Sinh thiết tuyến tiền liệt: Quy trình, tác dụng và những điều cần biết

Ung thư tuyến tiền liệt là một trong những bệnh lý phổ biến ở nam giới trung niên và cao tuổi. Để phát hiện sớm và đưa ra hướng điều trị kịp thời, sinh thiết tuyến tiền liệt được xem là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn lo lắng và chưa hiểu rõ về quy trình này. Bài viết dưới đây của Tiêm chủng Long Châu sẽ giải đáp chi tiết sinh thiết tuyến tiền liệt là gì, khi nào cần thực hiện, cũng như các lưu ý trước và sau khi tiến hành, giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn.

Sinh thiết tuyến tiền liệt là gì?

Sinh thiết tuyến tiền liệt là một thủ thuật y khoa nhằm lấy một hoặc nhiều mảnh mô nhỏ từ tuyến tiền liệt để kiểm tra dưới kính hiển vi. Đây là phương pháp thường được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ bệnh nhân có khả năng mắc ung thư tuyến tiền liệt hoặc phát hiện các bất thường khác tại cơ quan này.

Tuyến tiền liệt nằm ngay dưới bàng quang, bao quanh niệu đạo và giữ vai trò sản xuất dịch nuôi dưỡng, bảo vệ tinh trùng. Khi thực hiện sinh thiết, bác sĩ sẽ dùng kim chuyên dụng hoặc ống soi để lấy mẫu mô tại những vùng nghi ngờ bất thường. Sau đó, mẫu được gửi đến phòng xét nghiệm giải phẫu bệnh để xác định có tế bào ác tính hay không.

Đây là thủ thuật mang tính chất chẩn đoán, không phải điều trị. Tuy nhiên, nó giữ vai trò quan trọng trong phát hiện ung thư tuyến tiền liệt, giúp bác sĩ xác định chính xác mức độ và đưa ra hướng xử trí phù hợp. Ngoài ung thư, sinh thiết cũng hỗ trợ đánh giá các tình trạng bất thường khác như viêm mạn tính hay tăng sinh lành tính.

Khi nào cần thực hiện sinh thiết tuyến tiền liệt?

Không phải trường hợp nào có rối loạn đường tiểu hay phì đại tuyến tiền liệt cũng phải sinh thiết. Thông thường, bác sĩ chỉ định thủ thuật này trong một số tình huống sau:

• Nồng độ PSA trong máu tăng cao: PSA (Prostate-Specific Antigen) là kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt. Khi PSA cao hơn ngưỡng bình thường, đặc biệt là tăng liên tục theo thời gian, nguy cơ có tế bào ung thư tiềm ẩn rất lớn.
• Kết quả khám trực tràng bất thường: Bác sĩ có thể phát hiện khối cứng, gồ ghề hoặc tăng kích thước tuyến khi thăm khám qua trực tràng.
• Kết quả hình ảnh nghi ngờ: Siêu âm, chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc cắt lớp (CT) có thể phát hiện vùng mô bất thường, cần được xác minh qua sinh thiết.
• Kết quả sinh thiết trước chưa rõ ràng: Một số trường hợp lần sinh thiết đầu tiên không cho kết quả ác tính nhưng PSA tiếp tục tăng, hoặc mô có tế bào bất thường chưa xác định, bác sĩ sẽ chỉ định làm lại để có kết luận chắc chắn.

Ngoài ra, nếu bệnh nhân xuất hiện nhiều triệu chứng như tiểu khó, tiểu rắt, đau vùng hông chậu, tiểu ra máu hoặc tinh dịch có máu kéo dài, bác sĩ cũng có thể cân nhắc sinh thiết sau khi loại trừ các nguyên nhân khác.

Quy trình thực hiện sinh thiết tuyến tiền liệt

Sinh thiết tuyến tiền liệt có nhiều kỹ thuật khác nhau, được lựa chọn tùy vào tình trạng sức khỏe và chỉ định chuyên khoa.

Chuẩn bị trước thủ thuật:

• Bệnh nhân được tư vấn đầy đủ, ký cam kết đồng ý thực hiện.
• Cung cấp thông tin về tiền sử dị ứng, bệnh lý nền, các thuốc đang dùng (đặc biệt là thuốc chống đông máu).
• Bác sĩ có thể cho dùng thuốc kháng sinh dự phòng để hạn chế nguy cơ nhiễm trùng.
• Trường hợp sinh thiết qua trực tràng, bệnh nhân thường được yêu cầu dùng thuốc xổ trước.

Các kỹ thuật sinh thiết phổ biến:

• Qua trực tràng (Transrectal): Là kỹ thuật phổ biến nhất. Dưới hướng dẫn siêu âm, kim sinh thiết được đưa qua thành trực tràng để lấy mẫu mô.
• Qua đáy chậu (Transperineal): Kim được đưa qua vùng da giữa bìu và hậu môn, giúp lấy mẫu chính xác hơn, giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Qua niệu đạo (Transurethral): Bác sĩ đưa ống soi bàng quang từ lỗ tiểu qua niệu đạo đến tuyến tiền liệt để lấy mẫu. Phương pháp này ít phổ biến hơn.
• Sinh thiết dưới hướng dẫn MRI: Được áp dụng khi hình ảnh cộng hưởng từ cho thấy vùng nghi ngờ mà siêu âm không phát hiện rõ.

