Sinh đôi cùng trứng là gì? Những điều mẹ bầu cần biết để chăm sóc thai kỳ an toàn

Sinh đôi cùng trứng là hiện tượng sinh học thú vị khi hai em bé phát triển từ cùng một trứng được thụ tinh, có cùng giới tính và ADN giống hệt nhau. Tình trạng này không chỉ tạo nên sự gắn kết đặc biệt giữa các bé mà còn đi kèm những yếu tố y tế mẹ bầu cần lưu ý để đảm bảo thai kỳ an toàn.

Tìm hiểu về sinh đôi cùng trứng

Sinh đôi cùng trứng có tên khoa học là monozygotic twins. Hiện tượng này xảy ra khi một trứng được thụ tinh bởi một tinh trùng và sau đó tách thành hai phôi thai riêng biệt. Hai bé này mang ADN giống hệt nhau, cùng nhóm máu, cùng giới tính và thường có ngoại hình gần như giống nhau hoàn toàn. 

Theo thống kê, sinh đôi cùng trứng chiếm khoảng 0,3% các ca sinh và khoảng 1/3 các trường hợp sinh đôi tự nhiên. Hiện tượng này xảy ra ngẫu nhiên và không phụ thuộc vào các yếu tố di truyền rõ ràng. Điều này khiến sinh đôi cùng trứng trở thành một trong những bí ẩn thú vị của sinh học.

Những đặc điểm chính của sinh đôi cùng trứng bao gồm:

• Hai bé luôn cùng giới tính (cả hai đều là trai hoặc gái).
• Ngoại hình rất giống nhau, đôi khi khó phân biệt.
• Thường chia sẻ nhau thai chung nhưng mỗi bé có túi ối riêng. Trong một số trường hợp hiếm, có thể chia sẻ cả túi ối.

So sánh sinh đôi cùng trứng và khác trứng

Để hiểu rõ hơn về sinh đôi cùng trứng, việc so sánh với sinh đôi khác trứng sẽ giúp mẹ bầu dễ dàng hình dung sự khác biệt. Dưới đây là bảng so sánh chi tiết về sinh đôi cùng trứng và khác trứng, bạn đọc có thể tham khảo:

Sự khác biệt giữa sinh đôi cùng trứng và khác trứng không chỉ nằm ở mặt sinh học mà còn ảnh hưởng đến cách theo dõi và chăm sóc trong thai kỳ. Ví dụ, sinh đôi cùng trứng thường cần được theo dõi sát sao hơn do nguy cơ biến chứng cao hơn so với sinh đôi khác trứng.

Nguyên nhân xuất hiện sinh đôi cùng trứng

Hiện tượng sinh đôi cùng trứng là một quá trình sinh học đặc biệt nhưng các nhà khoa học vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác. Dưới đây là những yếu tố được ghi nhận có liên quan đến sinh đôi cùng trứng:

• Phân chia phôi ngẫu nhiên: Sự tách đôi của phôi thai sau thụ tinh được xem là một sự kiện ngẫu nhiên trong quá trình phân bào sớm. Điều này thường xảy ra trong vòng 1 - 14 ngày sau thụ tinh, tùy thuộc vào thời điểm tách phôi mà thai nhi có thể chia sẻ nhau thai hoặc túi ối.
• Tuổi mẹ: Phụ nữ trên 35 tuổi có tỷ lệ sinh đôi cùng trứng cao hơn, đặc biệt khi sử dụng các phương pháp hỗ trợ sinh sản. Điều này có thể liên quan đến sự thay đổi nội tiết tố hoặc bất thường trong phân chia phôi.
• Hỗ trợ sinh sản: Các kỹ thuật như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc bơm tinh trùng vào tử cung (IUI) có thể làm tăng khả năng phôi tách đôi, dù tỷ lệ này vẫn thấp. Một số nghiên cứu cho thấy IVF làm tăng nhẹ nguy cơ sinh đôi cùng trứng do môi trường nuôi cấy phôi.
• Yếu tố môi trường: Một số yếu tố như chế độ dinh dưỡng hoặc tiếp xúc với hóa chất trong môi trường có thể ảnh hưởng đến sự phân chia phôi nhưng chưa có bằng chứng rõ ràng.
• Mặc dù không có yếu tố di truyền rõ ràng, một số nghiên cứu gần đây gợi ý rằng các yếu tố epigenetic (thay đổi biểu hiện gen do môi trường) có thể đóng vai trò nhỏ trong hiện tượng này.

