Lang ben: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Lang ben, hay còn gọi là Tinea versicolor hoặc Pityriasis versicolor, là một bệnh nhiễm nấm da phổ biến do nấm Malassezia (trước đây gọi là Pityrosporum ovale hoặc Malassezia furfur) gây ra. Loại nấm này thường tồn tại tự nhiên trên da của con người như một phần của hệ vi sinh vật bình thường, nhưng trong một số điều kiện, nó có thể phát triển quá mức, dẫn đến các biểu hiện bệnh lý. Bệnh lang ben thường xuất hiện dưới dạng các mảng da đổi màu, có thể sáng hơn hoặc sẫm hơn so với vùng da xung quanh, và thường tập trung ở các khu vực như lưng, ngực, cổ, cánh tay hoặc bụng. Mặc dù không gây nguy hiểm đến tính mạng, lang ben có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ, gây ngứa nhẹ và làm người bệnh mất tự tin.

Lang ben phổ biến hơn ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, nơi có khí hậu nóng ẩm, như Việt Nam, với tỷ lệ mắc bệnh cao, đặc biệt ở thanh thiếu niên và người trẻ tuổi. Bệnh có thể tái phát, đặc biệt trong môi trường thuận lợi cho nấm phát triển, nhưng không được coi là bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng. Việc điều trị kịp thời và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả có thể giúp kiểm soát bệnh và giảm nguy cơ tái phát.

Những dấu hiệu và triệu chứng của lang ben

Bệnh lang ben có các triệu chứng đặc trưng, dễ nhận biết qua các biểu hiện trên da. Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến của bệnh:

• Mảng da đổi màu: Các mảng da bị ảnh hưởng có thể sáng hơn (giảm sắc tố) hoặc sẫm hơn (tăng sắc tố) so với vùng da xung quanh. Màu sắc thay đổi có thể là trắng, hồng, đỏ, nâu hoặc vàng, tùy thuộc vào loại da và mức độ tiếp xúc với ánh nắng.
• Vị trí thường gặp: Các mảng da đổi màu thường xuất hiện ở lưng, ngực, cổ, cánh tay trên hoặc bụng. Trong một số trường hợp hiếm, bệnh có thể lan đến mặt.
• Ngứa nhẹ: Một số bệnh nhân cảm thấy ngứa ở vùng da bị ảnh hưởng, đặc biệt khi đổ mồ hôi hoặc trong thời tiết nóng ẩm.
• Đóng vảy: Các mảng da có thể khô, bong tróc hoặc đóng vảy nhẹ khi cạo nhẹ.
• Không đều màu khi tiếp xúc ánh nắng: Các mảng da bị lang ben không sạm đen hoặc rám nắng như da bình thường, khiến chúng nổi bật hơn vào mùa hè.

Các triệu chứng của lang ben có thể nhầm lẫn với các bệnh da liễu khác như bạch biến hoặc hắc lào. Tuy nhiên, bạch biến thường tạo ra các mảng da đối xứng, không có vảy và không gây ngứa, trong khi lang ben thường có vảy và không đối xứng. Nếu bạn nhận thấy các dấu hiệu bất thường trên da, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để chẩn đoán chính xác.

Biến chứng có thể gặp của lang ben

Lang ben là bệnh lành tính, hiếm khi gây ra các biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu không điều trị đúng cách hoặc tái phát nhiều lần, người bệnh có thể gặp phải các vấn đề sau:

• Rối loạn sắc tố kéo dài: Sau khi điều trị khỏi, vùng da bị lang ben có thể vẫn sáng hoặc tối màu hơn bình thường trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng.
• Lan rộng ra nhiều vùng da: Nếu không kiểm soát tốt, lang ben có thể lan sang nhiều vị trí khác nhau, gây mất thẩm mỹ nghiêm trọng.
• Tái phát thường xuyên: Do nấm Malassezia là vi sinh vật thường trú, nên nếu không phòng ngừa tốt, bệnh dễ tái đi tái lại nhiều lần.
• Ảnh hưởng tâm lý: Đặc biệt ở người trẻ, bệnh gây mất tự tin, ngại giao tiếp hoặc mặc quần áo hở vùng da bị tổn thương.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Dù lang ben không gây đau đớn, người bệnh vẫn nên đi khám bác sĩ da liễu trong các trường hợp sau:

• Các đốm trắng hoặc tối màu lan rộng và không cải thiện sau vài tuần điều trị tại nhà.
• Tổn thương gây ngứa, viêm đỏ hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng.
• Tái phát nhiều lần dù đã điều trị đúng cách.
• Không chắc chắn đó có phải lang ben hay không, cần chẩn đoán phân biệt với các bệnh da liễu khác như bạch biến, viêm da dị ứng, á sừng, nấm hắc lào…

Lang ben là kết quả của sự phát triển quá mức của nấm Malassezia trên bề mặt da. Mặc dù loại nấm này tồn tại tự nhiên trên da người, nhưng một số điều kiện sau có thể kích thích nó phát triển mạnh và gây bệnh:

• Môi trường nóng ẩm: Là điều kiện lý tưởng cho nấm sinh sôi.
• Tăng tiết mồ hôi: Những người ra nhiều mồ hôi hoặc vận động thường xuyên dễ bị lang ben.
• Da dầu hoặc tăng tiết bã nhờn.
• Suy giảm miễn dịch: Người có hệ miễn dịch yếu dễ bị nấm tấn công.
• Sử dụng thuốc corticoid hoặc kháng sinh kéo dài.
• Thay đổi nội tiết tố: Dậy thì, mang thai, hoặc các bệnh nội tiết khác có thể làm thay đổi vi khuẩn và nấm thường trú trên da.