Quy trình sinh thiết tuyến tiền liệt thường diễn ra trong khoảng 20 - 30 phút, tùy thuộc vào kỹ thuật được áp dụng. Người bệnh có thể được gây tê tại chỗ để giảm cảm giác khó chịu, trong một số trường hợp đặc biệt như sinh thiết qua niệu đạo, bác sĩ có thể chỉ định gây mê toàn thân. Trong quá trình lấy mẫu mô, bệnh nhân có thể cảm nhận được sự căng tức hoặc áp lực nhẹ khi kim đi vào tuyến tiền liệt, nhưng mức độ đau thường không đáng kể và đa số trường hợp đều chịu đựng được.

Khi thủ thuật kết thúc, bệnh nhân sẽ được theo dõi trong một khoảng thời gian ngắn để đảm bảo an toàn trước khi trở về nhà, thường không cần nằm viện. Các mẫu mô được gửi đến phòng xét nghiệm giải phẫu bệnh để phân tích và kết quả thường được trả trong vòng 3 - 7 ngày, giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và hướng điều trị tiếp theo.

Rủi ro và biến chứng có thể gặp sau sinh thiết

Giống như bất kỳ thủ thuật xâm lấn nào, sinh thiết tuyến tiền liệt cũng tiềm ẩn một số rủi ro. Phần lớn biến chứng ở mức nhẹ và có thể tự hồi phục:

• Chảy máu: Có thể xuất hiện máu trong tinh dịch (kéo dài vài tuần), máu trong nước tiểu hoặc chảy máu trực tràng. Đây là hiện tượng thường gặp và thường không đáng lo.
• Đau hoặc khó chịu tại vị trí sinh thiết: Cảm giác căng tức hoặc đau âm ỉ có thể kéo dài vài ngày, nhưng có thể kiểm soát bằng thuốc giảm đau.
• Khó tiểu: Một số người gặp tình trạng bí tiểu tạm thời, hiếm khi cần đặt ống thông.
• Nhiễm trùng: Tỷ lệ thấp nhờ sử dụng kháng sinh dự phòng, nhưng vẫn có thể xảy ra, một số biểu hiện như sốt, rét run, tiểu buốt, nước tiểu đục hoặc hôi.
• Nguy cơ bỏ sót tổn thương: Trong một số trường hợp, mẫu mô lấy không trúng vùng ung thư, dẫn đến âm tính giả. Khi PSA tiếp tục tăng hoặc triệu chứng kéo dài, bác sĩ sẽ xem xét sinh thiết lại hoặc dùng phương pháp chẩn đoán khác.

Chăm sóc và theo dõi sau sinh thiết tuyến tiền liệt

Sau khi thực hiện sinh thiết tuyến tiền liệt, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ để quá trình hồi phục diễn ra an toàn và hiệu quả:

• Nghỉ ngơi hợp lý: Trong vài ngày đầu, nên tránh vận động mạnh, nâng vật nặng hoặc quan hệ tình dục để giảm nguy cơ chảy máu.
• Uống nhiều nước: Giúp nước tiểu loãng hơn, hạn chế nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Dùng thuốc theo chỉ định: Nếu được bác sĩ kê kháng sinh hoặc thuốc giảm đau, cần tuân thủ liều lượng và thời gian để phòng ngừa biến chứng.
• Theo dõi các dấu hiệu bất thường: Báo ngay cho bác sĩ khi có sốt, tiểu khó kéo dài, máu nhiều trong nước tiểu hoặc phân, đau vùng bụng dưới tăng dần.
• Tái khám và nhận kết quả: Thường sau 3 - 7 ngày sẽ có kết quả giải phẫu bệnh. Nếu phát hiện ung thư, bác sĩ sẽ giải thích điểm Gleason - thang đo mức độ ác tính của khối u, và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Ngoài việc tuân thủ hướng dẫn, bệnh nhân cũng nên duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống cân bằng, hạn chế rượu bia, tập luyện vừa sức và khám sức khỏe định kỳ để kiểm soát tốt tình trạng tuyến tiền liệt.

Sinh thiết tuyến tiền liệt đóng vai trò quyết định trong việc phát hiện và chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt, từ đó giúp bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị hiệu quả cho người bệnh. Đây là thủ thuật tương đối an toàn, ít rủi ro nếu được tiến hành tại cơ sở y tế chuyên khoa uy tín với sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ. Vì vậy, nam giới - đặc biệt là những người có nguy cơ cao, nên chủ động thăm khám và thực hiện sinh thiết khi có chỉ định, nhằm bảo vệ sức khỏe và nâng cao cơ hội điều trị thành công.