Nguyên nhân mắt trẻ sơ sinh bị vàng: Những thông tin cần biết

Tình trạng mắt trẻ sơ sinh bị vàng có thể khiến nhiều bậc cha mẹ lo lắng, đặc biệt nếu hiện tượng này không thuyên giảm sau vài ngày. Đây có thể là biểu hiện sinh lý lành tính, nhưng cũng có nguy cơ là dấu hiệu của các rối loạn chuyển hóa hoặc tổn thương gan mật. Hiểu rõ các nguyên nhân gây ra tình trạng vàng mắt sẽ giúp cha mẹ chủ động theo dõi và kịp thời đưa trẻ đến cơ sở y tế khi cần thiết, nhằm tránh những biến chứng đáng tiếc. Cùng tìm hiểu những nguyên nhân khiến mắt trẻ sơ sinh bị vàng qua bài viết dưới đây.

Triệu chứng mắt trẻ sơ sinh bị vàng

Mắt trẻ sơ sinh bị vàng là biểu hiện đặc trưng của tình trạng tăng bilirubin huyết, thường gặp trong hội chứng vàng da ở trẻ sơ sinh. Dấu hiệu này biểu hiện rõ nhất qua sự đổi màu của kết mạc mắt, khi phần lòng trắng của mắt chuyển sang màu vàng nhạt đến vàng đậm. Triệu chứng thường xuất hiện trong 1-2 tuần đầu sau sinh và dễ quan sát dưới ánh sáng tự nhiên.

Ở một số trường hợp, đặc biệt là trẻ có sắc tố da sẫm, cha mẹ có thể gặp khó khăn khi nhận biết vàng da hoặc vàng mắt bằng mắt thường. Khi đó, có thể áp dụng kỹ thuật ấn nhẹ đầu ngón tay vào vùng trán, ngực hoặc đùi trẻ trong vài giây rồi quan sát vùng da vừa ấn; nếu da hiện màu vàng, khả năng cao trẻ bị vàng da và có thể kèm theo vàng mắt.

Ngoài vàng mắt, trẻ có thể kèm theo các dấu hiệu khác như vàng da toàn thân, nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu, lờ đờ, bú kém hoặc khóc yếu. Khi phát hiện trẻ có triệu chứng bất thường, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và đánh giá chức năng gan mật kịp thời.

Nguyên nhân mắt trẻ sơ sinh bị vàng

Hiện tượng mắt trẻ sơ sinh chuyển màu vàng chủ yếu liên quan đến tình trạng tăng bilirubin huyết, một sản phẩm được tạo ra từ quá trình phân hủy hồng cầu. Trong cơ thể người trưởng thành, bilirubin được gan chuyển hóa và thải trừ qua đường mật vào ruột. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trong những ngày đầu sau sinh, chức năng gan và hệ thống enzym liên quan đến chuyển hóa bilirubin chưa hoàn thiện, dẫn đến sự tích tụ bilirubin trong máu và các mô, biểu hiện bằng triệu chứng vàng da, vàng mắt.

Một số nguyên nhân sinh lý và bệnh lý thường gặp bao gồm:

• Vàng da sinh lý: Xuất hiện ở hầu hết trẻ sơ sinh trong tuần đầu sau sinh, đặc biệt ở trẻ sinh non (trước 37 tuần tuổi thai). Gan chưa phát triển đầy đủ khiến bilirubin không được đào thải hiệu quả.
• Không bú đủ: Trẻ bú kém hoặc chậm đi ngoài khiến bilirubin tái hấp thu ở ruột và gia tăng nồng độ trong máu.
• Bất đồng nhóm máu mẹ và con: Nếu mẹ và trẻ có nhóm máu không tương thích (ví dụ mẹ nhóm O, con nhóm A hoặc B), cơ thể trẻ có thể bị phá hủy hồng cầu hàng loạt do kháng thể từ mẹ, gây tăng bilirubin nhanh chóng.
• Nguyên nhân bệnh lý: Bao gồm nhiễm trùng huyết, viêm gan sơ sinh (do lây truyền virus từ mẹ), rối loạn chuyển hóa như thiếu enzym G6PD, hoặc tổn thương mô do chấn thương khi sinh (xuất huyết dưới da, bầm tím).

Khi triệu chứng vàng mắt kéo dài, lan nhanh hoặc đi kèm biểu hiện như lừ đừ, bú kém, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để đánh giá và điều trị kịp thời, tránh nguy cơ tổn thương não do nhiễm độc bilirubin.

Mắt trẻ sơ sinh bị vàng có nguy hiểm không?

