Người chạy thận nên ăn gì? Gợi ý thực đơn khoa học giúp cải thiện sức khỏe

Việc chạy thận nhân tạo đều đặn giúp loại bỏ độc tố ra khỏi máu, nhưng không thể thay thế hoàn toàn chức năng của thận. Do đó, chế độ ăn uống đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong việc kiểm soát bệnh và phòng ngừa biến chứng. Vậy người chạy thận nên ăn gì để đảm bảo sức đề kháng, dinh dưỡng mà vẫn an toàn cho sức khỏe? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây, với những gợi ý thực phẩm và nguyên tắc ăn uống được xây dựng dựa trên hướng dẫn y khoa uy tín.

Vì sao người chạy thận cần chế độ ăn riêng biệt?

Khi chức năng thận suy giảm nghiêm trọng, cơ thể không thể đào thải chất thải, nước dư thừa, kali, natri và các chất điện giải khác. Việc chạy thận giúp loại bỏ phần lớn các chất này, nhưng không hoàn toàn. Do đó, người bệnh cần tuân thủ chế độ ăn uống được cá nhân hóa nhằm:

• Kiểm soát lượng nước và điện giải.
• Ngăn ngừa tích tụ độc tố.
• Hạn chế biến chứng tim mạch, phù, tăng huyết áp.
• Cung cấp đủ năng lượng và protein cho cơ thể.

Người chạy thận nên ăn gì? Gợi ý các nhóm thực phẩm phù hợp

Đối với người đang lọc máu, việc lựa chọn thực phẩm không chỉ nhằm bổ sung năng lượng, mà còn giúp kiểm soát lượng nước, muối khoáng và độc tố trong cơ thể. Nếu không chú ý, những thực phẩm tưởng chừng lành mạnh có thể gây rối loạn điện giải, tăng huyết áp hoặc làm trầm trọng tình trạng suy thận. Vậy người chạy thận nên ăn gì để đảm bảo an toàn mà vẫn đủ dưỡng chất? Dưới đây là những nhóm thực phẩm được khuyến nghị dựa trên hướng dẫn y khoa và thực hành lâm sàng.

Thực phẩm giàu protein chất lượng cao

Trong quá trình lọc máu, cơ thể người chạy thận sẽ bị mất một lượng protein nhất định qua màng lọc. Do đó, việc bổ sung đủ protein là rất quan trọng để hỗ trợ phục hồi cơ bắp, tăng cường hệ miễn dịch và duy trì cân nặng. Người bệnh nên ưu tiên các nguồn protein chất lượng cao như thịt nạc (gà, bò, heo), cá ít phospho (cá hồi, cá thu, cá chẽm), lòng trắng trứng và sữa chuyên biệt dành cho người suy thận (ít kali, ít phospho). Nên chia lượng protein đều trong các bữa ăn trong ngày, tránh tập trung vào một bữa duy nhất.

Rau củ ít kali

Kali là khoáng chất dễ bị tích tụ ở người chạy thận, nếu vượt ngưỡng an toàn có thể gây rối loạn nhịp tim, thậm chí đe dọa tính mạng. Do đó, nên chọn các loại rau củ ít kali như bắp cải, su hào, bí đao, củ cải trắng, dưa leo. Trước khi sử dụng, nên luộc và ngâm rau củ qua nước nhiều lần để loại bỏ bớt lượng kali dư thừa.

Tinh bột và ngũ cốc tinh luyện

Tinh bột là nguồn năng lượng chính cho người đang lọc máu định kỳ. Tuy nhiên, cần ưu tiên các loại tinh bột ít kali, ít phospho như cơm trắng, bánh mì trắng, bún, miến. Ngoài ra, khoai tây và khoai môn cũng có thể dùng nếu được luộc sơ và ngâm bỏ nước đầu để giảm kali.

Chất béo tốt cho tim mạch

Người bệnh suy thận có nguy cơ cao mắc các bệnh lý tim mạch. Do đó, cần ưu tiên sử dụng chất béo không bão hòa để hỗ trợ bảo vệ tim mạch và giảm viêm. Gợi ý bao gồm dầu ô liu, dầu mè, dầu hạt cải. Quả bơ cũng là một lựa chọn tốt nhưng cần kiểm tra lượng kali trong khẩu phần trước khi dùng.

Trái cây ít kali

Trái cây là nguồn cung cấp vitamin và chất chống oxy hóa thiết yếu, tuy nhiên một số loại chứa lượng kali rất cao. Người chạy thận nên ưu tiên các loại trái cây ít kali như táo, lê, dâu tây, nho, đào. Hạn chế dùng nước ép đậm đặc hoặc trái cây sấy khô vì hàm lượng kali thường rất cao.

