Rối loạn khớp thái dương hàm: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Rối loạn khớp thái dương hàm (hay rối loạn khớp cắn - thái dương hàm với tên tiếng Anh là Temporomandibular Disorders, viết tắt là TMD) là tình trạng bất thường tại khớp nối giữa xương hàm dưới và xương thái dương. Đây là khớp quan trọng giúp thực hiện các hoạt động thường ngày như nhai, nói chuyện, nuốt.

Người mắc rối loạn khớp thái dương hàm thường gặp đau nhức vùng mặt, đau cơ quanh hàm, khó mở miệng hoặc nghe tiếng lục cục khi há miệng. Bệnh không nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt, ăn uống và chất lượng cuộc sống.

Những dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn khớp thái dương hàm

Các biểu hiện rối loạn khớp thái dương hàm thường thấy gồm:

• Đau ở vùng thái dương, trước tai hoặc quanh hàm;
• Khó khăn khi mở miệng;
• Cảm giác hàm bị kẹt, không thể mở hoặc đóng hết cỡ;
• Tiếng kêu “tách”, “lục cục” khi cử động hàm;
• Đau lan lên vùng đầu, cổ, vai gáy;
• Mỏi hàm khi nhai lâu, nhất là thức ăn cứng.

Ở một số bệnh nhân, cơn đau có tính chất kéo dài, âm ỉ, dễ nhầm lẫn với đau răng hoặc đau tai.

Biến chứng có thể gặp khi mắc rối loạn khớp thái dương hàm

Rối loạn khớp thái dương hàm ban đầu thường chỉ gây ra những cơn đau thoáng qua, khó chịu nhẹ hoặc tiếng kêu bất thường khi cử động. Tuy nhiên, nếu người bệnh chủ quan không điều trị sớm, tình trạng này có thể tiến triển thành nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Một số biến chứng nguy hiểm nếu bệnh không được điều trị bao gồm:

• Hạn chế vận động khớp vĩnh viễn: Khi đĩa khớp và sụn bị tổn thương lâu ngày, tình trạng viêm khớp thái dương hàm dần gây thoái hóa sẽ khiến khớp hàm dần mất tính linh hoạt. Người bệnh có thể chỉ mở miệng được một khoảng rất nhỏ, gây khó khăn trong ăn uống, giao tiếp và vệ sinh răng miệng. Đây là một trong những biến chứng phổ biến, gây cản trở nhiều nhất trong sinh hoạt hằng ngày.
• Mòn hoặc gãy răng do khớp cắn sai: Khớp thái dương hàm rối loạn sẽ dẫn đến sai lệch khớp cắn. Khi đó, lực nhai không phân bố đều, một số răng phải chịu áp lực lớn và liên tục, lâu dần dẫn đến mòn men răng, nứt gãy thân răng hoặc lung lay. Ngoài ra, sai khớp cắn còn khiến việc trồng răng giả hoặc chỉnh nha sau này trở nên khó khăn hơn.
• Đau mạn tính vùng đầu mặt: Một số người bệnh phải đối diện với cơn đau âm ỉ kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm. Cơn đau không chỉ xuất hiện ở vùng hàm mà còn lan sang thái dương, hốc mắt, cổ và vai gáy. Đau mạn tính thường khiến người bệnh mất ngủ, mệt mỏi, giảm khả năng tập trung, từ đó ảnh hưởng đến học tập, công việc và đời sống cá nhân.
• Tăng nguy cơ rối loạn tâm lý: Cơn đau kéo dài liên tục dễ khiến người bệnh rơi vào trạng thái lo âu, dễ cáu gắt hoặc trầm cảm. Thêm vào đó, việc khó khăn trong ăn uống, giao tiếp có thể gây tự ti, giảm sự hòa nhập xã hội. Không ít trường hợp bệnh nhân rối loạn khớp thái dương hàm phải tìm đến hỗ trợ tâm lý để cải thiện chất lượng tinh thần.

Ngoài những biến chứng trên, một số bệnh nhân còn có nguy cơ:

• Nghe kém hoặc ù tai: Do vị trí khớp thái dương hàm nằm ngay cạnh ống tai ngoài, sự viêm hoặc lệch khớp có thể ảnh hưởng đến thính giác.
• Rối loạn thăng bằng: Một số trường hợp bị chóng mặt, hoa mắt, mất cân bằng khi đi lại do vị trí khớp thái dương hàm gần cơ quan tiền đình - ốc tai.
• Khó khăn trong phát âm: Giới hạn vận động hàm lâu ngày khiến phát âm không rõ, đặc biệt khi nói nhanh hoặc nói to.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Việc chần chừ trong thăm khám có thể khiến bệnh rối loạn khớp thái dương hàm tiến triển nặng hơn. Bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa khi xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

• Đau hàm thường xuyên, kéo dài nhiều ngày không giảm, đặc biệt khi cử động nói chuyện hoặc ăn uống.
• Hàm phát ra tiếng kêu bất thường như “tách”, “lục cục” mỗi khi mở miệng hoặc nhai.
• Cứng hàm, khó mở miệng, không thể đưa được 2 - 3 ngón tay vào giữa hai hàm. Đây là dấu hiệu cảnh báo hạn chế vận động khớp ở mức độ nghiêm trọng.
• Đau lan sang tai, xuất hiện kèm ù tai, nghe kém, hoặc lan lên thái dương gây nhức đầu.
• Cảm giác hàm bị kẹt đột ngột, không thể đóng hoặc mở miệng hoàn toàn.