Những ai có nguy cơ mắc lang ben?

Lang ben có thể ảnh hưởng đến mọi người, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn bao gồm:

• Thanh thiếu niên và người trưởng thành trẻ tuổi (15–35 tuổi).
• Người sống ở vùng nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới – nơi thời tiết nóng ẩm quanh năm.
• Người thường xuyên ra mồ hôi hoặc chơi thể thao.
• Người có làn da dầu.
• Người có tiền sử mắc lang ben hoặc gia đình có người mắc bệnh nấm da.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc lang ben

Một số yếu tố có thể làm tăng khả năng mắc lang ben hoặc làm bệnh dễ tái phát:

• Mặc quần áo ẩm ướt, bó sát.
• Không tắm rửa thường xuyên, giữ vệ sinh da kém.
• Dùng chung khăn tắm, quần áo với người bị lang ben.
• Sử dụng mỹ phẩm, kem dưỡng ẩm làm bít lỗ chân lông.
• Căng thẳng kéo dài hoặc mất ngủ, làm giảm đề kháng cơ thể.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán lang ben

Thông thường, lang ben có thể được chẩn đoán bằng cách khám lâm sàng. Tuy nhiên, để xác nhận và phân biệt với các bệnh da khác, bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp sau:

• Soi da bằng đèn Wood: Khi chiếu tia cực tím, vùng da bị lang ben sẽ phát ra ánh sáng huỳnh quang vàng xanh hoặc đồng.
• Cạo vảy da xét nghiệm vi nấm: Lấy mẫu vảy từ tổn thương, nhuộm đặc biệt và soi dưới kính hiển vi để tìm sợi nấm.
• Nuôi cấy nấm: Ít khi cần, nhưng có thể thực hiện để xác định chính xác loại nấm nếu điều trị thất bại.

Phương pháp điều trị lang ben hiệu quả

Thuốc bôi tại chỗ

Đây là lựa chọn điều trị đầu tay trong phần lớn trường hợp. Các loại kem chống nấm thường được sử dụng bao gồm: Clotrimazole, Ketoconazole, Miconazole, Terbinafine và Ciclopirox.

Ngoài ra, với những vùng da tổn thương lan rộng, có thể dùng các dạng gel, lotion hoặc xà phòng chứa thuốc kháng nấm để hỗ trợ điều trị.

Cách sử dụng: Thoa thuốc 1–2 lần mỗi ngày trong tối thiểu 2–4 tuần. Sau khi triệu chứng biến mất, nên tiếp tục dùng thêm vài ngày để giảm nguy cơ tái phát.

Thuốc uống toàn thân

Được chỉ định trong các trường hợp:

• Tổn thương lan rộng trên diện rộng cơ thể.
• Lang ben tái phát nhiều lần hoặc không đáp ứng với thuốc bôi.

Các thuốc kháng nấm đường uống như Itraconazole, Fluconazole và Ketoconazole có hiệu quả cao. Tuy nhiên, cần thận trọng vì một số thuốc có thể ảnh hưởng đến chức năng gan. Việc sử dụng phải có chỉ định và theo dõi từ bác sĩ chuyên khoa.

Lưu ý: Việc điều trị lang ben giúp tiêu diệt nấm nhưng vùng da bị mất sắc tố có thể cần vài tuần đến vài tháng để hồi phục hoàn toàn về màu da bình thường.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của lang ben

Chế độ sinh hoạt:

• Tắm rửa hàng ngày, đặc biệt sau khi ra mồ hôi.
• Mặc quần áo rộng rãi, khô thoáng, thấm hút mồ hôi tốt.
• Không sử dụng mỹ phẩm hoặc kem bôi không rõ nguồn gốc.
• Tránh dùng chung đồ dùng cá nhân với người khác.
• Phơi quần áo dưới nắng, là ủi nóng để diệt nấm nếu cần.

Chế độ dinh dưỡng:

• Tăng cường rau xanh, trái cây tươi, cung cấp vitamin A, C, E, kẽm.
• Bổ sung protein từ thịt nạc, trứng, đậu nành, hỗ trợ tái tạo mô da.
• Uống đủ nước, giữ ẩm cho da và đào thải độc tố.
• Hạn chế đường, tinh bột tinh chế, thực phẩm chế biến sẵn, vì chúng có thể thúc đẩy nấm phát triển.
• Tránh rượu bia và chất kích thích, làm suy yếu miễn dịch.

Phương pháp phòng ngừa lang ben hiệu quả

Để ngăn ngừa lang ben và giảm nguy cơ tái phát, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Giữ vệ sinh cá nhân: Tắm rửa và lau khô da thường xuyên, đặc biệt sau khi ra mồ hôi.
• Tránh môi trường nóng ẩm: Sử dụng máy điều hòa hoặc quạt để giữ không gian sống khô thoáng.
• Không dùng chung đồ dùng cá nhân: Tránh chia sẻ quần áo, khăn tắm hoặc các vật dụng cá nhân khác.
• Sử dụng sản phẩm chống nấm định kỳ: Dùng dầu gội hoặc kem chống nấm (như ketoconazole hoặc selenium sulfide) 1-2 lần/tháng trong mùa nóng ẩm để ngăn ngừa tái phát.
• Bảo vệ da khỏi ánh nắng: Tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mạnh, sử dụng kem chống nắng để bảo vệ da.
• Kiểm soát bệnh lý nền: Quản lý tốt các bệnh như tiểu đường hoặc suy giảm miễn dịch để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Việc thực hiện các biện pháp này đều đặn sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc và tái phát lang ben.