Sỏi niệu quản bao nhiêu thì phải mổ? Những phương pháp mổ và can thiệp sỏi niệu quản hiện nay

Sỏi niệu quản là bệnh lý khá phổ biến và có thể gây đau dữ dội, nhiễm trùng hoặc làm suy giảm chức năng thận nếu không điều trị kịp thời. Việc xác định thời điểm cần mổ phụ thuộc chủ yếu vào kích thước sỏi, mức độ triệu chứng và nguy cơ ảnh hưởng đến thận. Hiểu rõ ngưỡng kích thước cần can thiệp giúp người bệnh chủ động hơn trong việc khám và theo dõi.

Sỏi niệu quản bao nhiêu thì phải mổ? 

Trước khi xem xét các phương pháp can thiệp, người bệnh cần hiểu rằng kích thước sỏi là yếu tố quan trọng nhất trong quyết định điều trị. Những phân tích dưới đây giúp bạn hình dung rõ ràng sỏi niệu quản bao nhiêu thì phải mổ.

Sỏi dưới 5mm

Với sỏi nhỏ dưới 5mm, cơ thể thường có khả năng tự đẩy ra ngoài trong vòng từ vài tuần đến 1 tháng nếu người bệnh uống đủ nước và vận động hợp lý.

• Khoảng hơn 80 phần trăm sỏi dưới 5mm có thể tự đào thải trong vài tuần.
• Bác sĩ thường chỉ yêu cầu theo dõi, uống nhiều nước và dùng thuốc giãn cơ niệu quản.
• Nếu người bệnh không đau nhiều và không có ứ nước thận thì chưa cần can thiệp thủ thuật.

Sỏi từ 5 đến 10mm

Khi sỏi nằm trong khoảng từ 5mm đến 10mm, khả năng tự ra giảm đáng kể, chỉ còn khoảng 50% theo các nghiên cứu quốc tế. Niệu quản chỉ rộng khoảng từ 3 đến 4mm ở đoạn hẹp, nên sỏi 7 đến 8mm đã là vật cản lớn.

• Quyết định mổ không chỉ phụ thuộc kích thước mà còn dựa vào triệu chứng như đau quặn từng cơn, tiểu máu, buồn nôn.
• Bác sĩ thường theo dõi trong từ bốn đến sáu tuần nếu không có dấu hiệu nguy hiểm.
• Nếu đau kéo dài, thận bắt đầu ứ nước hoặc xuất hiện nhiễm trùng thì cần can thiệp sớm thay vì chờ thêm.

Sỏi từ 10mm trở lên

Sỏi niệu quản trên 10mm, tức là từ 1cm trở lên, gần như rất khó tự thoát ra ngoài. Đây là mức kích thước mà hầu hết bác sĩ chuyên khoa tiết niệu đều đồng ý rằng cần can thiệp tích cực.

• Sỏi từ 10mm đến 12mm trở lên thường gây tắc nghẽn do đường kính niệu quản chỉ từ 3 đến 4mm tại đoạn hẹp.
• Khi sỏi gây bít tắc, nước tiểu không xuống được bàng quang dẫn đến ứ nước thận cấp.
• Điều này gây đau dữ dội và đe dọa tổn thương nhu mô thận nếu để lâu. Đây là ngưỡng kích thước mà bác sĩ thường chỉ định mổ hoặc tán sỏi chủ động.

Các yếu tố lâm sàng quyết định thời điểm can thiệp

Ngoài kích thước sỏi, quyết định sỏi niệu quản bao nhiêu thì phải mổ còn bị chi phối bởi các yếu tố lâm sàng khác:

Vị trí của sỏi

Trước khi quyết định mổ, bác sĩ sẽ xem vị trí của viên sỏi vì điều này ảnh hưởng đến khả năng tự di chuyển.

• Sỏi ở đoạn trên gần thận khó tự xuống bàng quang nên dễ mắc kẹt lâu ngày.
• Sỏi ở đoạn giữa có thể di chuyển nhưng dễ gây đau dữ dội.
• Sỏi đoạn dưới gần bàng quang có khả năng tự ra cao hơn nhưng vẫn gây tiểu buốt hoặc tiểu rắt.

Nếu sỏi giữ nguyên vị trí từ bốn đến sáu tuần mặc dù đã dùng thuốc và theo dõi, can thiệp sẽ được xem xét để tránh biến chứng.