Thức uống phù hợp

Người chạy thận nên uống nước lọc theo chỉ định của bác sĩ, thường dưới 1 lít mỗi ngày nếu có phù. Có thể uống thêm trà loãng không đường để tránh tích tụ dịch. Tránh xa các loại đồ uống chứa nhiều kali và phospho như nước dừa, nước cam, cola, hoặc các loại nước tăng lực.

Người chạy thận cần tránh gì?

Chế độ ăn của người chạy thận cần loại bỏ hoặc hạn chế nghiêm ngặt các thực phẩm có thể gây tích tụ chất độc, ảnh hưởng đến tim mạch, huyết áp và xương khớp. Dưới đây là những nhóm thực phẩm cần tránh cũng để hỗ trợ tiêu hóa: 

Thực phẩm giàu kali

Người chạy thận cần hạn chế các thực phẩm chứa nhiều kali như chuối, xoài, cam, đu đủ, cà chua, khoai lang, khoai tây và đậu nành. Việc tích tụ kali trong máu có thể gây ra tình trạng tăng kali máu - một biến chứng nguy hiểm có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim hoặc thậm chí ngừng tim nếu không được kiểm soát kịp thời.

Thực phẩm chứa nhiều phospho

Sữa tươi, phô mai, hải sản có vỏ cứng (như tôm, cua, sò) và đậu phộng là những thực phẩm giàu phospho mà người chạy thận nên tránh. Khi thận suy yếu, phospho dư thừa không được thải ra ngoài sẽ tích tụ trong cơ thể, làm yếu xương, gây ngứa da kéo dài và tăng nguy cơ vôi hóa mạch máu.

Thức ăn nhiều muối và natri

Các món như nước mắm, nước tương, dưa muối, thịt muối và thức ăn chế biến sẵn có hàm lượng natri rất cao. Việc tiêu thụ quá nhiều muối sẽ làm tăng huyết áp, giữ nước trong cơ thể và làm nặng thêm tình trạng phù cũng như tổn thương tim mạch ở bệnh nhân đang chạy thận.

Thực phẩm chế biến sẵn, nhiều phụ gia

Mì gói, xúc xích, thịt hộp và đồ ăn nhanh chứa rất nhiều natri, phospho vô cơ và các chất bảo quản. Đây là những thành phần khó kiểm soát hàm lượng khi ăn vào, dễ khiến người chạy thận bị mất cân bằng điện giải và gây gánh nặng thêm cho thận.

Đồ uống không phù hợp

Người chạy thận nên tránh các loại đồ uống như nước dừa, nước cam, nước ép đóng chai, soda, bia rượu. Những thức uống này có thể chứa nhiều kali, đường hoặc các chất điện giải không phù hợp, dễ gây rối loạn cân bằng nước và tăng gánh nặng cho tim và thận.

Một số mẹo trong chế biến thực phẩm cho người chạy thận

Dưới đây là một số mẹo đơn giản trong chế biến thực phẩm giúp người chạy thận ăn ngon miệng mà vẫn kiểm soát tốt các chỉ số huyết học và điện giải:

• Luộc và xả rau củ nhiều nước để giảm kali.
• Không nêm muối/mắm khi nấu ăn, thay bằng hành, tỏi, gừng.
• Đọc kỹ nhãn thực phẩm để tránh natri/phospho ẩn.
• Ăn nhiều bữa nhỏ thay vì ăn 2 - 3 bữa lớn.
• Tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng định kỳ.

Khi nào cần gặp bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng?

Người chạy thận cần được theo dõi định kỳ và điều chỉnh chế độ ăn dựa trên:

• Kết quả xét nghiệm: Creatinine, kali, phospho, canxi, albumin…
• Triệu chứng bất thường: Mệt mỏi kéo dài, buồn nôn, ngứa, phù, tăng huyết áp.
• Thay đổi cân nặng, nước tiểu, dấu hiệu thiếu dinh dưỡng.

Việc hiểu rõ người chạy thận nên ăn gì sẽ giúp kiểm soát hiệu quả biến chứng, cải thiện chất lượng cuộc sống và tăng hiệu quả điều trị. Không chỉ tuân thủ điều trị lọc máu đều đặn, người bệnh còn cần kết hợp với một chế độ dinh dưỡng hợp lý, khoa học và được cá nhân hóa.