Sỏi thận oxalat canxi là gì? Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Bạn có biết rằng chỉ cần uống ít nước hoặc ăn quá nhiều thực phẩm giàu oxalat như rau bina, trà đậm, chocolate... cũng có thể khiến sỏi oxalat canxi hình thành trong thận? Sỏi thận oxalat canxi​ xuất hiện khi các tinh thể canxi và oxalat trong nước tiểu không được hòa tan hết, kết tụ lại thành sỏi.

Sỏi thận oxalat canxi là gì?

Tinh thể canxi oxalat là những hạt nhỏ hình thành khi canxi kết hợp với oxalat, một hợp chất tự nhiên có trong nhiều loại thực phẩm như rau chân vịt, củ dền, khoai lang, trà và socola. Trong điều kiện bình thường, một lượng nhỏ oxalat được đào thải qua nước tiểu mà không gây ảnh hưởng gì. Tuy nhiên, khi nồng độ canxi hoặc oxalat trong nước tiểu tăng cao, chúng dễ dàng kết hợp lại, tạo thành các tinh thể rắn nhỏ li ti. Theo thời gian, các tinh thể này có thể kết tụ và phát triển thành sỏi thận canxi oxalat, loại sỏi phổ biến nhất hiện nay.

Sự xuất hiện của tinh thể canxi oxalat thường là dấu hiệu cảnh báo sớm của việc hình thành sỏi thận. Ban đầu, người bệnh có thể không cảm nhận được triệu chứng rõ rệt. Nhưng khi sỏi lớn dần và di chuyển trong đường tiết niệu, chúng có thể gây ra cơn đau quặn thắt dữ dội, tiểu buốt, tiểu ra máu, hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu nếu không được xử lý kịp thời.

Sỏi canxi oxalat gây ra các triệu chứng gì?

Thông thường ở giai đoạn đầu, sỏi canxi oxalat có thể không gây triệu chứng rõ ràng, nhưng theo thời gian, sỏi có thể phát triển lớn, gây đau đớn dữ dội và dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Khi viên sỏi bắt đầu di chuyển từ thận xuống niệu quản, cơn đau sẽ xuất hiện và trở nên dữ dội, khiến người bệnh khó chịu, mệt mỏi.

Đau vùng hông lưng

Một trong những triệu chứng điển hình nhất của sỏi canxi oxalat là đau vùng hông lưng. Cơn đau này có thể xuất hiện ở một bên hoặc cả hai bên lưng, lan xuống bụng dưới, háng hoặc bộ phận sinh dục. Mức độ đau thường tăng dần, đôi khi thành từng cơn quặn thắt, khiến người bệnh phải thay đổi tư thế liên tục để giảm bớt cảm giác khó chịu.

Tiểu có máu

Ngoài ra, khi sỏi cọ xát vào thành niệu quản hoặc bàng quang, người bệnh có thể đau buốt khi đi tiểu và nhận thấy nước tiểu có lẫn máu, có thể có màu hồng, đỏ hoặc nâu tùy mức độ tổn thương. Một số người còn nhận thấy nước tiểu đục, có mùi hôi, hoặc xuất hiện tình trạng tiểu rắt, tiểu nhiều lần trong ngày do sỏi kích thích bàng quang.

Ớn lạnh, buồn nôn

Bên cạnh đó, khi sỏi gây tắc nghẽn đường tiết niệu hoặc dẫn đến nhiễm trùng, người bệnh có thể xuất hiện sốt, ớn lạnh, buồn nôn và nôn. Đây là những dấu hiệu cảnh báo tình trạng viêm nhiễm đã lan rộng, cần được can thiệp y tế ngay để tránh biến chứng nặng nề hơn như nhiễm trùng thận hay suy thận cấp.

Nguyên nhân gây ra tinh thể canxi oxalat

Tinh thể canxi oxalat hình thành trong nước tiểu là kết quả của sự mất cân bằng giữa các khoáng chất và chất thải trong cơ thể, khiến canxi và oxalat dễ kết hợp tạo thành tinh thể rắn. Có nhiều yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ này, trong đó lối sống và chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng nhất.

