Rò hậu môn ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu và hướng điều trị

Rò hậu môn ở trẻ sơ sinh khiến nhiều cha mẹ lo lắng khi thấy vùng mông của bé xuất hiện mụn rỉ dịch hoặc sưng đỏ kéo dài. Nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, bệnh có thể gây viêm nhiễm tái phát, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn trong bài viết dưới đây

Rò hậu môn ở trẻ là tình trạng gì?

Rò hậu môn là tình trạng hình thành một đường rò bất thường giữa ống hậu môn và da vùng quanh hậu môn. Đường rò này giống như một ống nhỏ cho phép dịch hoặc mủ rò rỉ ra ngoài, gây viêm nhiễm, đau rát và khó chịu cho trẻ.

Bệnh thường liên quan đến viêm tuyến quanh hậu môn, khi vi khuẩn xâm nhập vào các tuyến nhỏ nằm gần ống hậu môn, tạo ổ áp xe (mụn mủ). Khi ổ áp xe vỡ hoặc được dẫn lưu không đúng cách, đường rò hình thành và trở thành rò hậu môn mạn tính.

Rò hậu môn là bệnh lý ngoại khoa thường gặp ở trẻ nam nhiều hơn trẻ nữ. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, rò hậu môn có thể gây nhiễm trùng lan rộng, ảnh hưởng đến khả năng đại tiện, đồng thời gây sẹo xơ ở vùng hậu môn.

Nguyên nhân gây rò hậu môn 

Rò hậu môn thường bắt nguồn từ viêm nhiễm tuyến quanh hậu môn. Khi các tuyến này bị tắc nghẽn, vi khuẩn xâm nhập gây áp xe hậu môn và sau đó tạo thành đường rò thông ra ngoài da. Một số nguyên nhân cụ thể gồm:

Viêm nhiễm tuyến hậu môn

Viêm nhiễm tuyến hậu môn là nguyên nhân phổ biến nhất. Khi các tuyến quanh hậu môn bị tắc do phân ứ đọng hoặc vệ sinh kém, vi khuẩn như E.coli hay Staphylococcus aureus dễ phát triển gây viêm mủ. Nếu không điều trị sớm, mủ lan rộng và tạo thành đường rò ra ngoài.

Hệ miễn dịch yếu

Trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, sức đề kháng kém. Chỉ cần một vết trầy xước nhỏ ở vùng hậu môn cũng đủ để vi khuẩn xâm nhập và gây viêm nhiễm. Tình trạng này dễ tiến triển thành áp xe và rò nếu không được chăm sóc đúng cách.

Táo bón kéo dài

Táo bón khiến trẻ phải rặn mạnh khi đi ngoài, làm tăng áp lực lên vùng hậu môn, gây tổn thương niêm mạc. Vi khuẩn có thể xâm nhập qua các vết nứt này, hình thành ổ viêm mủ và dẫn đến rò hậu môn.

Nguyên nhân bẩm sinh (hiếm gặp)

Một số trẻ có thể bị rò hậu môn bẩm sinh do bất thường trong quá trình phát triển ống hậu môn khi còn trong bụng mẹ. Trường hợp này thường được phát hiện sớm do có lỗ nhỏ rỉ dịch quanh hậu môn ngay sau sinh.

Dấu hiệu rò hậu môn

Rò hậu môn có thể khởi phát âm thầm, dễ nhầm lẫn với hăm tã hoặc viêm da quanh hậu môn, vì vậy cha mẹ cần đặc biệt chú ý quan sát. Ban đầu, vùng da quanh hậu môn của trẻ có thể sưng nhẹ, đỏ và ấm, đôi khi xuất hiện mụn nhỏ chứa dịch trắng hoặc vàng. Sau vài ngày, mụn này vỡ ra, chảy mủ hoặc dịch hôi, rồi lại se khô, nhưng không lâu sau dịch mủ lại tái xuất hiện ở đúng vị trí cũ hoặc chỗ khác gần đó.

