS). Đây là tình trạng dị dạng hay khuyết tật bẩm sinh do nhiễm trùng thông qua hàng rào nhau thai từ người mẹ mắc bệnh. Theo các nghiên cứu trên BJOG, CVS gây ra những tổn thương đa cơ quan ở trẻ với tỷ lệ không hề nhỏ: 70% ở da, 48 - 62% ở hệ thống thần kinh, và 44 - 52% ở mắt.

Tại Việt Nam, các số liệu cũng cho ra những kết quả đáng báo động:

• Nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Đồng 1 từ tháng 09/2015 đến tháng 03/2018 trên 268 trẻ em nhập viện vì thủy đậu cho thấy 41% trẻ xuất hiện biến chứng, trong đó 20% có từ hai biến chứng trở lên.
• Dữ liệu từ chương trình Giám sát Quốc gia tại Trung tâm Bệnh Nhiệt Đới và Bệnh viện Nhi Trung Ương cho biết, đối với trẻ chưa có miễn dịch từ vắc xin, 65% sẽ gặp biến chứng khi mắc thủy đậu.

Thủy đậu về cơ bản vẫn là một bệnh nhẹ. Tuy nhiên, trong một số ít trường hợp, bệnh có thể gây ra những biến chứng khá nghiêm trọng. Các biến chứng phổ biến nhất và đôi khi sẽ đe dọa đến tính mạng của bệnh thủy đậu là:

• Nhiễm khuẩn da thứ phát, có tỷ lệ nhập viện và tử vong rất cao, chủ yếu do tụ cầu vàng hoặc liên cầu khuẩn gây ra.
• Viêm phổi thủy đậu: Là biến chứng phổ biến nhất ở người lớn, đa số rất nghiêm trọng.
• Các biến chứng liên quan đến dạ dày - ruột bao gồm các tình trạng như viêm ruột thừa và viêm gan.
• Các biến chứng tại não bao gồm: Viêm tiểu não, viêm não và viêm màng não
• Các biến chứng tim mạch có thể bao gồm viêm màng ngoài tim, viêm cơ tim và viêm mạch máu.

Tại Việt Nam, số liệu trên Tạp chí Nhi khoa năm 2019 cho thấy nguy cơ nhiễm thủy đậu vẫn rất lớn đặc biệt trong giai đoạn mùa đông xuân (tức từ tháng 12 đến tháng 5 hàng năm), và có tới 85% trẻ em nhập viện chưa được tiêm vắc xin thủy đậu trước đó.

Ngoài ra, báo cáo của Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia năm 2020 đã dự báo tình hình dịch tễ thủy đậu ở miền Nam Việt Nam vẫn có thể diễn biến phức tạp.