Nguy cơ sức khỏe giữa kháng insulin và béo phì​

Béo phì được xem là một trong những yếu tố chính làm gia tăng nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 do tình trạng kháng insulin. Khi lượng mỡ thừa tích tụ quá nhiều trong cơ thể, quá trình chuyển hóa đường bị rối loạn. Vậy kháng insulin và béo phì​ có mối liên hệ ra sao?

Kháng insulin có nguy hiểm không?

Kháng insulin là tình trạng các mô đích không còn phản ứng hiệu quả với insulin. Khi đó, glucose không được vận chuyển đầy đủ vào trong tế bào mà tồn tại trong máu, dẫn đến đường huyết tăng cao. Cơ thể sẽ bù trừ bằng cách sản xuất nhiều insulin hơn, vì vậy nồng độ insulin trong máu tăng lên.

Có nhiều yếu tố liên quan đến tình trạng kháng insulin, bao gồm:

• Di truyền: Người có thành viên trong gia đình mắc rối loạn chuyển hóa hoặc kháng insulin thì nguy cơ gặp phải tình trạng này cao hơn.
• Lối sống không lành mạnh: Ăn uống thiếu cân đối, ít vận động, căng thẳng kéo dài.
• Béo phì, đặc biệt béo bụng: Mỡ nội tạng tích tụ nhiều, các tế bào mỡ tiết ra chất gây viêm mạn tính, làm giảm tác động của insulin. Đây cũng là lý do vì sao béo phì thường đi kèm với kháng insulin.

Kháng insulin gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Khi insulin hoạt động kém hiệu quả, glucose bị ứ đọng trong máu thay vì được sử dụng cho năng lượng, làm tăng đường huyết. Nếu kéo dài, đây chính là cơ chế trực tiếp gây bệnh tiểu đường.

Ngoài ra, kháng insulin còn:

• Tăng tích trữ mỡ, giảm khả năng phân giải mỡ, dẫn đến béo phì.
• Làm rối loạn các hormone kiểm soát cơn đói và cảm giác no, gây ăn uống mất kiểm soát.
• Gia tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý khác như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, xơ vữa động mạch, hội chứng buồng trứng đa nang, ngưng thở khi ngủ, viêm khớp, ung thư.

Mối liên hệ giữa kháng insulin và béo phì​

Béo phì là tình trạng tích tụ mỡ thừa quá mức do dư năng lượng nạp vào cơ thể. Người béo phì có nguy cơ cao mắc nhiều bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính như tiểu đường tuýp 2, rối loạn lipid máu, gan nhiễm mỡ không do rượu, thậm chí một số bệnh ung thư. Điểm chung của các bệnh này chính là sự xuất hiện của đề kháng insulin.

Sự dư thừa acid béo tự do tại những mô ngoài mỡ nhạy cảm với insulin gây hiện tượng “lắng đọng mỡ lạc chỗ” hay còn gọi là nhiễm độc mỡ - cơ chế quan trọng dẫn đến đề kháng insulin. Ngoài ra, các yếu tố như viêm mạn tính, rối loạn chức năng ty thể, stress oxy hóa và biến đổi thần kinh cũng góp phần làm giảm đáp ứng với insulin.

Ở bệnh nhân béo phì, mô mỡ phóng thích nhiều acid béo chưa bão hòa, glycerol, hormone và các cytokine tiền viêm. Đồng thời, quá trình peroxid hóa lipid tại mô mỡ gia tăng, sản sinh nhiều gốc oxy hóa tự do, tạo ra tình trạng stress oxy hóa, từ đó thúc đẩy kháng insulin.

Đề kháng insulin trong béo phì và tiểu đường tuýp 2 thường thể hiện qua:

• Giảm khả năng vận chuyển và chuyển hóa glucose tại mô cơ và mô mỡ.
• Giảm tác dụng ức chế sản xuất glucose ở gan.