Thiếu nước

Một trong những nguyên nhân phổ biến là uống không đủ nước. Khi cơ thể thiếu nước, lượng nước tiểu giảm khiến nồng độ canxi và oxalat trở nên cô đặc, dễ kết tinh hơn.

Chế độ ăn giàu oxalat

Bên cạnh đó, chế độ ăn giàu oxalat (như rau chân vịt, củ dền, khoai lang, socola, trà xanh), tiêu thụ nhiều đạm động vật hoặc muối cũng thúc đẩy quá trình hình thành tinh thể canxi oxalat.

Bệnh nền

Không chỉ do chế độ ăn, một số bệnh lý nền cũng có thể làm tăng nguy cơ tích tụ tinh thể này. Chẳng hạn, cường tuyến cận giáp khiến cơ thể hấp thu quá nhiều canxi; bệnh viêm ruột mạn tính (IBD) như viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng, từ đó làm tăng oxalat trong nước tiểu. Ngoài ra, bệnh Dent - một rối loạn di truyền hiếm gặp gây tổn thương thận, phẫu thuật cắt dạ dày, tiểu đường và béo phì cũng là các yếu tố nguy cơ đáng kể.

Điều trị sỏi canxi oxalat như thế nào?

Phương pháp điều trị sỏi canxi oxalat phụ thuộc chủ yếu vào kích thước, vị trí và mức độ gây đau của viên sỏi. Với những trường hợp sỏi nhỏ, người bệnh thường không cần phẫu thuật. Thay vào đó, chỉ cần uống thật nhiều nước mỗi ngày (khoảng 2,5 - 3 lít) để tăng lượng nước tiểu, giúp viên sỏi được đào thải tự nhiên ra ngoài trong vòng 4 - 6 tuần.

Bác sĩ có thể kê thêm thuốc chẹn alpha như tamsulosin (Flomax) hoặc doxazosin (Cardura) nhằm làm giãn cơ niệu quản, giúp sỏi dễ di chuyển và ra khỏi cơ thể nhanh hơn. Trong quá trình này, bệnh nhân có thể gặp cảm giác đau rát khi đi tiểu, vì vậy thuốc giảm đau như ibuprofen (Advil, Motrin) hoặc acetaminophen (Tylenol) sẽ giúp giảm khó chịu đáng kể. Tuy nhiên, với phụ nữ mang thai, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, naproxen hoặc aspirin để tránh ảnh hưởng đến thai nhi.

Nếu viên sỏi quá lớn hoặc không thể tự đào thải, bác sĩ sẽ cân nhắc can thiệp ngoại khoa. Các phương pháp phổ biến gồm:

• Tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL): Sử dụng sóng xung kích để phá nhỏ viên sỏi, giúp chúng dễ dàng thoát ra theo đường tiểu trong vài tuần sau đó.
• Nội soi niệu quản: Bác sĩ đưa ống nội soi mỏng có camera qua niệu đạo vào bàng quang và thận, sau đó dùng tia laser hoặc dụng cụ gắp để loại bỏ sỏi. Trường hợp cần thiết, sẽ đặt thêm stent để giữ niệu quản thông thoáng.
• Tán sỏi qua da: Áp dụng cho sỏi lớn, bác sĩ rạch một đường nhỏ ở vùng lưng, sử dụng dụng cụ chuyên dụng để lấy sỏi ra dưới gây mê toàn thân.

Điều trị sỏi canxi oxalat cần được đánh giá kỹ lưỡng và theo dõi sát sao bởi bác sĩ chuyên khoa tiết niệu, giúp người bệnh giảm đau, ngăn biến chứng và phòng ngừa sỏi tái phát hiệu quả.

Sỏi thận oxalat canxi nếu không được điều trị có thể gây biến chứng như đau quặn thận, nhiễm trùng đường tiết niệu hay thậm chí suy giảm chức năng thận. Vì vậy, việc duy trì thói quen uống đủ nước, ăn uống lành mạnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ là chìa khóa quan trọng giúp phòng ngừa bệnh hiệu quả. Chủ động hiểu và chăm sóc thận đúng cách không chỉ giúp bạn tránh xa sỏi thận oxalat canxi mà còn bảo vệ toàn bộ hệ tiết niệu khỏe mạnh lâu dài.