Nguyên nhân bị nấm lưỡi ở người lớn? Triệu chứng và biện pháp phòng ngừa

Nấm lưỡi là một dạng nhiễm trùng nấm miệng khá phổ biến, đặc biệt ở người lớn khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc gặp phải các yếu tố thuận lợi cho nấm phát triển. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến ăn uống, giao tiếp mà còn có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân bị nấm lưỡi ở người lớn cùng các dấu hiệu nhận biết và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp mỗi người chủ động bảo vệ sức khỏe răng miệng cũng như hạn chế nguy cơ bệnh tái phát.

Nguyên nhân bị nấm lưỡi ở người lớn

Nấm lưỡi chủ yếu do nấm Candida albicans phát triển quá mức trong khoang miệng. Bình thường loại nấm này tồn tại ở trạng thái cân bằng và không gây hại. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc môi trường niêm mạc miệng thay đổi, nấm có thể sinh sôi mạnh mẽ và gây viêm nhiễm.

Nguyên nhân bị nấm lưỡi ở người lớn thường gặp bao gồm:

• Vệ sinh răng miệng kém dẫn đến tích tụ vi khuẩn và thay đổi độ pH niêm mạc.
• Bệnh tiểu đường không kiểm soát làm tăng đường huyết, tạo điều kiện thuận lợi cho Candida phát triển.
• Sử dụng kháng sinh dài ngày hoặc thuốc corticoid khiến hệ vi sinh khoang miệng mất cân bằng.
• Hệ miễn dịch suy giảm do bệnh lý mạn tính như HIV, ung thư, lao.
• Thói quen hút thuốc lá, sử dụng rượu bia thường xuyên hoặc chế độ ăn uống nhiều đường cũng là tác nhân khiến Candida dễ dàng bùng phát. Đây là những yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát nếu người bệnh thay đổi lối sống.

Những yếu tố này đều có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh và khiến nấm lưỡi dễ tái phát nếu không điều trị triệt để.

Triệu chứng nhận biết bệnh nấm lưỡi

Ở giai đoạn đầu, triệu chứng bệnh thường chưa rõ rệt. Khi nấm phát triển mạnh hơn, người bệnh có thể gặp những dấu hiệu sau:

Mất vị giác

Người bệnh cảm thấy ăn uống không ngon miệng, trên lưỡi và vòm họng xuất hiện các mảng trắng dạng bợn.

Lưỡi đỏ rát và đau nhức

Các mảng trắng có thể loang lổ, chuyển vàng hoặc xanh, thậm chí bị hoại tử trong trường hợp nặng.

Tổn thương chảy máu

Niêm mạc lưỡi dễ loét, sưng đỏ, có thể chảy máu khi chạm nhẹ hoặc ăn uống cay nóng.

Khóe miệng nứt nẻ

Da khô, bong tróc và nứt rãnh gây đau rát khi nói chuyện hoặc nhai nuốt.

Khó nuốt

Xuất hiện cảm giác đau rát khi ăn uống, đặc biệt với đồ cứng hoặc nóng.

Khô miệng kéo dài

Lượng nước bọt giảm, dễ gây hôi miệng và ảnh hưởng giao tiếp hằng ngày.

Những biểu hiện trên nếu không được chú ý có thể dẫn tới biến chứng nặng nề.

Biến chứng có thể xảy ra

Nấm lưỡi ở người lớn đa số lành tính nhưng khi không điều trị kịp thời, nấm có thể lan rộng ra toàn bộ khoang miệng hoặc đường hô hấp. Các biến chứng thường gặp gồm:

• Suy dinh dưỡng do ăn uống khó khăn.
• Viêm phổi, viêm phế quản khi nấm xâm nhập đường hô hấp.
• Nhiễm nấm toàn thân, nguy hiểm với người suy giảm miễn dịch.

Đặc biệt, bệnh có thể gây sốc nhiễm trùng, suy giảm đề kháng kéo dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Chẩn đoán bệnh nấm lưỡi

Để xác định chính xác, bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng kết hợp xét nghiệm:

Trường hợp nấm chỉ trong miệng

Quan sát các mảng trắng, cạo tổn thương để xét nghiệm tìm Candida albicans.