Mỡ nội tạng có mối liên hệ chặt chẽ hơn với đề kháng insulin, tiểu đường tuýp 2 và bệnh tim mạch so với mỡ dưới da. Một giả thuyết hàng đầu về vấn đề này là do mỡ ổ bụng có hoạt động phân giải lipid mạnh hơn. Ngoài ra, còn một giả thuyết chưa được chứng minh là do tế bào mỡ vùng bụng tiết nhiều chất có hại cho độ nhạy insulin.

Trường hợp nào dễ bị tiểu đường do béo phì?

Từ tuổi trung niên trở đi, cơ thể bắt đầu lão hóa, sức khỏe suy giảm dần, kéo theo nguy cơ mắc bệnh tim mạch và rối loạn chuyển hóa gia tăng. Khi kết hợp với chế độ ăn uống kém khoa học và thói quen ít vận động, quá trình chuyển hóa trong cơ thể dễ bị rối loạn. Đây chính là nguyên nhân làm tăng khả năng thừa cân, béo phì và tiến triển thành tiểu đường tuýp 2. Theo thống kê y tế trong nước, nguy cơ mắc tiểu đường ở người béo phì cao gấp 3 lần so với người có cân nặng bình thường, đặc biệt thường gặp nhất ở nhóm tuổi sau 40.

Phòng ngừa kháng insulin và béo phì​ bằng cách nào?

Kháng insulin và béo phì​ không chỉ làm tăng nguy cơ tiểu đường tuýp 2 mà còn liên quan chặt chẽ đến các bệnh lý tim mạch nguy hiểm như xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim hay đột quỵ. Khi các tế bào giảm nhạy cảm với insulin, cơ thể khó kiểm soát đường huyết, dẫn đến tình trạng tăng đường máu kéo dài và gây tổn hại đến nhiều cơ quan. Đồng thời, kháng insulin còn làm rối loạn mỡ máu như tăng LDL, giảm HDL là những yếu tố quan trọng thúc đẩy bệnh tim mạch. Để phòng ngừa hiệu quả, người bệnh cần kết hợp các biện pháp sau:

Điều chỉnh lối sống khoa học:

• Xây dựng chế độ ăn uống cân bằng: Giảm lượng calo dư thừa, tăng rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, protein từ thịt nạc và cá. Hạn chế đường, đồ ngọt và chất béo bão hòa.
• Duy trì thói quen vận động: Ít nhất 150 phút/tuần với các hoạt động như đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội hoặc đạp xe.
• Quản lý căng thẳng: Thực hành yoga, thiền hoặc các bài tập hít thở sâu để giảm stress. Đây là yếu tố góp phần gây rối loạn chuyển hóa.

Sử dụng thuốc theo chỉ định: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê thuốc giúp cải thiện độ nhạy insulin và kiểm soát đường huyết. Việc dùng thuốc cần tuân thủ chặt chẽ theo hướng dẫn để đạt hiệu quả và tránh tác dụng phụ.

Người thừa cân, béo phì được xem là nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 do tình trạng kháng insulin thường đi kèm. Việc hiểu rõ mối liên hệ giữa kháng insulin và béo phì​ sẽ giúp người bệnh nhận thức được tầm quan trọng của việc duy trì lối sống lành mạnh, điều chỉnh chế độ ăn uống, vận động hợp lý và kiểm soát các yếu tố nguy cơ, từ đó phòng ngừa hiệu quả các bệnh lý chuyển hóa nguy hiểm.

Tiêm vắc xin giúp cơ thể chủ động tạo hàng rào miễn dịch, giảm nguy cơ mắc và biến chứng của nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu mang đến cho khách hàng dịch vụ tiêm chủng an toàn với vắc xin chính hãng, bảo quản đạt chuẩn GSP, không gian tiêm hiện đại, sạch sẽ và thoáng mát. Đội ngũ y tế giàu kinh nghiệm luôn theo sát quá trình tiêm và sẵn sàng tư vấn miễn phí, đồng thời hệ thống còn hỗ trợ nhắc lịch để không bỏ sót mũi quan trọng. Quý khách vui lòng gọi hotline miễn phí 1800 6928 để được hỗ trợ và đặt lịch nhanh chóng.