Một số dấu hiệu khác giúp nhận biết rò hậu môn ở trẻ gồm:

• Lỗ rò nhỏ ở da quanh hậu môn, thường ở vị trí 3 - 9 giờ (theo chiều kim đồng hồ).
• Rỉ dịch hoặc mủ liên tục, đôi khi có mùi hôi, làm bẩn tã lót của trẻ.
• Sưng nề nhẹ quanh hậu môn, có thể kèm đau khi bé đi ngoài.
• Trẻ quấy khóc, bỏ bú, sốt nhẹ, do đau hoặc nhiễm trùng.

Điểm đặc biệt là ổ viêm thường tái phát nhiều lần, mỗi lần xẹp rồi lại sưng, khiến vùng hậu môn luôn ẩm ướt. Nếu không được điều trị đúng, đường rò sẽ dần hình thành và bít biểu mô bên trong, tạo thành rò hậu môn mạn tính.

Ở trẻ sơ sinh nam, tỷ lệ mắc rò hậu môn cao hơn nữ, thường gặp nhất ở bé trai dưới 1 tuổi. Do đó, khi phát hiện bất kỳ lỗ nhỏ, rỉ dịch hoặc sưng đỏ quanh hậu môn, cha mẹ cần nghĩ ngay đến khả năng rò hậu môn, không nên tự nặn mủ hay bôi thuốc tại nhà vì có thể làm viêm lan rộng hoặc tạo thêm đường rò mới.

Rò hậu môn ở trẻ sơ sinh có tự khỏi không?

Nhiều cha mẹ khi phát hiện vùng hậu môn của con rỉ dịch hoặc có lỗ nhỏ thường hy vọng tình trạng này có thể tự lành mà không cần can thiệp y tế. Tuy nhiên, thực tế là trẻ sơ sinh bị rò hậu môn rất hiếm khi tự khỏi hoàn toàn nếu không được điều trị đúng cách.

Trong một số trường hợp rất nhẹ, ví dụ như rò nông, lỗ rò nhỏ, không tiết dịch và không có dấu hiệu viêm tái phát, bác sĩ có thể chỉ định điều trị bảo tồn bằng thuốc kháng sinh, kết hợp chăm sóc vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ. Nếu đáp ứng tốt, đường rò có thể se lại dần, nhưng điều này chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ (khoảng 10 - 15%).

Ngược lại, phần lớn trẻ cần can thiệp ngoại khoa để điều trị dứt điểm. Việc phẫu thuật cắt bỏ đường rò hiện nay khá nhẹ nhàng, được thực hiện nhanh dưới gây mê toàn thân, ít đau, ít biến chứng và thời gian hồi phục nhanh.

Điều quan trọng nhất là không nên tự điều trị hoặc chờ đợi bệnh tự hết, bởi rò hậu môn kéo dài có thể dẫn đến:

• Nhiễm trùng lan rộng vùng mông và tầng sinh môn.
• Tạo thêm nhiều nhánh rò phức tạp hơn.
• Gây sẹo xơ, biến dạng hậu môn, ảnh hưởng đến đại tiện về sau.

Bên cạnh đó, tiêm vắc xin đầy đủ cho trẻ cũng đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa các bệnh nhiễm khuẩn, đặc biệt là những tác nhân có thể gây viêm và hình thành rò hậu môn. Các vắc xin như viêm gan B, bạch hầu - ho gà - uốn ván, Hib, phế cầu, rota giúp hệ miễn dịch của trẻ khỏe mạnh hơn, giảm nguy cơ nhiễm trùng tái phát sau điều trị. Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp đầy đủ các loại vắc xin dành cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, với quy trình bảo quản đạt chuẩn và đội ngũ chuyên viên tư vấn tận tâm.

Như vậy, rò hậu môn ở trẻ sơ sinh gây khó chịu, đau đớn và ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ nếu không được phát hiện sớm. Cha mẹ cần quan sát kỹ vùng hậu môn của bé, đặc biệt khi thấy các dấu hiệu như sưng đỏ, rỉ dịch hoặc bé quấy khóc khi đi tiêu. Việc đưa trẻ đi khám chuyên khoa Nhi sớm giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân và điều trị kịp thời, tránh biến chứng tái phát hoặc nhiễm trùng lan rộng.