Trường hợp nghi ngờ nấm lan xuống thực quản

Thực hiện nội soi, lấy mẫu bằng tăm bông hoặc chỉ định dùng thuốc chống nấm để đánh giá đáp ứng điều trị.

Việc chẩn đoán sớm giúp đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và ngăn ngừa biến chứng.

Cách chăm sóc và phòng ngừa bệnh nấm lưỡi

Phòng ngừa nấm lưỡi phụ thuộc vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe và nguyên nhân bị nấm lưỡi ở người lớn hay trẻ em. Một số biện pháp được khuyến nghị gồm:

Đối với trẻ sơ sinh và trẻ bú mẹ

Điều trị sớm bằng thuốc kháng nấm an toàn, mẹ có thể dùng kem chống nấm bôi vào vú để tránh lây lan.

Đối với người lớn khỏe mạnh

Tăng cường lợi khuẩn bằng sữa chua không đường hoặc men vi sinh acidophilus. Nếu không cải thiện, bác sĩ sẽ kê thuốc chống nấm tại chỗ hoặc toàn thân.

Chế độ dinh dưỡng

Uống đủ nước, bổ sung vitamin C, vitamin nhóm B, đạm và rau xanh để hỗ trợ hệ miễn dịch. Người bệnh cũng nên hạn chế tối đa đường và tinh bột tinh chế vì đây là nguồn dinh dưỡng ưa thích của nấm Candida. Việc duy trì chế độ ăn khoa học, cân bằng dinh dưỡng sẽ giúp rút ngắn thời gian điều trị, hạn chế nguy cơ bệnh tái phát và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Sinh hoạt và vệ sinh

Đánh răng ít nhất hai lần mỗi ngày, súc miệng bằng nước muối sinh lý, hạn chế rượu bia và bỏ thuốc lá.

Thăm khám răng miệng định kỳ cũng là giải pháp quan trọng để phát hiện sớm tình trạng bệnh.

Đối tượng có nguy cơ cao

Nấm lưỡi có thể xuất hiện ở bất kỳ ai nhưng nguy cơ cao hơn ở:

• Trẻ dưới 1 tuổi với hệ miễn dịch còn non yếu.
• Người mắc bệnh mãn tính như HIV, đái tháo đường, lao.
• Người dùng thuốc kháng sinh hoặc corticoid dài ngày.
• Bệnh nhân ung thư đang hóa trị hoặc có bệnh lý máu.

Đây đều là những nhóm dễ bị Candida albicans tấn công, gây bệnh kéo dài và khó điều trị.

Thời gian mắc bệnh và khả năng tự khỏi

Thông thường, bệnh nấm lưỡi có thể thuyên giảm sau 1 - 2 tuần nếu phát hiện sớm và dùng thuốc chống nấm phù hợp. Trường hợp nhẹ chỉ cần điều trị tại chỗ nhưng nếu tổn thương lan rộng thì phải kết hợp thuốc uống.

Một điểm cần lưu ý là nấm lưỡi không thể tự khỏi. Do chân nấm bám sâu trong niêm mạc nên nếu không dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, bệnh sẽ tái phát nhiều lần và gây biến chứng.

Tóm lại, nguyên nhân bị nấm lưỡi ở người lớn thường liên quan đến sự phát triển quá mức của nấm Candida albicans trong điều kiện miễn dịch suy yếu hoặc vệ sinh răng miệng kém. Bệnh có nhiều triệu chứng điển hình như mất vị giác, khô miệng, đau rát lưỡi và khó nuốt. Dù không đe dọa trực tiếp tính mạng, nấm lưỡi có thể gây biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị đúng cách. 

Việc chú trọng vệ sinh răng miệng, duy trì chế độ sinh hoạt lành mạnh và thăm khám định kỳ sẽ giúp phòng ngừa bệnh hiệu quả. Khi xuất hiện triệu chứng bất thường, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bảo vệ sức khỏe toàn diện.