Sinh đôi cùng trứng có nguy hiểm không? 

Mang thai sinh đôi cùng trứng thường đi kèm với một số rủi ro y khoa cao hơn so với thai đơn hoặc sinh đôi khác trứng, chủ yếu do hai bé thường chia sẻ nhau thai chung. Những rủi ro phổ biến của sinh đôi cùng trứng bao gồm:

• Hội chứng truyền máu song thai (TTTS): Xảy ra ở khoảng 10 – 15% trường hợp sinh đôi cùng trứng, khi máu được truyền không đều giữa hai thai nhi qua nhau thai chung dẫn đến một bé nhận quá nhiều máu trong khi bé kia bị thiếu hụt. Nếu không được điều trị kịp thời, TTTS có thể gây nguy hiểm cho cả hai bé.
• Thai chậm phát triển: Do chia sẻ cùng một nguồn dinh dưỡng, một hoặc cả hai bé có thể phát triển chậm hơn bình thường, ảnh hưởng đến cân nặng và sức khỏe tổng thể.
• Sinh non: Khoảng 60% trường hợp sinh đôi cùng trứng sinh trước tuần 37 dẫn đến nguy cơ các vấn đề về hô hấp, tiêu hóa hoặc phát triển ở trẻ sơ sinh.
• Nguy cơ sinh mổ cao hơn: Do vị trí thai nhi, biến chứng như TTTS hoặc dây rốn quấn nhau, nhiều ca sinh đôi cùng trứng cần can thiệp sinh mổ.
• Các biến chứng hiếm gặp: Trong trường hợp hai bé chia sẻ cả túi ối, nguy cơ dây rốn quấn nhau hoặc các biến chứng khác tăng cao.

Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học hiện đại, các biến chứng này có thể được giảm thiểu đáng kể nếu mẹ bầu được theo dõi kỹ lưỡng bởi bác sĩ chuyên sản khoa.

Mẹ bầu cần lưu ý gì khi mang thai sinh đôi cùng trứng?

Để đảm bảo thai kỳ an toàn và khỏe mạnh khi mang thai sinh đôi cùng trứng, mẹ bầu cần tuân thủ các hướng dẫn chăm sóc đặc biệt sau:

• Khám thai định kỳ nhiều hơn: Thăm khám thường xuyên (2 tuần/lần hoặc theo chỉ định bác sĩ) để theo dõi sự phát triển của cả hai bé và phát hiện sớm các biến chứng như TTTS. Siêu âm Doppler và các xét nghiệm chuyên sâu thường được khuyến nghị.
• Chế độ ăn giàu dinh dưỡng: Tăng cường thực phẩm giàu chất đạm (thịt nạc, cá, trứng), sắt (rau xanh, thịt đỏ), axit folic (bông cải xanh, đậu lăng) và canxi (sữa, sữa chua) để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng gấp đôi. Mẹ bầu cũng nên bổ sung DHA để hỗ trợ sự phát triển não bộ của thai nhi.
• Nghỉ ngơi hợp lý: Giảm các hoạt động mạnh, ngủ đủ giấc (7 – 8 giờ/ngày), tránh căng thẳng từ tam cá nguyệt thứ hai. Cân nhắc nằm nghiêng bên trái để cải thiện lưu thông máu.
• Theo dõi dấu hiệu nguy hiểm: Chú ý các triệu chứng như chảy máu âm đạo, đau bụng bất thường, co bóp tử cung trước tuần 37 hoặc tăng cân đột ngột và báo ngay cho bác sĩ.
• Chuẩn bị tâm lý sinh mổ hoặc sinh sớm: Do nguy cơ sinh non hoặc biến chứng, mẹ bầu cần sẵn sàng cho khả năng sinh mổ hoặc sinh trước tuần 37. Hãy thảo luận với bác sĩ về kế hoạch sinh nở.

