Nuôi con bằng sữa mẹ: Công thức vàng 1 + 6 + 24 cha mẹ cần biết

Hàng năm, Tuần lễ Thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ (từ 01 đến 07/08) được tổ chức trên khắp thế giới nhằm nâng cao nhận thức và khuyến khích hành vi nuôi con bằng sữa mẹ. Tại Việt Nam, với khẩu hiệu “Ưu tiên nuôi con bằng sữa mẹ: Vì một thế hệ khỏe mạnh, một hành tinh xanh”, chiến dịch năm 2025 đang tạo ra một làn sóng lan tỏa mạnh mẽ từ cộng đồng y tế đến từng gia đình. Nhưng liệu bạn đã thực sự hiểu rõ vai trò, lợi ích và cách thực hành đúng?

Vì sao nên nuôi con bằng sữa mẹ?

Nếu phải chọn một cách nuôi con hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất, thì sữa mẹ luôn là lựa chọn đầu bảng. Nuôi con bằng sữa mẹ là việc cho trẻ bú trực tiếp hoặc sử dụng sữa mẹ vắt ra trong suốt những tháng đầu đời, với mục tiêu mang lại nguồn dinh dưỡng lý tưởng, hoàn toàn tự nhiên và miễn dịch mạnh mẽ cho bé.

Trong thực tế, lợi ích của sữa mẹ đã được chứng minh bằng nhiều nghiên cứu:

• Đối với trẻ em: Giảm nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy, viêm phổi, viêm tai giữa; tăng sức đề kháng và phát triển trí não tốt hơn.
• Đối với mẹ: Giảm nguy cơ ung thư vú, ung thư buồng trứng, hỗ trợ giảm cân sau sinh và làm co hồi tử cung tự nhiên.

Một nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy: Trẻ được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu ít mắc bệnh hơn trong năm đầu đời. Tuy nhiên, theo thống kê năm 2020, tỷ lệ trẻ em Việt Nam được bú mẹ hoàn toàn 6 tháng vẫn chỉ ở mức khoảng 45,4% - một con số không quá cao.

Công thức vàng “1 + 6 + 24” trong việc nuôi con bằng sữa mẹ

Khuyến nghị “1 + 6 + 24” là lời nhắc nhở mạnh mẽ về ba giai đoạn vàng giúp tối đa lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ.

Bú mẹ 1 giờ đầu tiên sau sinh

Ngay sau khi sinh, trẻ nên được tiếp xúc da kề da với mẹ ít nhất 90 phút và bú sớm trong vòng 1 giờ đầu tiên. Hành động tưởng chừng đơn giản này sẽ giúp:

• Trẻ ổn định thân nhiệt, nhịp tim và nhịp thở;
• Kích thích tiết sữa mẹ sớm và nhiều hơn;
• Đảm bảo trẻ được nhận sữa non - loại sữa giàu kháng thể, giúp tăng cường miễn dịch từ phút đầu đời.

6 tháng bú mẹ hoàn toàn

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng duy nhất và đầy đủ cho trẻ sơ sinh, cung cấp đủ nước, đủ năng lượng, vitamin và khoáng chất. Do đó trẻ có thể hoàn toàn không cần uống nước, sữa công thức hay ăn dặm trong 6 tháng đầu.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng: Trẻ được bú mẹ hoàn toàn có tỷ lệ bệnh hô hấp và tiêu hóa thấp hơn rõ rệt trong năm đầu tiên. Đây cũng là giai đoạn then chốt để hình thành hệ miễn dịch nền tảng cho bé sau này.

Duy trì sữa mẹ đến 24 tháng

Dù sau 6 tháng trẻ đã bắt đầu ăn dặm, sữa mẹ vẫn đóng vai trò là nguồn dinh dưỡng quan trọng, cung cấp khoảng 50% nhu cầu năng lượng của trẻ trong năm đầu và khoảng 30% trong năm thứ hai. Thêm vào đó, sữa mẹ lúc này tiếp tục chứa kháng thể phù hợp với môi trường mà trẻ đang sống, điều mà không loại sữa công thức nào có thể thay thế.

Thực trạng nuôi con bằng sữa mẹ tại Việt Nam

Việt Nam đã có nhiều nỗ lực nhằm nâng cao tỷ lệ nuôi con bằng sữa mẹ, nhưng kết quả đạt được vẫn chưa thật sự như mong đợi. Các số liệu khảo sát cho thấy còn nhiều khoảng cách so với khuyến nghị quốc tế.