Tình trạng thận và mức độ ứ nước

Khi siêu âm cho thấy thận ứ nước, dù sỏi nhỏ, bác sĩ có xu hướng can thiệp sớm.

• Ứ nước nhẹ cho phép theo dõi thêm.
• Ứ nước trung bình hoặc nặng là dấu hiệu thận đang chịu áp lực lớn và cần mổ sớm để tránh tổn thương thận vĩnh viễn.

Bệnh nền của người bệnh

Một số trường hợp đặc biệt cần can thiệp sớm hơn bình thường.

• Người có bệnh tiểu đường hoặc suy giảm miễn dịch dễ bị nhiễm trùng nặng hơn.
• Người chỉ có một thận hoạt động cần bảo vệ thận tối đa, vì vậy sỏi từ 7 đến 8mm có thể phải mổ sớm.
• Phụ nữ mang thai thường được khuyến cáo can thiệp khi sỏi trên 6 đến 7mm để hạn chế ảnh hưởng đến thai nhi.

Ngoài ra nếu cơn đau không thể kiểm soát bằng thuốc giảm đau thông thường, bác sĩ sẽ chỉ định can thiệp dù sỏi không quá lớn. Đây là lý do nhiều bệnh nhân nhỏ sỏi vẫn phải mổ. 

Những phương pháp mổ và can thiệp sỏi niệu quản hiện nay

Trước khi lựa chọn phương pháp thích hợp, người bệnh cần hiểu rằng ưu tiên hàng đầu là các kỹ thuật ít xâm lấn.

Tán sỏi ngoài cơ thể

Tán sỏi ngoài cơ thể là lựa chọn đầu tiên với sỏi dưới từ 15 đến 20mm và chưa gây tắc nghẽn quá nặng. Máy phát sóng xung kích từ bên ngoài làm vỡ sỏi thành mảnh nhỏ, sau đó người bệnh chỉ cần uống nhiều nước để mảnh vụn tự ra theo đường tiểu. 

Phương pháp này không cần gây mê, không để lại vết mổ, nhưng cần sỏi nằm ở vị trí dễ tiếp cận sóng và người bệnh phải kiên nhẫn chờ đào thải.

Tán sỏi nội soi ngược dòng

Tán sỏi nội soi ngược dòng là kỹ thuật phổ biến nhất hiện nay khi cần can thiệp chủ động. Bác sĩ luồn ống nội soi nhỏ qua niệu đạo, lên bàng quang rồi vào niệu quản để tiếp cận trực tiếp viên sỏi. Laser hoặc khí nén sẽ phá vỡ sỏi thành bột mịn, sau đó hút ra hoặc để tự thoát. 

Phương pháp này rất hiệu quả với sỏi ở đoạn dưới và đoạn giữa niệu quản, tỷ lệ sạch sỏi đạt trên 95%, người bệnh thường về trong ngày hoặc nằm viện từ 1 đến 2 ngày.

Nội soi qua da hoặc nội soi sau phúc mạc

Với sỏi lớn trên 2cm hoặc nằm ở đoạn trên gần thận, nội soi qua da hoặc nội soi sau phúc mạc thường được lựa chọn. Bác sĩ tạo một đường hầm nhỏ từ lưng hoặc bên hông vào thẳng thận, dùng dụng cụ phá sỏi và lấy ra từng mảnh. 

Phương pháp này xâm lấn hơn nhưng rất hiệu quả với sỏi phức tạp, đặc biệt khi tán ngoài cơ thể không thành công.

Mổ mở truyền thống

Mổ mở chỉ còn được áp dụng trong những trường hợp rất hiếm như sỏi quá lớn, kèm dị tật đường tiết niệu hoặc các phương pháp trên đều thất bại. Dù hiệu quả cao nhưng thời gian hồi phục lâu và để lại sẹo lớn nên ít bác sĩ chọn lựa hiện nay.

Trên đây là lời giải đáp cho thắc mắc sỏi niệu quản bao nhiêu thì phải mổ mà bạn có thể tham khảo. Quyết định mổ sỏi niệu quản sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố nhưng ngưỡng quan trọng nhất là sỏi từ 1cm trở lên kèm triệu chứng hoặc gây ứ nước thận. Sỏi nhỏ hơn vẫn có thể phải can thiệp nếu gây đau nhiều, nhiễm trùng hoặc mắc kẹt quá lâu. Chủ động khám sớm là cách tốt nhất để tránh phẫu thuật và bảo vệ chức năng thận lâu dài.