Giải đáp thắc mắc thường gặp về sinh đôi cùng trứng

Dưới đây là những câu hỏi phổ biến về sinh đôi cùng trứng mà mẹ bầu thường quan tâm kèm câu trả lời ngắn gọn và chính xác.

Sinh đôi cùng trứng có di truyền không?

Hiện không có bằng chứng rõ ràng cho thấy sinh đôi cùng trứng mang tính di truyền. Hiện tượng này được xem là ngẫu nhiên và không phụ thuộc vào tiền sử gia đình, khác với sinh đôi khác trứng vốn có thể liên quan đến gen từ phía mẹ.

Có thể phát hiện sinh đôi cùng trứng sớm không?

Có, sinh đôi cùng trứng có thể được phát hiện qua siêu âm từ sớm (thường từ tuần 6 – 8), dựa trên việc hai thai nhi chia sẻ nhau thai chung. Xét nghiệm ADN sau sinh có thể xác nhận chính xác mức độ giống nhau về gen. Siêu âm 3D hoặc 4D đôi khi được sử dụng để đánh giá chi tiết hơn.

Sinh đôi cùng trứng có thể khác giới tính không?

Không, sinh đôi cùng trứng luôn cùng giới tính. Lý do là vì chúng phát triển từ cùng một trứng được thụ tinh, mang cùng bộ nhiễm sắc thể giới tính (XX hoặc XY).

Sinh đôi cùng trứng có luôn khỏe mạnh như nhau không?

Không nhất thiết. Dù có ADN giống hệt, các yếu tố trong tử cung (như lượng máu hoặc dinh dưỡng nhận được) có thể khiến một bé phát triển tốt hơn bé kia dẫn đến sự khác biệt về cân nặng hoặc sức khỏe lúc sinh.

Làm thế nào để chuẩn bị cho việc nuôi dạy sinh đôi cùng trứng?

Việc nuôi dạy sinh đôi cùng trứng đòi hỏi sự kiên nhẫn và chuẩn bị kỹ lưỡng:

• Xây dựng thói quen riêng: Mặc dù giống nhau, mỗi bé có thể có tính cách riêng. Hãy khuyến khích sự độc lập của từng bé.
• Hỗ trợ tài chính và thời gian: Nuôi dạy hai bé cùng lúc cần nhiều nguồn lực hơn, từ đồ dùng đến thời gian chăm sóc.
• Tìm kiếm sự hỗ trợ: Nhờ đến sự giúp đỡ của gia đình, bạn bè hoặc tham gia các nhóm hỗ trợ cha mẹ sinh đôi.

Sinh đôi cùng trứng là một hiện tượng sinh học đặc biệt, mang lại nhiều điều thú vị nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Việc hiểu rõ về quá trình hình thành, sự khác biệt với sinh đôi khác trứng và các yếu tố chăm sóc thai kỳ sẽ giúp mẹ bầu có kế hoạch theo dõi và bảo vệ sức khỏe tốt nhất cho bản thân và hai thiên thần nhỏ. Nếu bạn đang mang thai sinh đôi cùng trứng, hãy phối hợp chặt chẽ với bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo thai kỳ diễn ra an toàn, khỏe mạnh và chuẩn bị tâm lý sẵn sàng cho hành trình chào đón hai bé yêu đầy đặc biệt.