Việc đi khám sớm giúp bác sĩ xác định chính xác nguyên nhân, loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Điều trị kịp thời không chỉ ngăn ngừa biến chứng mà còn giúp bệnh nhân nhanh chóng lấy lại sự thoải mái trong sinh hoạt, ăn uống và giao tiếp hằng ngày.

Nguyên nhân của rối loạn khớp thái dương hàm khá đa dạng. Một số cơ chế thường gặp bao gồm:

• Tổn thương đĩa khớp: Đĩa sụn trong khớp bị lệch hoặc thoái hóa gây cản trở vận động.
• Thoái hóa khớp: Tình trạng mòn sụn, thoái hóa khớp tương tự viêm xương khớp.
• Chứng nghiến răng: Người hay lo âu, stress có xu hướng nghiến chặt răng, tạo áp lực lớn gây tổn thương khớp thái dương hàm.
• Chấn thương: Tai nạn, va đập vùng hàm mặt gây tổn thương trực tiếp khớp.
• Bất thường khớp cắn: Sai khớp cắn bẩm sinh, khớp cắn ngược hoặc do mất răng, trồng răng sai kỹ thuật.

Những ai có nguy cơ mắc chứng rối loạn khớp thái dương hàm?

Rối loạn khớp thái dương hàm là bệnh lý thường gặp với triệu chứng từ nhẹ tới nặng. Bệnh có thể ở gặp ở nhiều đối tượng, bao gồm:

• Người lớn tuổi mắc bệnh lý về xương khớp;
• Người có tiền sử chấn thương vùng mặt;
• Người có thói quen nghiến răng khi ngủ hoặc siết chặt hàm khi căng thẳng.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc rối loạn khớp thái dương hàm

Bên cạnh đó, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng rối loạn khớp thái dương hàm cần chú ý như:

• Căng thẳng tâm lý kéo dài;
• Nghề nghiệp cần hoạt động hàm nhiều (ca sĩ, diễn giả);
• Các bệnh lý đi kèm như viêm khớp nhiễm khuẩn, viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp;
• Thói quen ăn nhai một bên, nhai kẹo cao su thường xuyên.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán rối loạn khớp thái dương hàm

Bác sĩ thường dựa vào thăm khám lâm sàng và các phương tiện cận lâm sàng:

• Khám lâm sàng: Kiểm tra độ mở miệng, nghe tiếng kêu khi cử động hàm, sờ nắn khớp.
• Chụp X-quang: Phát hiện thoái hóa hoặc tổn thương cấu trúc xương.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đánh giá tình trạng đĩa khớp và mô mềm.
• CT scan: Cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc xương hàm.

Điều trị rối loạn khớp thái dương hàm

Tùy thuộc vào triệu chứng cũng như diễn tiến bệnh, bác sĩ chuyên khoa có thể chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp, bao gồm:

• Nội khoa: Sử dụng thuốc giảm đau như Paracetamol, Ibuprofen. Sử dụng thuốc giãn cơ như Mydocalm.
• Vật lý trị liệu: Người bệnh có thể thực hiện các bài tập cơ hàm dưới hướng dẫn của chuyên viên hoặc sử dụng các dụng cụ chuyên biệt giúp giảm nghiến răng vào ban đêm.
• Điều trị nha khoa: Cần áp dụng các phương pháp trồng răng, chỉnh khớp cắn đúng kỹ thuật theo chỉ định của bác sĩ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của rối loạn khớp thái dương hàm

Chế độ sinh hoạt

Để kiểm soát tốt bệnh rối loạn khớp thái dương hàm và hạn chế triệu chứng gây ảnh hưởng tới cuộc sống hàng ngày, người bệnh cần xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh, bao gồm:

• Tránh nghiến răng;
• Tránh cắn vật cứng;
• Không há miệng quá rộng khi ngáp hoặc ăn;
• Giữ tư thế đúng khi ngồi, làm việc, tránh tỳ cằm lâu;
• Tập các bài thở sâu, yoga hoặc thiền để giảm căng thẳng.

Chế độ dinh dưỡng

Bên cạnh thói quen sinh hoạt lành mạnh, khoa học, nên kết hợp với chế độ dinh dưỡng phù hợp như:

• Ăn thực phẩm mềm, dễ nhai như cháo, súp, sữa chua, cá;
• Hạn chế thức ăn quá cứng hoặc dai;
• Bổ sung canxi, vitamin D, magie để hỗ trợ sức khỏe xương khớp.

Phương pháp phòng ngừa rối loạn khớp thái dương hàm

Việc phòng ngừa bệnh rối loạn khớp thái dương hàm chủ yếu dựa trên phương pháp phòng ngừa yếu tố nguy cơ kết hợp điều trị hiệu quả triệu chứng, nguyên nhân gây bệnh, từ đó ngăn diễn tiến bệnh nặng hơn, biện pháp được áp dụng bao gồm:

• Duy trì tâm lý ổn định, quản lý stress;
• Bảo hộ vùng mặt khi chơi thể thao, lái xe hoặc tham gia hoạt động dễ gây chấn thương;
• Khám răng miệng định kỳ để phát hiện sai khớp cắn cũng như những bệnh lý răng miệng khác.

Rối loạn khớp thái dương hàm là bệnh lý răng hàm mặt phổ biến, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm triệu chứng, tuân thủ điều trị và duy trì lối sống khoa học là chìa khóa để cải thiện tình trạng bệnh cũng như nâng cao chất lượng cuộc sống.