Hiện tượng mắt trẻ sơ sinh bị vàng là dấu hiệu lâm sàng điển hình của tình trạng tăng bilirubin huyết, thường gặp ở giai đoạn sơ sinh. Trong nhiều trường hợp, vàng mắt là biểu hiện của vàng da sinh lý, xuất hiện từ ngày thứ 2-3 sau sinh và tự cải thiện sau khoảng 1-2 tuần mà không cần điều trị y tế. Tuy nhiên, nếu vàng mắt kéo dài, lan rộng hoặc kèm theo các biểu hiện bất thường, có thể là dấu hiệu của vàng da bệnh lý, cần được can thiệp kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm.

Vàng mắt bệnh lý có thể xảy ra do bất đồng nhóm máu mẹ và con, nhiễm trùng sơ sinh, bệnh lý gan mật, thiếu enzyme G6PD hoặc tổn thương hồng cầu. Trong các tình huống này, bilirubin tăng cao đột ngột và tích tụ trong các mô thần kinh, đặc biệt là vùng nhân xám trung ương của não, gây ra tình trạng vàng da nhân não. Đây là biến chứng nghiêm trọng, có thể dẫn đến tổn thương não không hồi phục, bại não, chậm phát triển trí tuệ, thậm chí tử vong.

Một số dấu hiệu cảnh báo vàng mắt bệnh lý ở trẻ sơ sinh là:

• Mắt và da vàng sậm rõ rệt, lan tới lòng bàn tay, lòng bàn chân.
• Trẻ sinh đủ tháng bị vàng kéo dài >7 ngày hoặc trẻ sinh non >14 ngày.
• Trẻ có biểu hiện lừ đừ, bú kém, bỏ bú, ngủ li bì hoặc co giật.

Cha mẹ cần quan sát sát sao các biểu hiện lâm sàng và đưa trẻ đến khám chuyên khoa nhi nếu có nghi ngờ vàng mắt bệnh lý để được chẩn đoán, theo dõi nồng độ bilirubin và điều trị bằng các phương pháp như chiếu đèn, thay máu khi cần thiết.

Cách phòng ngừa vàng mắt ở trẻ sơ sinh

Vàng mắt và vàng da ở trẻ sơ sinh có thể liên quan đến nhiều nguyên nhân, trong đó có các bệnh lý gan nhiễm trùng như viêm gan A, B hoặc C. Do đó, phòng ngừa các yếu tố nguy cơ là một bước quan trọng giúp giảm thiểu tình trạng này ở trẻ ngay từ giai đoạn tiền sản.

Trước khi mang thai, cha mẹ nên tiến hành kiểm tra sức khỏe toàn diện, đặc biệt là sàng lọc các bệnh viêm gan virus. Nếu không mắc bệnh hoặc không mang mầm bệnh viêm gan, người mẹ cần được tiêm phòng đầy đủ để đảm bảo an toàn trong quá trình mang thai. Tiêm phòng viêm gan B trước thai kỳ hoặc trong thai kỳ (nếu có chỉ định) giúp giảm nguy cơ lây truyền virus từ mẹ sang con, một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến vàng mắt và vàng da ở trẻ sơ sinh.

Trong trường hợp mẹ bị viêm gan B hoặc các bệnh lý gan trong thai kỳ, đặc biệt là trong 3 tháng cuối, cần phối hợp với bác sĩ sản khoa để được tư vấn và xử trí phù hợp nhằm hạn chế tối đa nguy cơ truyền bệnh sang trẻ. Sau sinh, trẻ cần được kiểm tra sàng lọc viêm gan để phát hiện sớm nếu có nhiễm trùng.

Để phòng ngừa vàng mắt do viêm gan B sơ sinh, trẻ cần được tiêm vắc xin viêm gan B theo lịch trình chuẩn:

• Mũi 1: Trong vòng 24 giờ đầu sau sinh.
• Mũi 2: Cách mũi 1 khoảng 1 tháng.
• Mũi 3: Khi trẻ đạt 2 tháng tuổi.

Ngoài ra, chăm sóc dinh dưỡng đầy đủ, cho trẻ bú mẹ sớm cũng hỗ trợ hệ tiêu hóa và gan của trẻ phát triển, góp phần giảm nguy cơ tăng bilirubin huyết và vàng da.

Hiện tượng mắt trẻ sơ sinh bị vàng là dấu hiệu cảnh báo sự tăng nồng độ bilirubin trong cơ thể, có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân sinh lý hoặc bệnh lý. Việc hiểu rõ các nguyên nhân gây vàng mắt sẽ giúp cha mẹ và người chăm sóc chủ động hơn trong việc theo dõi, phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Đặc biệt, khi trẻ có dấu hiệu vàng mắt kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường khác, cần nhanh chóng đưa trẻ đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị phù hợp, tránh các biến chứng nghiêm trọng có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và phát triển của trẻ.