Số liệu và thách thức hiện nay

Việt Nam đang có nhiều nỗ lực trong việc khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ, nhưng vẫn còn tồn tại không ít rào cản. Tỷ lệ bà mẹ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu còn thấp, mặc dù có sự cải thiện về việc cho con bú sớm sau sinh.

• Năm 2014, một khảo sát tại Hội An cho thấy chỉ 22,3% bà mẹ cho con bú hoàn toàn 6 tháng.
• Đến 2023, khảo sát tại Đà Nẵng và Thái Nguyên ghi nhận 59,2% trẻ được bú mẹ sớm trong 1 giờ đầu, nhưng chỉ 36,4% trẻ dưới 6 tháng bú mẹ hoàn toàn.

Những yếu tố ảnh hưởng đến việc nuôi con bằng sữa mẹ

Một số rào cản phổ biến có thể kể đến như:

• Thiếu kiến thức và kỹ năng cho mẹ, đặc biệt là người sinh con lần đầu.
• Ảnh hưởng từ quảng cáo sữa công thức không đúng quy định có thể khiến các bà mẹ hiểu sai về lợi ích của sữa mẹ và lựa chọn sữa công thức thay thế.
• Áp lực từ công việc, môi trường làm việc thiếu chính sách hỗ trợ nuôi con bằng sữa mẹ.
• Các can thiệp không cần thiết tại bệnh viện như tách mẹ con, cho trẻ bú bình sớm làm ảnh hưởng đến việc thiết lập phản xạ bú mẹ và làm giảm khả năng nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ.

Để việc nuôi con bằng sữa mẹ trở nên dễ dàng và phổ biến hơn, không chỉ cần nỗ lực từ phía người mẹ mà còn cần sự hỗ trợ từ bệnh viện, cơ sở y tế và cả chính sách của nhà nước. Các bệnh viện hiện nay đang từng bước áp dụng mô hình “Bệnh viện bạn mẹ” - nơi khuyến khích mẹ cho con bú sớm, da kề da và hạn chế can thiệp không cần thiết.

Bên cạnh đó, Nghị định 100/2014/NĐ-CP của Chính phủ cũng đang phát huy vai trò quan trọng khi kiểm soát chặt chẽ việc tiếp thị, quảng cáo sữa công thức không đúng cách. Điều này giúp nhiều bà mẹ yên tâm hơn khi lựa chọn nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ mà không bị tác động bởi thông tin sai lệch.

Nuôi con bằng sữa mẹ - Lợi ích và hành trình yêu thương

Dù nuôi con bằng sữa mẹ là bản năng, nhưng hành trình ấy rất cần sự chuẩn bị, kiến thức và đồng hành từ nhiều phía. Mỗi bà mẹ cần được cung cấp thông tin đúng, được khích lệ và hỗ trợ từ y tế đến xã hội để có thể nuôi con theo cách tự nhiên nhất, nhưng cũng khoa học và hiệu quả nhất.

Ngoài những lợi ích cho con và cho mẹ, theo dữ liệu quốc tế chia sẻ trong Tuần lễ Thế giới 2025, nếu tất cả trẻ dưới 6 tháng tuổi được bú mẹ hoàn toàn thêm một tháng, hành động này có thể giúp Trái đất hấp thụ lượng khí thải tương đương với việc trồng thêm 300.000 cây xanh mỗi năm.

Thông điệp này cũng là tinh thần xuyên suốt của Tuần lễ Thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ 2025 với chủ đề “Ưu tiên nuôi con bằng sữa mẹ: Tạo dựng hệ thống hỗ trợ bền vững”. Chiến dịch kêu gọi gia đình, bệnh viện, nơi làm việc và cộng đồng cùng chung tay tạo điều kiện để mẹ nuôi con bằng sữa mẹ dễ dàng và bền vững hơn.

Hãy bắt đầu từ những điều đơn giản: Ôm con da kề da, cho bú sớm, kiên trì bú mẹ hoàn toàn 6 tháng đầu và duy trì đến 24 tháng. Nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ là hành động, mà còn là thông điệp sống về tình yêu thương, sức khỏe và một tương lai bền vững.